Adam Didur[1] (ur.
24 grudnia
1874
w m.
Wola Sękowa
[2]k.
Sanoka
, zm.
7 stycznia
1946
w
Katowicach
) – polski śpiewak; jeden z najznakomitszych
basów
przełomu XIX i XX w.
Był nieślubnym synem Wincenty Jasińskiej (
1848
) córki Józefa leśniczego z Woli Sękowej (koło
Sanoka
) i Karoliny Terleckiej, prawnuczki Barbary Potockiej z Wieliczki, i według przekazu najstarszej córki – ziemianina, właściciela dóbr Wola Sękowa, Jakuba Brochwicz-Wiktora. Według różnych relacji dwa lata po urodzeniu syna, pani Jasińska wyszła za mąż (
6 lutego
1876
, w
nowotanieckim kościele
) za miejscowego organistę,
religii greckokatolickiej
Antoniego Didura (
1852
) syna Prokopa (Ukraińca ze wsi Sichów (powiat stryjski) i Anny z domu Melnik, który zgodził się usynowić chłopca. Po raz pierwszy Adam Jasiński (jako niemowlę) był ochrzony w miejscowej cerkwi greckokatolickiej pw. św. Michała Archanioła[3] w Woli Sękowej. Po raz drugi zgodnie z metryką odnalezioną przez córkę, już po śmierci ojca, w kościele rzymskokatolickim w Stryju,
1 stycznia
1885 jako 12 letni chłopiec.
Po ukończeniu szkoły średniej wstąpił na
Uniwersytet Lwowski
, gdzie zaczął śpiewać w chórach studenckich. W wieku 18 lat rozpoczął lekcje śpiewu u
Walerego Wysockiego
w
Galicyjskim Towarzystwie Muzycznym we Lwowie
. Dzięki stypendium miłośnika śpiewu zachwyconego jego głosem (ufundowanego przez skromnego urzędnika kolejowego Jana Raspa), wyjechał na dalsze studia muzyczne do
Włoch
. Karierę operową rozpoczął w
1894
na scenie teatru w Pinerolo koło
Turynu
w partii Ojca Gwardiana w
Mocy przeznaczenia
Giuseppe Verdiego
. Występował często na scenie lwowskiego
Teatru Wielkiego
, we Lwowie nauczał także w
Galicyjskim Towarzystwie Muzycznym
. Śpiewał też na innych scenach włoskich a następnie w
Aleksandrii
oraz w
Kairze
, gdzie odniósł sukcesy, m.in. w
Aidzie
Verdiego i Hugenotach Meyerbeera. Zaproszono go do udziału w wykonaniu IX Symfonii
Beethovena
z zespołem
La Scali
. Później śpiewał w
Rio de Janeiro
i
Buenos Aires
. W sezonie 1898/99 śpiewał na scenie teatru w
Messynie
. W latach
1899
–
1903
był stałym solistą Opery Warszawskiej a w 1903-06 ponownie śpiewał w
mediolańskiej
La Scali. 14 listopada
1908
zadebiutował tytułową rolą w operze Arriga Boita Mefistofeles na scenie nowojorskiej Manhattan Opera a dwa dni później, na otwarciu sezonu w Metropolitan Opera w Aidzie Verdiego. Śpiewał tam partię Ramfisa w niezwykłym towarzystwie: partię tytułową śpiewała Emmy Destinn, w roli Amneris wystąpiła Louise Homer, Radamesem był
Enrico Caruso
, ojcem Aidy (Amonastro – król Etiopów) – Antonio Scotti, zaś całością przedstawienia dyrygował debiutujący również w Metropolitan Opera
Arturo Toscanini
. Zostawszy w 1914 solistą
nowojorskiej
Metropolitan Opera
(MET) nie zrezygnował z
europejskiej
kariery. Na scenie MET występował 729 razy oraz miał 182 występy z zespołem MET w innych teatrach Ameryki. Rozgłos zyskał także w
Rosji
, gdzie występował wielokrotnie. Sławy jego nie przyćmiły nawet występy wielkiego
Fiodora Szalapina
.
W roku
1932
wycofał się ze sceny i powrócił do kraju poświęcając się pracy pedagogicznej. Był m.in. odkrywcą i opiekunem artystycznym
Wiktorii Calma
. W
1945
zorganizował Państwową
Operę Śląską
w
Bytomiu
, gdzie był jej pierwszym dyrektorem. Miał wspaniały głos o rozległej skali, pozwalającej mu śpiewać niektóre partie
barytonowe
oraz znakomitą technikę i temperament aktorski. Do historii przeszły jego kreacje Borysa Godunowa w operze
Musorgskiego
, Mefista w
Fauście
Gounoda
i Don Basilia w
Cyruliku sewilskim
Rossiniego
.
Adam Didur był dwukrotnie żonaty, z Angelą Aranda-Arelano, śpiewaczką meksykańską pochodzącą z Hiszpani. W
1928
poślubił Małgorzatę Vignon francuską tancerkę. Z Angelą Aranda miał pięć córek, trzy (Olga Didur, żona Stefana Wiktora, a następnie Andrzeja Wiktora, Ewa Didur i Mary Didur-Załuska) były śpiewaczkami operowymi występującymi w
Metropolitan Opera
.
Upamiętnienie
Bibliografia
- Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice − Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 50. .
Przypisy
- ↑ "stał się dopiero Adamem Didurem w dniu swojego chrztu,
1 stycznia
1885
" [w:] Wacław Panek. Kariery i legendy: szkice o artystach polskiej sceny muzycznej. t. 2, 1988.
- ↑ inne źródła podają
1873
,
1875
lub najczęściej 1874 [Śląski słownik biograficzny. t. 1, 1977]; lub
24 grudnia
1873
we Lwowie [J. M. Chomiński. Słownik muzyków polskich. IS. PAN t. 1 1964]
- ↑ Kwartalnik Nr. 4/2005. Gazeta Gminy Bukowsko
Linki zewnętrzne