Juwielian Dawidowicz Sumbatow-Topuridze, ros. Ювельян Давидович Сумбатов-Топуридзе (
1889
-
1960
), radziecki generał lejtnant, żołnierz
RKKA
, wysoki funkcjonariusz
radzieckich
organów bezpieczeństwa
CzeKa
/
OGPU
/
NKWD
/
MWD
, m.in. komisarz ludowy spraw wewnętrznych
Azerbejdżanu
(tj. szef NKWD Azerbejdżańskiej SRR) oraz naczelnik Zarządu Głównego ds. Administracyjno-Gospodarczych (AChU) NKWD ZSRR.
Młodość i działalność rewolucyjna
Urodził się w
1889
roku w guberni kutaiskiej w
Gruzji
w rodzinie chłopskiej. Jego ojciec zmarł jak miał 15 lat w
1904
roku. W latach
1896
—
1901
uczęszczał do szkoły wiejskiej, a w
1905
roku ukończył dwuoddziałową szkołę rosyjską.
W 1905 roku wstąpił do organizacji rewolucyjnej, i przez następne dwa lata działał w podziemiu rewolucyjnym w kilku okolicznych wioskach, w między czasie pracując w prywatnym przedsiębiorstwie. W
1907
roku został członkiem
Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji
, (RSDPR, poprzednik partii komunistycznej
KPZR
), wykonując działania propagandowe, za co został aresztowany na 3,5 miesiąca. Następnie do
1910
roku pracował jako niewykwalifikowany robotnik w porcie
Poti
i nadal prowadził działalność rewolucyjną.
Służba w Armii Rosyjskiej i RKKA
W
1910
roku został powołany do armii carskiej, w której służył do
1917
roku. Brał udział w I wojnie światowej i walczył na jednym z frontów. Był aresztowany za rozpowszechnianie propagandy antywojennej.
Po powrocie do rodzinnej miejscowości w
1917
roku przez następny rok pracował w swoim gospodarstwie.
W
1918
roku rozpoczął służbę w
Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej
(RKKA), w oddziałach specjalnego przeznaczenia OSNAZ Moskiewskiego Okręgu Wojskowego (MWO). Służył m.in jako oficer sztabu 1 Ukraińskiej Armii, pomocnik dowódcy pociągu pancernego, dowódca pociągu pancernego, współpracownik rezerwy sztabu 11 Armii.
Służba w CzeKa/GPU/OGPU/NKWD/MWD
Służbę w organach bezpieczeństwa CzeKa rozpoczął w
1920
roku, jako tajny agent
Azerbejdżańskiej SRR
CzeKa
. Następne lata pracował jako pomocnik oraz zastępca naczelnika Oddziału Agenturalnego Azerbejdżańskiej CzeKa. W listopadzie
1923
roku został przeniesiony do Oddziału do Walki z Bandytyzmem (OBB),
16 października
1923
roku został zastępcą naczelnika Oddziału Pogranicznej Ochrony (CzPO) Azerbejdżańskiej CzeKa, stanowisko to sprawował do
1 listopada
1923
. Na początku listopada 1923 roku, powrócił do Oddziału do Walki z Bandytyzmem (OBB), lecz na stanowisko jego naczelnika, które sprawował do
25 lutego
1924
roku, następne parę miesięcy spędził w rezerwie. Do służby czynnej powrócił w październiku tego samego roku, i został naczelnikiem Oddziału Informacyjno Agenturalnego (INFAGO) Azerbejdżańskiej CzeKa. W marcu
1926
roku został mianowany naczelnikiem Oddziału Informacyjnego (INFO) i Politycznej Kontroli (PK) przy GPU Azerbejdżańskiej SRR, na początku
1927
roku został przeniesiony do
Baku
gdzie przez następny roku był dyrektorem zarządzającym tamtejszych celników, do
1930
roku pełnił to samo stanowisko w innych miastach Azerbejdżańskiej SRR oraz Gruzińskiej SSR m.in w
Batumi
. Na początku
1930
roku Sumbatow, został naczelnikiem Oddziału Informacyjno Agenturalnego (INFAGO)
Głównego Zarządu Politycznego
GPU Gruzińskiej SSR, lecz te stanowisko sprawował jedynie przez 2 miesiace gdyż został naczelnikiem Zarządu Ochrony Pogranicznej (UPO) i Wojsk GPU przy Pełnomocnym Przedstawicielstwie (PP)
Zjednoczonego Państwowego Zarządu Politycznego
(OGPU) w
Zakałkaskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej
(ZSFSR), stanowisko te sprawował do czerwca
1933
roku. W między czasie był także członkiem kolegium GPU Gruzińskiej SRR i pełnomocnikiem
OGPU
do spraw milicji oraz przez krótki czas naczelnikiem URKM czyli Zarządu Milicji Robotniczo-Chłopskiej w
Zakaukaska FSRR
26 lutego
1934
roku został przewodniczącym GPU Azerbejdżańskiej SRR, a po likwidacji tej instytucji i powołaniu jednolitego
NKWD
został szefem tej instytucji (tz. naczelnikiem UNKWD) Azerbejdżańskiej SRR, w stopniu komisarza bezpieczeństwa państwowego 3 rangi, a w latach tzw.
Wielkiej Czystki
1936
-
1938
był komisarzem spraw wewnętrznych Azerbejdżańskiej SRR, gdzie kierował czystkami z polecenia centrali
Moskiewskiej
. W 1938 roku został przeniesiony do rezerwy. W kwietniu 1938 roku został wezwany do Moskwy gdzie wkrótce objął stanowisko naczelnika Zarządu Głównego Administracyjno-Gospodarczego (AChU)
Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych
(NKWD)
Związku Radzieckiego
(ZSRR).
Podczas toczącej się wówczas czystki w NKWD na najwyższych szczeblach, Sumbatow odegrał duża rolę w aresztowaniu jednego z wysokich funkcjonariuszy NKWD, byłego naczelnika
Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego NKWD
, pierwszego zastępcę
Nikiłaja Jeżowa
Michaiła Frinowskiego
. Historia głosi że Frinowski wiedząc że po niego przyszli zabarykadował się w swoim pokoju i nie chciał wyjść. Jewgienij Sumbatow przyjaciel Frinowskiego, bedąc przy tym otrzymał od
Ławrientija Berii
ówczesnego szefa NKWD, polecenie pojmania Frinowskiego, i że jeżeli nie schwyta Frinowskiego żywcem to zajmie jego miejsce (..To jedyny sposób abyś wyszedł z tego cało..). Sumbatow wyciągnął podstępem przyjaciela z biura, który został następnie rozstrzelany, ratując tym samym własne życie.
Ostatnie stanowisko, jakie Sumbatow sprawował w organach bezpieczeństwa była to funkcja naczelnika Zarządu Gospodarczego NKWD a po marcu
1946
roku
Ministerstwa Spraw Wewnętrznych ZSRR
, którą sprawował do marca
1947
roku, wówczas odszedł do rezerwy w stopniu generała lejtnanta który otrzymał
9 lipca
1945
roku.
Lata 1947-1953
Po odejściu z
Ministerstwa Spraw Wewnętrznych ZSRR
do rezerwy, przeniósł się do Azerbejdżańskiej SRR, gdzie przez następne sześć lat, aż do aresztowania w 1953 roku, był zastępca przewodniczącego Rady Ministrów tej Republiki.
Aresztowanie
Jewgienij Sumbatow-Topuridze, został aresztowany
15 lipca
1953
roku, w tzw.
Sprawie Berii
, długoletniego szefa organów
NKWD
-
MWD
, który po śmierci
Józefa Stalina
chwilowo był najważniejszą i najsilniejszą osobistością w
ZSRR
skupiając obok siebie władze aparatu policyjnego, tz. jednolitego
MWD
. Wkrótce
Ławrientij Beria
został aresztowany przez spiskowców pod przywództwem późniejszego pierwszego sekretarza
KC
KPZR
Nikity Chruszczowa
. Sumbatow został aresztowany jako były wysoki funkcjonariusz organów bezpieczeństwa i wieloletni bliski współpracownik Berii. W grudniu
1955
roku został umieszczony w zakładzie psychiatrycznym w
Leningradzie
i decyzją Kolegium Wojskowego Sądu Najwyższego Związku Radzieckiego zmuszony do leczenia, podczas którego zmarł
28 sierpnia
1960
roku.
Źródła
- Sergo Beria BERIA mój ojciec w sercu stalinowskiej władzy, Warszawa, wydawnictwo Magnum
- Paweł Piotr Wieczorkiewicz ŁAŃCUCH ŚMIERCI Czystka w Armii Czerwonej 1937-1939, Rytm
-
Hasłowy życiorys J. Sumbatowa-Topuridze, ros., dostępne w Internecie, dostęp 2007-06-13, 23:33
-
Życiorys J. Sumbatowa-Topuridze, ros., dostępne w Internecie, dostęp 2007-06-13, 23:33