Gemma (
łac.
pączek, oczko winorośli, drogi kamień) –
kamień szlachetny
lub
półszlachetny
, o kształcie okrągłej lub owalnej płytki ozdobiony
reliefem
. Gemma z
reliefem
wklęsłym to
intaglio
(albo integlia), z wypukłym
kamea
.
Gemmy były popularne jako ozdoby lub pieczęcie w
cesarstwie rzymskim
oraz na starożytnym
Bliskim Wschodzie
. Wytwarzano je już w
Mezopotamii
,
Egipcie
(gemmy o kształcie skarabeoidalnym -
skarabeusz
) i
Starożytnej Grecji
. Pełniły rolę dekoracyjną, a czasem nawet religijną i magiczną. Przedstawiano na nich postacie ludzkie, mitologiczne, zwierzęta, rośliny lub symbole religijne. Pod koniec
okresu hellenistycznego
zaczęto wykonywać tanie naśladownictwa gemm w szkle.
W
średniowiecznej
Europie były bardzo wysoko cenione jako dekoracje
relikwiarzy
czy oprawy ksiąg liturgicznych, a także stosowane zamiast
pieczęci
. W Polsce stosowali je
Mieszko Stary
oraz
Przemysł II
, co wiemy z zachowanych odcisków na dokumentach. Odcisk gemmy jest też na dokumencie zawarcia
Pokoju Toruńskiego
w 1466 roku.
Jedna z najstarszych i najcenniejszych gemm na świecie,
bizantyjska
intaglia z
heliotropu
, znajduje się w Muzeum Narodowym Ziemi Przemyskiej w
Przemyślu
.
W Polsce gemmy to bardzo rzadkie znalezisko. Do tej pory odkryto je w:
- Międzyrzeczu
- Starachowicach
- Gnieźnie
- Poznaniu - w 2006 roku w czasie wykopalisk na
Ostrowie Tumskim
. Odkryta gemma datowana jest na II-II w n.e. Wykonana jest z
karneolu
, zdobiona wklęsłą rzeźbą lwa, pierwotnie oprawiona była w pierścieniu. Do Polski trafiła ok. X-XI wieku.[1]
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Diana Kolbuszewska, Antyczna gemma z Poznania, 30 listopada 2006
Gazeta Wyborcza