Soła –
rzeka
w południowej
Polsce
. Przepływa kolejno przez:
Kotlinę Żywiecką
,
Beskid Mały
i
Pogórze Śląskie
i jest pierwszym dużym prawobrzeżnym
dopływem
Wisły
. Długość 88,9 km, powierzchnia dorzecza 1,4 tys. km². Średni przepływ 18,8 m³ na sekundę, przepływ minimalny 1 m³/s, przepływ maksymalny zarejestrowany w
1958
roku w
Tresnej
1382 m³/s. Potencjał powodziowy Soły jest bardzo poważny i zajmuje ona drugie miejsce po
Dunajcu
wśród karpackich dopływów Wisły.
Dorzecze
Soły leży w strefie wysokich opadów sięgających od 750 do 1300 mm. Hydrologiczne półrocze letnie skupia 64% opadów, zimowe 36%. Trzy miesiące letnie (
czerwiec
,
lipiec
,
sierpień
) dają w sumie blisko 39% opadu rocznego, natomiast trzy miesiące zimowe (
grudzień
,
styczeń
,
luty
) tylko 17% opadu rocznego. Z przeprowadzonych badań hydrologicznych w latach
1891
–
1930
oraz od roku
1951
wynika, że wysokie stany wody występowały w miesiącach
marzec
–
kwiecień
spowodowane wiosennym topnieniem śniegu i
lipiec
–
sierpień
spowodowane nawalnymi deszczami. Te same przyczyny, które wywołują wysokie kulminacje wezbrań, wpływają równocześnie na skrócenie czasu wezbrań. Wezbrania letnie w dorzeczu Soły są zazwyczaj gwałtowne, lecz krótkotrwałe.
Rzeka zaczyna się jako połączenie kilku
potoków
górskich
Beskidu Żywieckiego
– najbardziej wyrazistym miejscem, od którego można mówić o rzece Sole, jest połączenie dwu dużych potoków górskich w miejscowości
Rajcza
(obok przystanku kolejowego), od którego to miejsca ciek o charakterze typowo górskim, potokowym, zmienia się bardziej w rzeczny. Potokami tworzącymi Sołę w tym miejscu są Potok Rycerki (nazwa miejscowa:
Rycerka
) i Woda Ujsolska (nazwa miejscowa: Ujsoła). Na mapach można spotkać inne miejsce początku Soły, ok. 5 km w górę rzeki, gdzie w miejscowości
Sól
do potoku Czerna (Czarna Soła) wpada potok Solanka. Utworzony z nich potok jest jednak kilkakrotnie mniejszy od Rycerki, do której wpada ok. 0,5 km przed połączeniem Rycerki i Ujsoły.
Soła uchodzi do Wisły w okolicach
Oświęcimia
, zwiększając jej przepływ o około 59% (najwięcej w skali kraju).
Częste powodzie powodujące duże szkody (szczególnie ta z
1958
, która spowodowała zalanie centrum Żywca), spowodowały konieczność wybudowania zespołu
zapór
na rzece w celu jej ujarzmienia. Zespół ten nazwano
Kaskadą
Soły.
Kaskada Soły składa się z czterech
zbiorników wodnych
, trzech utworzonych na rzece i jednego, służącego do celów energetycznych, na górze
Żar
:
Od
1937
istniał już zbiornik międzybrodzki zamknięty od północy
zaporą w Porąbce
. W latach
1958
-
1966
wybudowano zbiorniki zamknięte zaporami w Tresnej i Czańcu, a w latach
1971
-
1979
zrealizowano przedsięwzięcie inwestycyjne –
elektrownię szczytowo-pompową ze sztucznym zbiornikiem na szczycie góry Żar (o mocy 500 MW)
. Jest to pierwsza w Polsce pełna kaskada rzeki zbudowana według zasady najbardziej efektywnego i kompleksowego wykorzystania oraz ochrony zasobów wodnych.
Główne zadania kaskady:
- ochrona przed powodziami
- zaopatrzenie w wodę pitną m.in.
Katowic
,
Tychów
i Bielska-Białej
- wyrównywanie przepływów górnej Wisły
- wykorzystanie mocy energetycznej do wytwarzania prądu
Powstałe zbiorniki wodne stworzyły również doskonałe warunki do turystyki, wypoczynku i rekreacji.
Miejscowości położone nad Sołą:
Przypisy