Kosodrzewina
KosodrzewinaKosodrzewina (sosna górska, kosówka właściwa) (Pinus mugo Turra) –
gatunek
drzewa
(lub
krzewu
) iglastego z rodzaju
sosna
(Pinus) należący do
rodziny
sosnowatych
(Pinaceae). Występuje na terenach pasm górskich
Europy Środkowej
i
Południowej
w
piętrze
kosówki
powyżej
regla górnego
a poniżej piętra
hal
. W
Polsce
:
Tatry
,
Sudety
,
Babia Góra
i
Pilsko
, niewielkie stanowiska kosodrzewiny znajdują się również na
Policy
,
Romance
, oraz na szczycie Czyrńca. Do lat 90 XX wieku reliktowe stanowisko kosodrzewiny znajdowało się w
Beskidzie Niskim
(
Rezerwat przyrody Kornuty
). MorfologiaKosodrzewina P. mugo – szyszki - Pokrój
- Przeważnie
krzew
o masywnych gałęziach, które płożą się po ziemi, wznoszą ku górze lub wyrastają na boki. Pokrój zmienny, silnie zależny od podgatunku i siedliska. U starszych drzew korona luźna.
-
Pień
- Niski, płożący, o wysokości do 3,5 m.
Kora
ciemnoszara, lekko spękana, nie łuszczy się. Pędy nagie, młode zielone, następnie drewnieją przybierając barwę brązową.
-
Liście
- Szpilki wyrastają po 2 z krótkopędu, mają długość 3–8 cm i ciemnozielony kolor z połyskiem. Są krótsze i grubsze niż u
sosny zwyczajnej
, sztywne. Ułożone są gęsto wokół całego obwodu pędu.
-
Szyszki
- Męskie szyszki cylindryczne, długości 10 mm, żółto-czerwone. Szyszki żeńskie początkowo żółto-zielone do purpurowych. Osadzone pojedynczo lub po 2–3 koło siebie, siedzące. Dojrzała szyszka ma średnio 5 cm długości i 2,5 cm szerokości. Tarczki szyszek z wyrostkiem, często zakończonym cienkim kolcem, czarno obrzeżone. Młode szyszki pokryte niebieskawym lub fioletowym nalotem, dojrzałe brązowieją.
Nasiona
czarne, długości 4 mm, z 7–12 mm skrzydełkiem.
- Gatunki podobne
-
Sosna zwyczajna
.
Biologia i ekologiaSzpilki pozostają na drzewie średnio 4–6 lat. Pylenie od maja do lipca. Szyszki nasienne dojrzewają wiosną w trzecim sezonie.
Siedliskiem
są zbocza,
skalne grzędy
, złomowiska skalne i urwiska. Występuje w górach do wysokości 2500 m n.p.m. Powyżej górnej linii
lasu
tworzy zwartą formację zwaną
piętrem kosodrzewiny lub kosówką
. W niższych partiach występuje na stanowiskach naturalnych jedynie wzdłuż jałowych urwisk. Ma bardzo małe wymagania glebowe, zajmuje skrajne siedliska - gleby kwaśne i zasadowe, suche i mokre, płytkie jak i głębokie. Preferuje stanowiska nasłonecznione. Odporna na mrozy. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych
gatunek charakterystyczny
dla
DSAll.
Rhododendro-Vaccinienion, podgatunek ssp. rotundata dla
Ass.
Pino mugo-Sphagnetum[3]. Liczba
chromosomów
2n= 24[4] Systematyka i zmiennośćPozycja gatunku w obrębie rodzaju
Pinus
[5]: Gatunek wykształca różne formy i bywa dzielony na podgatunki i odmiany, tworzy także mieszańce, które trudno rozróżnić. - P. mugo subsp. mugo (syn. P. pumilio Haenke, P. montana Miller, P. mughus Scopoli, P. mugo var. pumilio (Haenke) Zenari) – typowa kosodrzewina
-
sosna hakowata
(P. mugo subsp. uncinata (Ramond) Domin 1935, syn. P. uncinata Ramond ex De Candolle 1805, P. mugo var. rostrata (Antoine) Hoopes) – drzewo uznawane za podgatunek kosodrzewiny lub za osobny gatunek jedynie blisko z nią spokrewniony. Występuje w Pirenejach, zachodnich Alpach na wysokościach 1000-2300 m. Drzewo osiąga 12-20 m.
-
sosna drzewokosa
(Pinus x rhaetica Brūgger) – krzyżówka sosny górskiej z
sosną zwyczajną
(P. sylvestris)
-
sosna błotna
(P. mugo nothosubsp. rotundata (Link) Janchen & Neumayer 1942, P. x rotundata) – jedna z form mieszańca międzygatunkowego P. x rhaetica. Czasem traktowana jako osobny gatunek P. rotundata Link lub (głównie w starszych pracach europejskich) jako P. uliginosa G. E. Neumann ex Wimmer. Dodatkowo używane synonimy: P. humilis Link, P. pseudopumilio (Willk.) Bech, P. obliqua Sauter.
Kosodrzewina krzyżuje się także z
sosną bośniacką
(P. heldreichii). OdmianyNiektóre
kultywary
ogrodowe: - 'Allgaeu' – odmiana o gęstym i regularnym pokroju.
- 'Almhütte' – odmiana bardzo wolno rosnąca.
- 'Beniamin' – krzewy bardzo zwarte o półkolistej formie.
- 'Carstens Wintergold' – odmiana przebarwiająca się jesienią na żółto.
- 'Etschtal' – bardzo wolno rosnąca odmiana, 10-letnia roślina ma 10 cm szerokości i wysokości.
- 'Fischleinboden' – pochodząca z Włoch odmiana wyhodowana z 'czarciej miotły'.
- 'Fritsche' – odmiana pochodząca z Czech.
- 'Fruehlinsgold' – odmiana o szybszym wzroście i złotych przyrostach wiosną.
- 'Gnom' – odmiana o kopulastej formie i jasnych igłach.
- 'Honneycomb' – bardzo wolny wzrost, odmiana kulista.
- 'Humpy' – o bardzo wolnym wzroście, kulista forma.
- 'Kobold' – wolno rosnąca odmiana o grubych pędach.
- 'Laurin' – jedna z najczęściej spotykanych odmian tego gatunku.
- 'Mops' – odmiana rosnąca bardzo wolno i gęsto, z czasem przyjmuje formę spłaszczonej półkuli.
- 'Northern Light' – odmiana o bardzo jasnych przyrostach na wiosnę.
Zagrożenia i ochronaGatunek objęty w Polsce
ścisłą ochroną
na mocy Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz. U. z dnia 28 lipca 2004 r.). Dawniej była masowo wypalana i wycinana, aby przygotować tereny pod wypas[6]. Obecnie gatunek nie jest zagrożony. Roślina umieszczona przez międzynarodową organizację
IUCN
w
Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych
w grupie gatunków niższego ryzyka (kategoria zagrożenia: LC)[2]. ZastosowanieKosodrzewina jest sadzona poza swoim zasięgiem na nadmorskich
wydmach
- Wykorzystywana jest do zalesiania obszarów wydm, w tym nadmorskich, umacniania zboczy nasypów. Dobrze toleruje piaszczyste gleby, także zasypywanie pędów przez piasek.
- Zarówno w środowisku naturalnym jak i w miejscach, gdzie została sztucznie nasadzona kosodrzewina odgrywa ważną rolę chroniąc glebę przed
erozją
i zapobiegając osuwaniu się ziemi oraz
lawinom
.
- Chętnie sadzona jest w ogródkach w celach dekoracyjnych, np. do formowania żywopłotów. Łatwo rozmnaża się z nasion.
- Igły są źródłem olejku, w
Bułgarii
stosowane także jako składnik herbaty ziołowej.
Przypisy- ↑ P. F. Stevens:
PINACEAE
. W: Angiosperm Phylogeny Website [on-line]. 2001–.
- ↑ 2,0 2,1 Conifer Specialist Group (1998):
Pinus mugo
(
ang.
). W: IUCN 2009.
IUCN Red List of Threatened Species. Version 2009.1
[on-line]. [dostęp 2010-02-09].
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. .
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. .
- ↑ Christopher J. Earle:
Pinus
(
ang.
). W:
Gymnosperm Database
[on-line]. [dostęp 2010-02-09].
- ↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. .
Bibliografia- Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. .
- Gregor Aas, Andreas Riedmiller: Drzewa. Peter Schütt (współpraca). Warszawa: MUZA SA, 2005. .
Zobacz też
Inne hasła zawierające informacje o "Kosodrzewina":
Medwiedin
...
Czarna Góra (Czeski Grzbiet)
...
Lisia Góra (Karkonosze)
które przekracza dolną
granicę piętra kosodrzewiny
(1250 m n.p.m.). Partie szczytowe zajmuje Kosodrzewina i wysokogórskie łąki, niższe partie zboczy porośnięte są lasem świerkowym
regla ...
Kocioł (Karkonosze)
...
Studzienna Góra
...
Łączna Góra
...
Torfowisko wysokie
...
Murawa bliźniczkowa
...
Wierzba śląska
...
Wielki Staw (jezioro w Karkonoszach)
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Kosodrzewina":
Biosfera (plansza 15)
kosówki zmienia się wraz z wysokością. W Tatrach, w niższych jej partiach Kosodrzewina osiąga wysokość do 5 m, w miarę wzrostu wysokości n.p.m. Kosodrzewina ...
241. Charakterystyka regionów geograficznych. Tatry i Bieszczady (plansza 4)
...
207. Krainy geograficzne Polski. Karpaty (plansza 10)
...
|