Muchówka zapylająca kwiat
Pszczoła oblepiona pyłkiem kwiatowym
Owadopylność (entomogamia, entomofilia) – jeden z
zoogamicznych
sposobów
zapylania
oznaczający
zapylanie
kwiatów
przez
owady
przenoszące
pyłek
. Owadopylność jest zależnością
mutualistyczną
, powstała na drodze
koewolucji
.
Przystosowania roślin do owadopylności
Kwiaty roślin wykazują szereg przystosowań zwabiających owady i umożliwiających zapylenie:
- barwne, duże kwiaty lub drobne kwiaty zebrane w duże kwiatostany,
- zapach
okwiatu
,
- ukryte w głębi kwiatu
miodniki
– owad, chcąc się do nich dostać musi otrzeć się o pylniki lub znamię słupka,
- produkowanie dużej ilości
pyłku
,
- wykształcenie pyłku o dużych, lepkich ziarnach, bogatych w substancje odżywcze.
Kolorowe plamy i lśniące włoski wskazują owadom drogę do ukrytych w głębi kwiatu miodników. Jeżeli kwiaty są małe, zebrane są w duży, widoczny z daleka
kwiatostan
. Tak jest np. u
słonecznika
i u innych roślin z rodziny
astrowatych
i innych rodzin. Kwiaty niektórych roślin np.
berberysu
, mają specjalną budowę, dzięki której pod ciężarem owada pręcik przegina się, obsypując go pyłkiem. Niektóre kwiaty stanowią dla owadów pułapkę. Np. u
obuwika pospolitego
kwiaty zamykają się, uniemożliwiając owadowi wyjście przez długi czas, co daje pewność zapylenia kwiatu przez wiercącego się w środku owada.
Przystosowania owadów
Owady korzystają z pobieranego nektaru i pyłku, jednocześnie zapylają kwiaty. Do owadów zapylających kwiaty należą głównie:
błonkówki
,
muchówki
,
motyle
,
chrząszcze
. Największą rolę odgrywają należące do błonkówek
pszczoły
(Apoidea), szczególnie
pszczoła miodna
. Owady specjalizujące się w odżywianiu nektarem i pyłkiem kwiatów posiadają specjalne przystosowania, np.
aparat gębowy
typu
ssącego
(u motyli długa zwijana trąbka). Pszczoła miodna na odnóżach posiada specjalne
koszyczki
do zbierania
pyłku
.
Specjalizacja w zapylaniu
Niektóre owady wykazują specjalizację – przystosowanie do zapylania tylko określonych gatunków roślin. Szczególnym przykładem są tu np. bleskotki, które zapylając kwiaty
figowca
składają w nich jaja, a rozwijający się z zapłodnionych kwiatów owoc stanowi inkubator i pożywienie dla niewielkich larw bleskotki. Innym przykładem specjalizacji do zapylania tylko przez wąska grupę owadów są kwiaty zapylane przez muchy (Cantharofilia) – wydzielają woń podobną do zapachu padliny.
- Owady monolektyczne
Owady monolektyczne wykorzystują pyłek z jednego
gatunku
lub
rodzaju
rośliny.
Przykłady owadów monolektycznych:
- Owady oligolektyczne
Owady oligolektyczne to takie, których wszystkie
samice
żyjące na tym samym obszarze zbierają pyłek z kilku blisko spokrewnionych roślin jednego gatunku lub rodzaju, nawet jeżeli mają do dyspozycji pyłek innych roślin.
Przykłady owadów oligolektycznych:
- Owady polilektyczne
Owady polilektyczne nie wykazują specjalizacji w zbieraniu pyłku z określonych roślin.
Przykłady owadów polilektycznych:
Zobacz też
Bibliografia
- Stanisław Tołpa, Jan Radomski: Botanika. Podręcznik dla Techników Rolniczych. Warszawa: PWRiL, 1971.
-
Morfologia funkcjonalna roślin
. [dostęp 2009-02-17].