Rużomberk (
słow.
Ružomberok,
węg.
Rózsahegy,
niem.
Rosenberg) – miasto powiatowe w środkowej
Słowacji
, w
kraju żylińskim
, w
historycznym regionie
Liptów
.
Rużomberk leży na wysokości 496 m n.p.m. w
Kotlinie Liptowskiej
, u ujścia
Revúcy
do
Wagu
, między pasmami górskimi
Gór Choczańskich
na północy,
Wielkiej Fatry
na południowym zachodzie i
Niżnych Tatr
na południowym wschodzie. Liczba mieszkańców miasta wynosi 30 417 osób [2002], powierzchnia miasta – 126,98 km². Współrzędne geograficzne – 49°04'43 N, 19°18'30 E. Składa się z dzielnic
Vlkolínec
, Biely Potok, Černová, Hrboltová i Rybárpole.
W Rużomberku krzyżują się dwie ważne słowackie drogi krajowe:
nr 59
(
R3
/ międzynarodowa trasa
E77
) z przejścia granicznego Chyżne –
Trzciana
do
Bańskiej Bystrzycy
i
nr 18
(przyszła
autostrada D1
/
E50
) z
Żyliny
do
Preszowa
. Przez miasto przebiega linia kolejowa z
Popradu
do
Martina
.
Historia
Z wykopalisk wiadomo, że okolice Rużomberka są zamieszkane nieprzerwanie już od epoki brązu. Sam Rużomberk został założony w XIII wieku przez
Słowian
, po czym na początku XIV wieku osiedlili się tu koloniści niemieccy (od nich pochodzi nazwa miasta – niemiecki Rosenberg stał się słowackim Ružomberokiem). Prawa miejskie Rużomberk otrzymał w
1318
r. W XIV wieku miasto otrzymywało kolejne przywileje. Jego wzrost wynikał głównie z położenia miasta na skrzyżowaniu szlaków handlowych, którymi biegną dzisiejsze drogi. W
1433
r. miasto zostało spalone przez
husytów
. W
1729
r. powstało tu gimnazjum
pijarskie
. Od swego powstania aż do likwidacji
feudalizmu
w połowie XIX wieku Rużomberk należał do dominium zamku
Likawa
(słow. Likava). Miasto było ośrodkiem zróżnicowanego rzemiosła. W XVIII wieku w Rużomberku powstał pierwszy zakład przemysłowy –
papiernia
. Pod koniec XIX wieku zbudowano tu również fabrykę płótna. Powstało również wiele innych przedsiębiorstw przemysłowych i finansowych. W efekcie Rużomberk stał się największym ośrodkiem przemysłowym i finansowym ziem słowackich.
W XIX wieku Rużomberok stał się jednym z głównych ośrodków słowackiego odrodzenia narodowego – powstał tu Bank Słowacki (Slovenská banka), wychodziło tu słowackojęzyczne czasopismo Hlas.
27 października
1907
r. w Rużomberku doszło do rozruchów i interwencji węgierskiej policji przeciwko Słowakom, którzy chcieli, by nowo wybudowany kościół poświęcił ks.
Andrej Hlinka
, tutejszy proboszcz, pochodzący z Černovej – później wybitny słowacki polityk narodowy. Zastrzelono 15 demonstrujących, było wielu rannych, wiele osób skazano na więzienie. Zdarzenie to nabrało rozgłosu w świecie jako ilustracja konfliktów narodowościowych w ówczesnych Węgrzech. W
1910
r. miasto miało 12,2 tys. mieszkańców, z czego 8,3 tys.
Słowaków
, 1,7 tys.
Węgrów
, 1,0 tys.
Niemców
, 0,7 tys.
Czechów
, 0,2 tys.
Cyganów
i 0,1 tys.
Polaków
. W latach międzywojennych w mieście nadal rozwijał się przemysł. W
1944
r. Ružomberk objęło
Słowackie Powstanie Narodowe
, podczas którego partyzanci na kilkanaście dni opanowali miasto. Wtedy też doszło do mordu na
miejscowych Niemcach
- zabito 146 osób[1].
Dzisiejszy Rużomberk to nadal ośrodek przemysłowy, choć w ostatnich dziesięcioleciach rośnie rola miasta jako ośrodka turystyki. Od
1 lipca
2000
r. w mieście istnieje Uniwersytet Katolicki, którego rektorem
23 kwietnia
2008
r. został Polak ks. prof.
Tadeusz Zasępa
. Działa tu Muzeum Liptowskie, założone w
1912
r., prezentujące dzieje i kulturę Liptowa. W Rużomberku działają klub koszykówki kobiet, MBK Ružomberok, uczestniczący w klubowych mistrzostwach Europy, oraz klub piłki nożnej MFK Ružomberok, grający w słowackiej I lidze.
Zabytki
Do najważniejszych zabytków Rużomberka należą:
-
gotycko
-
renesansowy
kościół pw. świętego Andrzeja z XVI wieku z mauzoleum ks.
Andrzeja Hlinki
z
1938
,
-
barokowy
zespół klasztoru i gimnazjum pijarów z kościołem z
1806
,
- wczesnogotycki kościół pw. Wszystkich Świętych w dzielnicy Kuť,
- gotycki zamek świętej Zofii z XIV wieku, przebudowywany w XVI i w XVIII wieku,
-
Vlkolínec
, dawna samodzielna wioska, obecnie rezerwat architektury drewnianej, wpisany na listę dziedzictwa UNESCO,
-
synagoga
z
1880
.
Galeria
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Ondrej Pöss, Dejiny a kultura karpatskych Nemcov, Bratislava - Pressburg 2005, , s. 14
Linki zewnętrzne