Intensywność wymierań organizmów morskich na przestrzeni poszczególnych
okresów geologicznych
:
Botomanian - wczesny
kambr
,
Dresbachian - późny kambr,
End O - koniec
ordowiku
,
End S - koniec
syluru
,
Late D - górny
dewon
,
Middle C - środkowy
karbon
,
End Middle P - koniec środkowego
permu
,
End P - koniec permu,
End Tr - koniec
triasu
,
End J - koniec
jury
,
End K - koniec
kredy
,
End Eocene - koniec
eocenu
Wymieranie permskie -
masowe wymieranie
gatunków pod koniec
permu
, ok. 245-250 mln lat temu, określane czasem mianem "matki wielkich wymierań". W ciągu ostatnich milionów lat permu wymarło blisko 90%
gatunków
organizmów morskich (m. in.
koralowce
czteropromienne oraz
trylobity
), przeszło 60% rodzin
gadów
i
płazów
i 30% rzędów
owadów
. Wymarły w tym czasie również drzewiaste
widłaki
,
skrzypy
i
paprocie
. W wyniku wymierania permskiego pojawiło się wiele nowych
linii ewolucyjnych
. Samo wymieranie stało się punktem przełomowym między dwiema erami
paleozoiczną
i
mezozoiczną
.
Czas trwania
Głównym źródłem informacji na temat wymierania są skały osadowe i skamieliny, jednakże skały osadowe z okresu przejsciowego między paleozoikiem i mezozoikiem są trudno dostępne. Przyczyną niedostępności skał osadowych z przełomu tych er jest długortwała
regresja morza
w okresie permu. Na podstawie dostępnych materiałów niektórzy badacze uważają, że główne wymieranie trwało dość krótko (1 mln lat, może nawet 600 tysięcy), inni obstają przy dłuższym okresie (5-10 mln).
Przyczyna
W przeciwieństwie do
wymierania kredowego
długo sądzono, że przyczyną zagłady permskiej nie mogła być
katastrofa kosmiczna
. Sytuacja ta jednak niedawno uległa zmianie, ponieważ geolodzy - analizując ziemskie pole magnetyczne - odkryli pod lodami Antarktydy krater o średnicy prawie 500 km tzw. krater Wilkes Land, pochodzący sprzed około 251 milionów lat. Przypuszcza się, że powstał on w wyniku uderzenia w Ziemię planetoidy o średnicy do 50 km. W roku 2004 u północno-zachodnich wybrzeży Australii wykryto pod powierzchnią wód oceanicznych następny krater tzw. krater Bedout o średnicy 195 kilometrów, którego wiek szacuje się również na 251 milionów lat.
Upadek tak masywnych ciał kosmicznych nie pozostał bez wpływu na stan skorupy ziemskiej i spowodował wzmożony
wulkanizm
. Sugerują to gigantyczne
trapy syberyjskie
. Szacuje się, że syberyjskie trapy powstały w wyniku co najmniej 45 wylewów lawy; ich minimalną objętość szacuje się na 1,5 mln km³. Datowanie tych skał wykazało, że powstały w stosunkowo krótkim czasie - ok. 1 mln lat, może nawet krótszym - właśnie na przełomie permu i triasu. Oznacza to, że zarówno w wyniku katastrof kosmicznych jak i wzmożonego wulkanizmu mogło wówczas dojść do drastycznych i długotrwałych, choć przejściowych zmian w składzie
atmosfery
Ziemi, a co za tym idzie zmian klimatycznych, jak
zima nuklearna
po uderzeniach ciał kosmicznych, ochłodzenie wskutek zanieczyszczenia powietrza wyrzuconymi popiołami impaktowymi i wulkanicznymi, zanieczyszczenie związkami siarki, kwaśne deszcze, pożary, wzrost stężenia związków trujących czy wreszcie zniszczenie
warstwy ozonowej
.
Inną przyczyną mogło być połączenie kontynentów, co sprawiło, że na większości lądów panował bardzo suchy i niekorzystny klimat, a ponadto zanikło wiele z mórz szelfowych. Niewątpliwie wymieranie permskie było najtrudniejszą próbą przetrwania życia na Ziemi od początków jego historii. Bardzo ważnym dowodem wymierania późnopermskiego jest luka biokrzemionkowa przedzielona czarnym
łupkami
.
Zobacz też
← mln lat temu Wymieranie permskie |
← 4,6 mld | 542 | 488 | 444 | 416 | 359 | 299 | 251 | 200 | 145 | 65 | 23 | 2 |
Linki zewnętrzne