Położenie na mapie Grecji
Santoryn, Thira - wulkamiczna wyspa na
Morzu Egejskim
tworząca z kilkoma mniejszymi wyspami, należący do
Grecji
, mały
archipelag
o tej samej nazwie. Wyspa położona jest 175 km na południowy wschód od wybrzeża
Grecji
i 110 km na północ od wybrzeża Krety.
Istniejąca przed ok. 1600 r. p.n.e. jedna wyspa została w wyniku silnego wybuchu
wulkanu
zatopiona (powstała jedna z największych na świecie
kalder
o średnicy 10 km), pozostały tylko jej boczne fragmenty stanowiące dzisiaj wyspy (zobacz zdjęcie satelitarne obok):
- Tera/Thira (Θηρα) - największa wyspa archipelagu,
- Thirassia - druga co do wielkości
- Nea Kameni - wyspa z kraterami wulkanu (większa czarna w samym środku)
- Palea Kameni (mniejsza czarna w środku)
- Aspro (właściwie Aspronisi) - biała plamka w lewej dolnej części zdjęcia.
Nazwa Santorini pochodzi z
XIII wieku
od imienia św. Ireny (Saint Irene), poprzednie nazwy: Kallisti, Strongili lub Tera/Thira (gr. Θηρα).
Historia
Przed wybuchem wulkanu istniała na wyspie rozwinięta cywilizacja (
kultura minojska
), której mieszkańcy opuścili w większości wyspę tuż przed wybuchem wulkanu - po wielkim trzęsieniu ziemi, które nawiedziło wyspę. Wybuch wulkanu przyczynił się prawdopodobnie również do znacznego zniszczenia położonej ponad 110 km (60
mil morskich
) na południe
Krety
(pałac w
Knossos
). Współcześni badacze przypuszczają, że wybuch wulkanu i późniejsze jego zapadnięcie się na ok. 300-400 m pod powierzchnię obecnego poziomu morza spowodował powstanie olbrzymiej fali
tsunami
o wysokości dochodzącej do 200 metrów. Jedna z hipotez utożsamia zniszczenie wyspy z mityczną
Atlantydą
.
Po katastrofie przez 300-500 lat wyspa była niezamieszkana. Ponownie zasiedlili ją greccy
Dorowie
.
Obecnie na Santorynie (a przede wszystkim na głównej wyspie Thira) silnie rozwija się turystyka, która jest jednym z głównych źródeł dochodu. Główne miejscowości: Akrotiri, Emporio, Faros, Fira, Oia, Kamari, Megalochori, Perissa, Pyrgos.
Znaczenie erupcji dla chronologii starożytnej
Popioły pochodzące z wybuchu wulkanu Thera zostały odkryte przez archeologów w warstwie zwanej IA (terminologia archeologii egejskiej) związanej z okresem późnominojskim. Na podstawie podobieństwa ceramiki pochodzącej z okresu udało się ustalić, że erupcja miała miejsce za rządów egipskiego króla
Ahmosea
(J
ahmesa
) lub nieco później (XVIII. dynastia).
Manfred Bietak
podczas wykopalisk w Tall ad-Dab (Izbat Hilmi) odkrył ponadto pumeks w kontekście stratygraficznym datowanym na okres pomiędzy panowaniem
Ahmosea
a
Totmesa III
. Ponieważ chronologia
starożytnego Egiptu
została ustalona już wcześniej na podstawie retrokalkulacji dokonanych w oparciu o tzw.
cykl Sotisa
,
egiptolodzy
założyli, iż wybuch na Santorynie miał miejsce w II. połowie XVI wieku p.n.e.
Jednakże próbki materiału pochodzącego z erupcji poddane analizie
metodą 14C
umiejscawiały erupcję w okresie 1760-1540 p.n.e. ze wskazaniem na okres wcześniejszy. Podczas Trzeciego Międzynarodowego Kongresu poświęconemu erupcji Thery uczestnicy założyli, iż omawiane zdarzenie miało miejsce w I. połowie XVII wieku p.n.e. Wnioski
wulkanologów
zostały jednak stanowczo odrzucone przez
egiptologów
, którzy nie zamierzali zmieniać ustalonej chronologii egipskiej wskazując na małą wiarogodność datowania za pomocą
metody węgla radioaktywnego
. Należy przy tym zaznaczyć, że zmiana chronologii
starożytnego Egiptu
oznaczałaby zmianę całej chronologii starożytnej dla II. tysiąclecia p.n.e.[1]
W latach 80. XX wieku
wulkanolodzy
oraz
dendrolodzy
wykryli zależność pomiędzy wielkimi erupcjami wulkanicznymi a krótkotrwałymi ochłodzeniami klimatu powodującymi przedwczesne przymrozki. Pozostawiają one widoczne ślady w słojach drzew pochodzących z roku erupcji lub z roku następnego. Po odkryciu długowiecznych okazów
sosny ościstej
w
Ameryce Północnej
udało się ustalić, iż jedyna potężna erupcja w II. tysiącleciu p.n.e. miała miejsce w roku 1627 (±1 rok) p.n.e. Godnym uwagi jest fakt, iż według
wulkanologów
wybuch Thery był dwukrotnie potężniejszy od erupcji
Krakatau
. Data dostarczona przez
dendrochronologię
potwierdziła więc wcześniejsze przypuszczenia
wulkanologów
datujących erupcję na XVII wiek p.n.e. Pomimo powyższych faktów,
egiptolodzy
nadal odmawiają dokonania zmian w chronologii
starożytnego Egiptu
.
Dr Walter Friedrich z duńskiego
Uniwersytetu w Aarhus
oraz dr Walter Kutschera z austriackiego
Uniwersytetu Wiedeńskiego
badali próbki gałęzi
drzewa oliwnego
, posiadającej 72 pierścienie rocznego przyrostu. Dwa drzewa oliwne zostały odnalezione podczas wykopalisk na wyspie Santoryn w pobliżu muru zbudowanego w
epoce brązu
. Zdaniem naukowców, drzewa były częścią gaju oliwnego znajdującego się tuż obok zabudowań starożytnej osady. Drzewa zostały odsłonięte w pozycji stojącej, tak jak zostały przykryte przez
pumeks
, skałę wylewną powstałą po szybkim zakrzepnięciu lawy podczas erupcji wulkanu. Badania wykazały, że wielka
erupcja wulkanu
na Therze nastąpiła 1613 (±10 lat) p.n.e.[2]
Thira przed erupcją
Naukowcy prowadzący po 1970 roku na Santorynie wykopaliska dokonali sensacyjnego odkrycia. Wyspa była ważnym ośrodkiem
kultury egejskiej
. Najważniejsze znaleziska to malowidła
freskowe
przedstawiające prawdopodobnie sceny z dzieł
Homera
(bitwę morską, najazd na miasto u wybrzeży Afryki).[3]
Ciekawostki
- Santoryn jest znany z lokalnie produkowanego wina. Jednakże krzewy winne nie są uprawianie jako pnące (tak jak to ma miejsce na kontynencie), ale jako wolnorosnące, których pędy rozpościerają się na ziemi (co umożliwia lepsze wykorzystanie wilgoci porannej
rosy
).
- z uwagi na sąsiedztwo wulkanu na większości plaż wysp Santorynu występuje wulkaniczny czarny (na niektórych czerwony) piasek.
- większość budynków używa
paneli słonecznych
do podgrzewania wody bieżącej.
- brak źródeł
słodkiej wody
jest powodem, dla którego bieżąca woda ma silnie słony smak.
- na wyspach można wykonać pranie tylko w wybranym dniu tygodnia (z powodu braku słodkiej wody), w inne dni grozi za to kara.
- obramowania okien i drzwi mają kolor
ochry
, co odstrasza owady. Dachy większości domów są półkoliste, co zapewnia lepszą cyrkulację powietrza - gorące powietrze nie gromadzi się pod sufitem.
- o zachodzie słońca na ścianach białych budynków odbija się czerwony kolor słońca, dlatego wyspa nazywana była kiedyś Wyspą Wampirów.
Przypisy
Zobacz też
Linki zewnętrzne