Hinajana - nazwa "hīnayāna" (
sanskr.
हीनयान;
chiń.
xiaosheng 小乘,
kor.
sosŭng 소승,
jap.
shōjō,
wiet.
tiêu thu'a) oznacza Podrzędny Pojazd, Gorszy Wóz, Niższy Wóz (według Pali Text Society: hina = 1. gorszy, niższy, 2. pozbawiony), choć często tłumaczy się tę nazwę jako Mały Wóz. Termin ten został nadany kilku szkołom spośród wczesnych szkół
buddyjskich
przez ich oponentów ze szkoły mahāsaṃghika na II soborze w Vesali (lub Vaishali, Wajśali) za panowania króla Kalasoki około roku
386 p.n.e.
.
Zgodnie z tekstami
mahajany
, istniało kilkanaście (różne źródła podają osiemnaście albo dwanaście) szkół określanych wspólnym mianem "hinajana". W buddyzmie tybetańskim przekazywane są nadal poglądy filozoficzne dwóch szkół hinajany:
sautrāntika
i
wajbaszika
. Obie wywodziły się z
sarvāstivādy
i nie były powiązane ze szkołą
theravady
. Wymieniane są obok szkół
madhyamika
i
cittamatra
(jogaczara) należących do
mahajany
.
Szkoły hinajany określało się również mianem śravakajana i pratjekabuddajana. Nazwa ta wywodziła się z ideału
śravaka
- kogoś kto pragnie własnego oświecenia, przeciwstawianego ideałowi
bodhisattvy
.
Nazwa hinajana współcześnie jest używana jako określenie podstawowego poziomu nauk buddyjskich przez tradycje mahajany. Nieprzerwany przekaz nauk dawnych szkół hinajany istnieje nadal m.in. w
buddyzmie tybetańskim
, który jest "buddyzmem Trzech Pojazdów": hinajany, mahajany i
wadżrajany
", gdzie przekazy hinajany istnieją obok przekazów mahajany w trzech zbiorach kanonu Sutr, Vinaji, Abhidarmy zawartych w
Kandziurze
. Przekaz hinajany stanowi tam podstawę i rdzeń nauk buddyjskich oraz odniesienie dla nauk
mahajany
- więcej czytaj w artykule
Hinajana w buddyzmie tybetańskim
. Podobnie w pozostałych współczesnych tradycjach buddyjskich nauki związane z poziomem hinajany stanowią fundament dla charakterystycznych dla danej szkoły nauk i metod.
Zgodnie z postanowieniami zjazdu World Fellowship of Buddhists w
Colombo
(
Sri Lanka
) z
1950
roku oraz VI Synodu Buddyjskiego w
Rangunie
- nazwa "hinayana" w odniesieniu do szkół współczesnego buddyzmu nie powinna być używana. Natomiast jeżeli chodzi o styl nauczania współczesnych nauczycieli różnych tradycji niezwiązanych z
theravadą
, stosowanie terminu "hinajana" nie w odniesieniu do nauk szkoły therawady, lecz wobec śrawakajany i pratjekabuddajany jest bardzo pomocne, ponieważ nadaje kontekst naukom z poziomu bodhisattwajany.
Hinajana a współczesna szkoła therawada - nieporozumienia
Często mianem "hinajany" określa się, bądź to wszystkie szkoły w tradycji sthaviravada, bądź też współczesną szkołę
theravada
obecną głównie w Azji Południowo-Wschodniej. Jest to nazewnictwo niewłaściwe zarówno ze względów historycznych, jak też doktrynalnych. Poprawnie nazwa "hinajana" odnosi się obecnie do dwóch nadal istniejących przekazów nauk pochodzących ze szkół sthawirawada i sarwastiwada, które już nie istnieją jako autonomiczne tradycje.
Przekaz nauk szkoły sthawirawada kontynuowany jest obecnie w ramach współczesnej szkoły therawada. Natomiast przekaz szkoły sarwastiwada, która w średniowieczu cieszyła się popularnością w
Kaszmirze
, dotarł do Tybetu i funkcjonuje w ramach szkół
buddyzmu tybetańskiego
- chodzi tutaj o przekaz
winaja
, czyli klasztornej dyscypliny oraz o dwa systemy filozoficzne kojarzone ze szkołami
sautrantika
oraz
wajbaszika
, które w prostej linii wywodzą się z sarwastiwady i nie są nauczane w ramach szkoły therawada.
Całość nauk przekazywanych w ramach szkoły therawada wykracza poza klasyczne ramy hinajany, jak się ją rozumie według klasyfikacji mahajanistycznych. Można zauważyć, że w szkole therawady fundamentalne są nauki dotyczące
Czterech Niezmierzoności
(miłość, współczucie, współradość, bezstronność), które to stanowią istotną zasadę mahajanistycznej
bodhiczitty
, a fragmenty Metta Sutty wskazują na postawę bliską ideałowi
bodhisattwy
, który dąży do oświecenia z życzeniem przynoszenia pożytku wszystkim istotom:
„
(...) Niechaj wszystkie istoty które żyją; niedołężne, silne czy jakiekolwiek inne, długie czy duże, średnie, krótkie czy małe, widzialne i niewidzialne, żyjące daleko i tuż obok, narodzone czy mające przyjść na świat - niechaj wszystkie istoty będą szczęśliwe i mają się dobrze. Niech się nie umniejsza niczyjej wartości i bez powodu uważa kogoś za gorszego. Niech się nie sprawia przykrości innym będąc prowokowanym przez gniewne i awersyjne usposobienie.
Niczym matka troszcząca się o życie swojego jedynego syna, takie samo nastawienie należy rozwijać wobec wszystkich istot, bez wyróżniania. Rozwijaj pełną miłości dobroć względem wszystkich istot, bez rozróżniania, czy to w górze, czy u dołu, czy w środku, bez przeszkód, nienawiści, czy wrogości. (...)
”
— Metta Sutta
W szkole therawady mówi się o czterech rodzajach motywacji towarzyszącej praktyce. W rosnącej kolejności są to następujące postawy: (1) ani dla własnego pożytku, ani dla pożytku innych, (2) dla pożytku innych, ale nie dla własnego pożytku, (3) dla własnego pożytku, ale nie dla pożytku innych, (4) dla własnego pożytku i dla pożytku innych. Ta ostatnia motywacja jest tożsama z mahajanistyczną postawą bodhisattwy.
Wybitny specjalista w dziedzinie filozofii buddyjskiej i konfucjańskiej, pochodzący z Austrii profesor
Volker Zotz
(Uniwersytet Wiedeński, Ryukoku University, Otani University, Uniwersytet w Luksemburgu) zauważa, że "dzisiejsza therawada wchłonęła pewne elementy mahajany"[1].
Niemiecki buddolog Manfred Seegers (Karmapa International Buddhist Institute) napisał: "(...) pojęcia Therawada i Hinajana nie pokrywają się, ponieważ treści Therawady są w dużym stopniu tożsame z Mahajaną. Różnica polega tu głównie na charakterze samej praktyki."[2].
Lama Ole Nydahl
podkreślił: "Jeżeli chodzi o nauki Małej Drogi (hinajany), czy też ślubowania mnichów i mniszek, służą one odnoszeniu pożytku dla samego siebie. Natomiast therawada jako określenie wspólne dla wszystkich południowych buddyjskich szkół, a nie jako przeciwieństwo Wielkiej Drogi (
mahajany
), w którym to znaczeniu używa tego terminu większość tybetańskich uczonych, zawiera, o ile wiem, również pojęcie współczucia"[3].
Nieporozumienie związane z myleniem szkoły therawady z poziomem nauk hinajany próbował również wyjaśnić XIV
Szamar Rinpocze
, znamienity lama z tybetańskiej szkoły
karma kagyu
: "Nie mówimy, że buddyści ze Śri Lanki, Birmy i Tajlandii praktykują gorszą ścieżkę. W buddyzmie istnieją pewne praktyki zwane śrawakajana, pratjekabuddajana i bodhisattwajana. One mogą istnieć wszędzie. Nie twierdzimy, że buddyzm w waszym kraju istnieje tylko na tej najniższej ścieżce."[4]
Przypisy
- ↑ "Historia filozofii buddyjskiej", WAM, Kraków, 2007
- ↑ "Medytacja", HUNG, Opole, 2009
- ↑ Wywiad "Gorący Tron", magazyn "Diamentowa Droga", nr 17
- ↑ Z wykładu Szamara Rinpocze "Trzy ścieżki: śrawakajana, pratjekabuddajana, bodhisattwajana", czerwiec 1987, Instytut Kamalashila, Niemcy.
Zobacz też
Linki zewnętrzne