Język dolnołużycki (dolnoserbska rěc, dolnoserbšćina) - jeden z dwóch
języków łużyckich
, którym posługują się
Dolnołużyczanie
na niewielkim obszarze wokół
Chociebuża
we wschodniej części
Niemiec
.
Ogólną liczbę użytkowników języka dolnołużyckiego szacuje się według różnych źródeł rozmaicie, począwszy od ok. 5 tys. do maks. 15 tys., liczba aktywnych użytkowników jest zapewne nieco mniejsza. Dolnołużycki jest językiem wymierającym, o czym świadczą dane
demograficzne
, według których większość aktywnych użytkowników dolnołużyckiego to ludzie starsi. Młodsi natomiast ze względów pragmatycznych preferują posługiwanie się
językiem niemieckim
, umożliwiającym karierę zawodową i awans społeczny. Podejmowane są pewne próby działań, mające uchronić język dolnołużycki przed wymarciem. Do najważniejszych należy tzw. program "Witaj", stawiający na rozwój dolnołużyckiego już w przedszkolach i to nie tylko dzieci dolnołużyckich, ale także uczęszczających do tych samych przedszkoli dzieci niemieckich. Efekty programu dalekie są jednak od zadowalających, co nie pozwala patrzeć z optymizmem na przyszłość dolnołużyckiego. Istnieją obawy, że jeśli nie zostaną podjęte radykalne działania, zarówno ze strony samych Łużyczan, jak i państwa niemieckiego, język ten może zaniknąć w ciągu następnych dwóch-trzech pokoleń.
Język dolnołużycki różni się od górnołużyckiego szeregiem cech, oraz odmienną w dużej mierze
leksyką
, co powoduje, że wzajemne zrozumienie użytkowników obydwu tych języków może być dość trudne[]. Język dolnołużycki ze względu na pewne cechy bliższy jest
językowi polskiemu
, natomiast
górnołużycki
bliższy jest
językowi czeskiemu
.
Język dolnołużycki wykształcił własny
język literacki
, w którym powstają dzieła literackie, w którym prowadzone są zajęcia na poziomie podstawowym i gimnazjalnym, wydawana jest prasa (jednak w bardzo ograniczonym wymiarze, najważniejszym tytułem pozostaje
tygodnik
Nowy Casnik
), itp. Istnieje dolnołużycka wersja Wikipedii.
Pisownia
Polskim głoskom ć, dź, w odpowiadają w dolnołużycczyźnie głoski ś, ź, np. pol. być - dłuż. byś, pol. dzieci - dłuż. źiśi. Polskim grupom spółgłoskowym tr i pr odpowiadają dolnołużyckie tš, pš, np. pol. prawy - dłuż. pšawy, pol. straszny - dłuż. tšašny, pol. trawa - dłuż. tšawa, itp.
W ortografii dolnołużyckiej występuje także znak ó, który nie ma nic wspólnego z wymową polskiego ó. Znak ten oznacza, że w zależności od regionu ó wymawia się jak polskie ó, e lub y.[1]
Gramatyka
W obu językach łużyckich zachowały się proste czasy przeszłe (
aoryst
i
imperfectum
; choć w dolnołużyckim używane są już tylko w języku literackim),
liczba podwójna
. Język dolnołużycki zachował dodatkowo
supinum
, które w pozostałych językach słowiańskich (z wyjątkiem
słoweńskiego
) zanikło.
Język używa w zasadzie sześciu przypadków: mianownika, dopełniacza, celownika, biernika, narzędnika i miejscownika (wołacz występuje tylko w kilku tradycyjnych formach). Rzeczowniki mają
liczbę podwójną
(jadna ruka, dwě ruce, tśi ruki).
Wymowa
Akcent w słowach dolnołużyckich pada zazwyczaj na pierwszą sylabę:
W zapożyczeniach akcent może padać na jedną z trzech ostatnich sylab:
Przypisy
- ↑ Roland Marti:
ó w dolnoserbšćinje
. W: PHONUS No. 11 [on-line]. Uniwersytet Kraju Saary, marzec 2007. [dostęp 2010-01-03]. s. 92.
Zobacz też
Linki zewnętrzne