Batszeba
BatszebaProrok Natan wzywający króla Dawida do pokuty po grzechu z Batszebą Śmierć syna Batszeby, Julius Schnorr von Carolsfeld Batszeba (zwana też Betsabe,
hebr.
בת שבע; zm. po 970 p.n.e.) – postać
biblijna
, jedna z żon
Dawida
, króla starożytnego Izraela. Wedługg przekazu biblijnego jej pierwszym mężem był
Uriasz Hetyta
. Gdy zaszła w ciążę z Dawidem, doprowadził on do śmierci Uriasza, a następnie poślubił wdowę po nim. Z Dawidem miała Batszeba czterech synów – m.in.
Salomona
, przyszłego króla. ImięImię tej żony Dawida pojawia się w
Starym Testamencie
w formach: Batszeba[1] i Bat-Szua[2]. Wersja Bat-Szua uchodzi za pomyłkę autora lub kopisty
Pierwszej Księgi Kronik
[3]. Filolog
Robert Stiller
rekomenduje transkrypcję imienia żony Dawida jako Batszewa [bat-šéwa'][4]. Samo imię Batszeba jest pochodzenia hebrajskiego i oznacza "córka pełności"[5] lub "córka przysięgi"[6]. Istnieje opinia, że imię odnosi się do jakiegoś obcego boga, co może wskazywać, że rodzina Batszeby była pochodzenia nieizraelskiego[7]. PochodzenieBatszeba była córką Eliama[8]. W tradycji żydowskiej ojca Batszeby identyfikuje się z Eliamem, synem
Achitofela z Gilo
, jednym z
Bohaterów Dawida
. Batszeba poślubiła
Uriasza Hetytę
, także należącego do Bohaterów Dawida. Źródła biblijne nie przekazały żadnych informacji na temat ewentualnego potomstwa z tego małżeństwa. Romans z Dawidem i jego skutkiWedług przekazu biblijnego, gdy Uriasz pod komendą
Joaba
brał udział w oblężeniu
ammonickiej
twierdzy
Rabba
, Batszeba nawiązała romans z królem
Dawidem
. Rozpoczął się od tego, że Dawid dostrzegł z balkonu swojego pałacu w
Jerozolimie
kąpiącą się Batszebę[6]. Oczarowany jej urodą kazał ją sprowadzić i spędził z nią noc. Później okazało się, że Batszeba zaszła z nim w ciążę[9]. Na wieść o tym Dawid wezwał Uriasza do
Jerozolimy
pod pretekstem złożenia relacji z działań wojennych. Mimo namów władcy, aby spędził noc z żoną, Uriasz nie złamał prawa religijnego, nakazującego wojownikom w trakcie działań wojennych powstrzymywać się od pożycia małżeńskiego[9]. W takiej sytuacji Dawid odesłał Uriasza pod Rabbę razem z listem adresowanym do Joaba. Nakazywał w nim ustawić męża Batszeby w miejscu, gdzie walka będzie najbardziej zażarta, a w odpowiednim momencie odstąpić od niego, by zginął z rąk Ammonitów. Joab postąpił zgodnie z poleceniem władcy i niedługo potem Uriasz stracił życie pod Rabbą[10]. Gdy Batszeba dowiedziała się o śmierci męża, opłakiwała go. Po zakończonym okresie żałoby Dawid sprowadził wdowę po Uriaszu do swojego pałacu i po upływie okresu żałoby ją poślubił. Wkrótce Batszeba urodziła syna. Krótko potem przed obliczem Dawida stawił się
prorok Natan
, opowiadając historię o bogaczu, posiadającym wielką liczbę bydła, i o biedaku, posiadającym tylko jedną owieczkę. Bogacz miał pozbawić biedaka tej jednej jedynej owieczki – oburzony Dawid zażądał śmierci dla bogacza. Natan stwierdził, że pod postacią bogacza był przedstawiony sam król, zaś pod postacią biedaka – Uriasz. Przepowiedział również: Jahwe odpuszcza ci twój grzech – nie umrzesz. Lecz dlatego, że przez ten czyn wzgardziłeś Jahwe, syn, który ci się urodzi na pewno umrze[11]. Pierwsze dziecko Batszeby i Dawida zmarło po siedmiodniowej chorobie. Po śmierci pierworodnego syna Batszeby, Dawid pocieszał małżonkę, która wkrótce ponownie zaszła w ciążę i urodziła
Salomona
[12]. PotomstwoZgodnie z wykazem wszystkich żon i dzieci Dawida zawartym w
1 Księdze Kronik
, Batszeba i Dawid mieli w sumie czterech synów[13] – byli to: Batszeba a rozgrywki o sukcesję po DawidzieDawid przewidział na następcę tronu Salomona – złożył Batszebie przysięgę na
Boga Izraela
, że tak uczyni. Jednak u schyłku życia króla roszczenia do tronu zaczął zgłaszać jego czwarty syn, a pasierb Batszeby –
Adoniasz
. Tego ostatniego popierali Joab i kapłan
Abiatar
. Wokół Batszeby skupili się stronnicy Salomona – prorok Natan i Benajasz syn Jojady. Właśnie pod wpływem namów Batszeby i przez wzgląd na złożoną przysięgę Dawid kazał kapłanowi Sadokowi i Natanowi namaścić Salomona na króla. Po śmierci Dawida rządy objął Salomon. Niedługo potem Adoniasz zwrócił się do Batszeby z prośbą, aby jej syn oddał mu za żonę
Abiszag Szunemitkę
, należącą do haremu króla Dawida[15]. Posiadanie żony króla dawało prawo do tronu[16]. Salomon potraktował prośbę Adoniasza jako dążenie do zamachu stanu. W tym samym dniu, w którym Batszeba przedstawiła prośbę pasierba, Salomon kazał zamordować brata[13]. Dalsze losy Batszeby nie są znane. Batszeba w tradycji żydowskiej, chrześcijańskiej i islamskiejWedług
Prawa Mojżeszowego
w razie ujawnienia grzechu cudzołóstwa winnym groziła śmierć. W przypadku Dawida i Batszeby kara ta nie została zastosowana[17]. Tradycja żydowska starała się umniejszyć winę Dawida, twierdząc że Batszeba była mu przeznaczona od początku świata, zaś grzechem Dawida było to, że wziął ją przed wyznaczonym czasem[18]. W związku z zabójstwem Uriasza pojawiła się też opinia, że kto wyrusza na wojnę, powinien wystawić swojej żonie
list rozwodowy
[19][20], dlatego też sama Batszeba nie była winna grzechu cudzołóstwa[18]. Batszeba jako "żona Uriasza" została wymieniona w
Ewangelii według świętego Mateusza
w rodowodzie
Jezusa z Nazaretu
[21] jako jedna z pięciu kobiet – obok Tamar,
Rachab
,
Rut
i
Marii z Nazaretu
. Świadczy to o jej wysokiej pozycji w rodzinie królewskiej po urodzeniu syna[22]. W interpretacji
Augustyna z Hippony
i
Izydora z Sewilli
Batszeba była typem
Kościoła (Eklezji)
, a Dawid symbolem Chrystusa - tak jak Batszeba odbywając kąpiel uwodzi Dawida, tak kościół poprzez chrzest zostaje zmyty z grzechu i połączony z Chrystusem[23]. Radbertus Paschasius rozwinął tę alegorię - zanim Batszeba (Kościół) mogła być poślubiona Dawidowi (Chrystusowi) - musiał zginąć mąż Batszeby, który symbolizuje
judaizm
[23]. Podobnie, dla Izydora z Sewillii Uriasz symbolizował żydowskie Prawo (oraz identyfikację z synagogą), z którego Batszeba musiała się uwolnić[24]. W
Koranie
pojawia się jedynie pośrednia wzmianka nawiązująca do historii Batszeby – w postaci przypowieści skierowanej do Dawida, będącej parafrazą mowy proroka Natana, w której zapowiedział śmierć królewskiego syna[25]. O Batszebie – już wprost – wspominali islamscy komentatorzy (m.in.
at-Tabari
). John Gilchrist, referując poglądy muzułmanów, twierdzi, że islamscy autorzy często dyskredytują świętość Jezusa poprzez umieszczenie w jego genealogii imion kobiet, w tym grzesznej Batszeby. Mateusz ewangelista przytacza słowa Archanioła Gabriela, skierowane do Marii podczas Zwiastowania, że Mesjasz wybawi swój lud od grzechów (Mt 1,21); mogą one odnosić się między innymi do postawy Batszeby[26]. Batszeba w sztuce LiteraturaBatszeba pojawia się w licznych utworach literackich. Wśród nich są m.in.: - dramat Comedi David mit Batseba im Ehbruch
Hansa Sachsa
(1556),
- epos wierszowany Les amours de David et de Bethsabée Remiego Belleau'a (1572),
- dramat The Love of King David and Bethsabe George'a Peelego (1599),
- dramat Koning David
Joosta van den Vondela
(1660),
- opowiadanie Das Weib des Urias Alfreda Meissnera (1852),
- dramat David und Bathseba
Karla Roberta Eduarda von Hartmanna
(1871),
- dramat The Sin of David Stephena Phillipsa (1904),
- dramat Das Weib des Urias
Liona Feuchtwangera
(1907),
- dramat King David and His Wives Davida Pinskiego (1926),
- dramat biblijny Betsaba. Dramat w 3 aktach z epilogiem
Emila Zegadłowicza
(1926),
- powieść Batszeba
Torgny'ego Lindgrena
(1984),
- powieść Bóg wie (God Knows)
Josepha Hellera
(1984).
IkonografiaBatszeba, a zwłaszcza scena kąpieli z jej udziałem, wzbudzała zainteresowanie artystów. Sprośród ośmiu żon Dawida, to właśnie ona była najczęściej przedstawiana na obrazach. Temat kąpieli Batszeby był dla artystów okazją do umieszczenia wśród elementów
architektury
nagiej kobiety. Największe zainteresowanie Batszebą w sztuce przypada na okres
renesansu
, kiedy nagość kobiet była częstym tematem dzieł. W scenach kąpieli często umieszczano w tle króla Dawida przyglądającego się przyszłej małżonce[13]. Wśród przedstawień ikonograficznych żony Uriasza znajdują się: - Psałterz utrechcki (IX w.) – w scenie pokazującej kazanie Natana pojawia się Batszeba jako aluzja do grzechu Dawida,
- rękopis Sacra Parallela dzieła
Jana z Damaszku
(IX w.) – pierwsze udokumentowane przedstawienie sceny kąpieli Batszeby,
- płaskorzeźba tympanonu zachodniego portalu kościoła
cysterek
w
Trzebnicy
(1230-1250),
- obraz Batszeba
Hansa Memlinga
(1485),
- obraz Dawid i Batszeba
Lucasa Cranacha Starszego
(1526) – zmodyfikowany przez
Pablo Picassa
w serii wykonywanych tuszem litografii (1947-1948),
- obraz Batszeba
Parisa Bordone'a
(poł. XVI w.),
- obraz Dawid i Batszeba
Jana Massysa
(1562),
- obraz Batszeba w kąpieli
Paolo Veronesego
(1575),
- obraz Kąpiąca się Batszeba
Cornelisa van Haarlema
(1594),
- obraz Dawid i Batszeba w kąpieli
Bartłomieja Strobla
(1630),
- obraz Batszeba w kąpieli
Rubensa
(1620-1630 albo ok. 1635),
- obraz
Batszeba w kąpieli
Rembrandta
(1654),
- obraz Batszeba
Willema Drosta
(1654) – inspiracją dla Drosta był obraz pędzla Rembrandta,
- obraz Batszeba otrzymuje list od Dawida
Jana Steena
(1659),
- obraz Batszeba w kąpieli
Sebastiana Ricciego
(1724),
- obraz Batszeba Karla Brulloffa (1832),
- obraz Batszeba w kąpieli
Francesco Hayeza
(1834),
- obraz Bethsabée
Jean-Léon Gérôme'a
(1889).
KinoBatszeba została przedstawiona w ekranizacjach historii króla Dawida. W jej postać wcielały się: - Georgette de Nove – w filmie David w reżyserii Harry'ego Southwella (1924),
- Susan Hayward – w filmie Dawid i Betszeba w reżyserii Henry'ego Kinga (1951),
-
Jane Seymour
– w filmie The Story of David w reżyserii Davida Lowella Richa i Alexa Segala (1976),
- Alice Krige – w filmie Król Dawid w reżyserii
Bruce'a Beresforda
(1986),
-
Sheryl Lee
– w filmie Dawid w reżyserii Roberta Markowitza (1997),
-
Anouk Aimée
– w filmie Salomon w reżyserii Rogera Younga (1997).
Przypisy- ↑ Druga Księga Samuela 11,2; Pierwsza Księga Królewska 1,11.
- ↑ 2,0 2,1 Pierwsza Księga Kronik 3,5.
- ↑ Pierwsza Księga Kronik, tłum. ks. P. Szefler, Biblia Tysiąclecia, 3,5 – przypis.
- ↑ M. J. Bin Gorion Berdyczewski, Żydowskie legendy biblijne, T. 2, Gdynia 1996, s. 329.
- ↑ M. Bocian, Leksykon postaci biblijnych, Kraków 1996, s. 89.
- ↑ 6,0 6,1 J. Baldock, Kobiety w Biblii, Warszawa 2008, s. 121.
- ↑ Paul Achtemeier (red. naukowa): Encyklopedia Biblijna. Wyd. trzecie poprawione. Warszawa: Oficyna Wydawnicza "Vocatio", 2004, s. 88, seria: Prymasowska Seria Biblijna. . (
pol.
)
- ↑ Pierwsza Księga Kronik 3,5 podaje, że ojciec Batszeby nazywał się Ammiel.
- ↑ 9,0 9,1 J. Baldock, Kobiety w Biblii, Warszawa 2008, s. 122.
- ↑ J. Baldock, Kobiety w Biblii, Warszawa 2008, s. 122–123.
- ↑ Druga Księga Samuela 12,13-14, tłum. ks. Jan Łach (Biblia Tysiąclecia).
- ↑ J. Baldock, Kobiety w Biblii, Warszawa 2008, s. 123.
- ↑ 13,0 13,1 13,2 J. Baldock, Kobiety w Biblii, Warszawa 2008, s. 125.
- ↑ Druga Księga Samuela 5,14; Pierwsza Księga Kronik 14,4.
- ↑ J. Baldock, Kobiety w Biblii, Warszawa 2008, s. 123-124.
- ↑ Przypis do 1 Krl 2,22 w Biblii Tysiąclecia.
- ↑ G. Habrajska,
Obraz kobiety w Biblii
, s. 59. [dostęp: 2010-06-17].
- ↑ 18,0 18,1 Yehoshua M. Grintz: Encyclopaedia Judaica. Fred Skolnik (ed.). T. 3. Thomson Gale, 2007, ss. 211-212. .
- ↑ J. L. Thompson, Reading the Bible with the dead, Grand Rapids, Mich. 2007, s. 200.
- ↑ M. J. Bin Gorion Berdyczewski, Żydowskie legendy biblijne, T. 2, Gdynia 1996, s. 161.
- ↑ Ewangelia według św. Mateusza 1,6.
- ↑ G. Habrajska,
Obraz kobiety w Biblii
, s. 52. [dostęp: 2010-06-17].
- ↑ 23,0 23,1 Hans Urs von Balthasar:
Explorations in Theology:
. T. II.: Spouse of the word. S. 237. [dostęp 2010-07-05].
- ↑ La Bossierre Camille R.:
A Dictionary of biblical tradition in English literature
. David Lyle Jeffrey (Editor). Wm. B. Eerdmans Publishing Company, 1992, s. 77. . [dostęp 2010-07-05].
- ↑ Koran 38,21-24.
- ↑ Д. Гилкрист, Бог или пророк? - отстаивая истины Евангелия, Cz. 1,
Совершенство Библии
. [dostęp: 2010-07-08].
Bibliografia- Atlas Biblijny, Warszawa 1990, s. 121. .
- Baldock J., Kobiety w Biblii, Warszawa 2008, s. 121–125. .
- Bin Gorion Berdyczewski M. J., Żydowskie legendy biblijne, T. 2, Gdynia 1996. .
- Bocian M., Leksykon postaci biblijnych, Kraków 1995, s. 89-91. .
- Bosak P. Cz. OP, Postacie Nowego Testamentu. Słownik-konkordancja, Poznań–Pelplin 1996, s. 691. . .
-
Fros H.
, Sowa F., Księga imion i świętych, T. 2, Kraków 1997, szpalta 17. .
- Habrajska G.,
Obraz kobiety w Biblii
. [dostęp: 2010-06-17].
-
Messori V.
, Opinie o Jezusie, Kraków 1994, s. 162. .
-
Ricciotti G.
, Dzieje Izraela, Warszawa 1956, s. 293.
- Гилкрист Д.,
Совершенство Библии
. [dostęp: 2010-07-08].
Inne hasła zawierające informacje o "Batszeba":
Uriasz
...
Zjednoczone królestwo Izraela
...
2 Księga Samuela
...
Postacie biblijne
...
Jan Vermeer
...
Salomon (film)
Salomon
Max von Sydow
- David
Vivica A. Fox
- Królowa Saby
Anouk Aimée
- Batszeba
David Suchet
- JoabUmberto Orsini - prorok NatanRichard Dillane - Jerobam ...
Batszeba
Batszeba pędzla
Willema Drosta
Kąpiąca się Batszeba pędzla
Cornelisa van Haarlema
Prorok Natan wzywający ...
Uriasz Hetyta
...
Kategoria:Postacie Starego Testamentu
...
Peter Paul Rubens
–
1632
Pinakoteka Brera
Mediolan
Uczta Heroda –
1633
National Gallery of Scotland
,
Edynburg
Batszeba u źródła – ok.
1635
,
Galeria Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Batszeba":
Hasło nie występuje w innych lekcjach!
|