Golem
GolemGolem, (
hebr
. גולם) – w tradycji żydowskiej istota utworzona z gliny na kształt człowieka, ale pozbawiona duszy rozumiejącej neszama, a zatem również zdolności mowy. Słowo to w Biblii pojawia się tylko raz w Ps 139,16, który to werset tradycja żydowska wkłada w usta
Adama
. W tym miejscu bywa ono tłumaczone jako
embrion
, ale prawdopodobnie oznacza coś bezkształtnego, pozbawionego formy. W średniowieczu utożsamiano je z greckim pojęciem bezkształtnej materii - η υλη (hyle). Część tradycji żydowskiej traktuje również Adama przed obdarzeniem go bożym tchnieniem jako golema. Tworzenie golema przez ludzi wiąże się z powtarzaniem procesu bożej kreacji. Jako że uważano, iż została ona dokonana za pomocą liter
alfabetu hebrajskiego
, również przez odpowiednie ich układy próbowano ponowić ten akt. Pierwsze przekazy o golemie utworzonym przez człowieka zawiera
Talmud
. Później na stałe praktyki te związane były z magicznym wykorzystaniem traktatu
Sefer Jecira
i odtworzeniem podanej tam struktury boskiej kreacji. Najbardziej znana legenda na temat golema mówi o stworzeniu go przez
rabina
Jehudę Löw ben Bezalela
z
Pragi
(urodzonego w
Poznaniu
), znanego również jako Maharal. W drugiej połowie
XVI
w. nasiliły się ataki na praskich
Żydów
, których posądzano o bezbożne praktyki i okultyzm. Aby obronić siebie i innych, rabin Marahal ulepił z gliny wielką postać człowieka, którą następnie ożywia za pomocą tajemnych rytuałów i modłów, na koniec wypisując na czole lub wkładając do ust Golema pergamin ze słowem Emet (w języku hebrajskim słowo to, אמת, oznacza "prawdę"). Wymazanie pierwszej litery powodowało powstanie słowa met (w języku hebrajskim מת oznacza "śmierć") co odbierało życie istocie. Według innych mogło to być również słowo Adam, czyli "człowiek", natomiast po wymazaniu pierwszej litery dam, co oznacza po hebrajsku "krew". Tak stworzona istota była jednak niema i bezmyślna, gdyż nie została stworzona przez
Boga
, mogła tylko wykonywać polecenia i pracować, sama nie mając własnej, wolnej woli. Według jednej z wersji legendy, po obronie Żydów przed atakami ludności Golem wpada w szał i zaczyna mordować tych, którym służył; Maharal wyjmuje mu pergamin z ust i wykreślając pierwszą literę ze słowa Emet sprawia, że istota staje się na powrót glinianym posągiem. W innej wersji legendy, po wykonaniu pracy Marahal unieruchamia Golema zabierając mu
pergamin
ze słowem, a następnie ukrywa na strychu
praskiej synagogi
. Szczątki Golema znajdują się jakoby na strychu synagogi w Pradze (
Egon Erwin Kisch
, Jarmark sensacji). Golem w kulturze masowej-
Gustav Meyrink
,
Golem
(Der Golem', powieść,
1915
)
- Paul Wegener, Golem (Der Golem, film, Niemcy 1920)
- Cisaruv pekar, pekaruv cisar (Cesarski piekarz, komedia, prod.
CRS
,
1951
)
-
Isaac Bashevis Singer
, Golem,
1969
-
Piotr Szulkin
,
Golem
(film, Polska,
1980
)
-
Stanisław Lem
,
Golem XIV
(powieść
science-fiction
, Polska
1981
)
- Andrzej Sepkowski (nie mylić z
Andrzejem Sapkowskim
), Czas golema (powieść łącząca cechy
Science-fiction
Political Fiction i
Cyberpunka
, Polska
2001
)
-
Andrzej Pilipiuk
, Znalezisko, (Opowiadanie z książki "Weźmisz czarno kure..."), Lublin
2002
,
-
Andrzej Pilipiuk
, Księżniczka, Lublin
2004
,
-
Terry Pratchett
,
Na glinianych nogach
,
Piekło pocztowe
-
Andrzej Sapkowski
,
Boży bojownicy
,
Lux perpetua
- Białostocki Teatr Lalek, Golem (spektakl)
- piosenka Golem polskiej grupy rockowej
Exodus
z pierwszej połowy lat 80.
- piosenka Golem niemieckiej grupy metalowej Protector z lat 90.
- Występuje również w wielu grach komputerowych czy opowiadaniach utrzymanych w klimatach
fantasy
.
Bibliografia-
G. Scholem
, Wyobrażenie golema w kontekście tellurycznym i magicznym [w:]G. Scholem, Kabała i jej symbolika, Kraków 1996, s. 173-218
Zobacz też
Inne hasła zawierające informacje o "Golem":
1932
(ur.
1882
)
4 grudnia
-
Gustav Meyrink
, austriacki pisarz i
okultysta
, autor powieści
Golem
(ur.
1868
)
13 grudnia
-
Edward Treacher Collins
, angielski chirurg i okulista ...
Giganci (mitologia grecka)
...
Norbert Wiener
w
MacTutor History of Mathematics archive
(
ang.
)
Norbert Wiener
(en, es) Książka
God & Golem, Inc.
...
Stanisław Lem
o istotę i możliwe formy istnienia rozumu. Najobszerniejszą część zbioru stanowi utwór Golem XIV - wykład inteligentnego komputera przedstawiające jego pogląd na ewolucję rozumu ...
Algorytm genetyczny
pod kątem jak najlepszego poruszania się w tym środowisku. Projekt nosi nazwę Golem.Niestety, aby ewolucja mogła zajść potrzeba bardzo dużo czasu. W praktyce oznacza ...
Korab (szczyt)
41°47'25″N 20°32'48″E / 41.79028, 20.54667
Korab (
alb.
Maja e Korabit,
maced.
Голем Кораб, Golem Korab) – najwyższy szczyt górski w górach
Górach Korab
(
alb.
Mali ...
Adam Kadmon
...
Sefer Jecira
...
Kategoria:Kabała
...
Ekspresjonizm (kinematografia)
na jarmarkach a nocą zaś wysyła swe medium – Cesara by dokonywał zbrodni.Golem (Der Golem, Wie Er In die Welt Kam), reż. Paul Wegener ...
Inne lekcje zawierające informacje o "Golem":
Hasło nie występuje w innych lekcjach!
|