Doły Jasielsko-Sanockie
Doły Jasielsko-SanockieDoły Jasielsko-Sanockie (
513.66, 513.68, 513.69 i 513.67
) (Kotlina Jasielsko-Sanocka lub Podkarpacie,
niem.
Sanoker Flachland[1]) - region geograficzny w południowo-wschodniej Polsce. Kotlina o równoleżnikowym przebiegu u podnóża
Beskidu Niskiego
, o powierzchni około 1200 km²[2]. Składa się z czterech łączących się ze sobą jednostek geograficznych: Przez obszar dołów jasielsko-sanockich przepływają
Wisłoka
,
Ropa
,
Jasiołka
,
San
oraz
Wisłok
z licznymi dopływami. Region zasiedlony już od wczesnego średniowiecza[3]. Wzdłuż dołów przebiega także linia
kolei transwersalnej
, łącząca
Gorlice
,
Jasło
,
Krosno
i
Sanok
oraz szlak komunikacyjny z zachodu na wschód a obecnie droga
28
Zator
–
Wadowice
–
Nowy Sącz
–
Gorlice
–
Biecz
–
Jasło
–
Krosno
–
Sanok
–
Medyka
. HistoriaHistoryczne Doły Sanockie lub Podole Sanockie, obejmujące powiat
Krosno
, oraz część powiatów
Sanok
i
Brzozów
w Galicji[4]. W lutym
1846
miała tu miejsce krwawe wydarzenia, zwane
rzezią galicyjską
, które objęły głównie tereny ówczesnego powiatu sanockiego i jasielskiego[5]. Dojrzewające czerwone winogrona - uprawiane w przydomowych pogórzańskich sadach [6].
30 sierpnia
2008 Etnografia DołówW późnym średniowieczu obszar Dołów został skolonizowany przez napływową ludność niemiecką i polską[7], którą na Pogórzu osadzali władcy polscy. W roku
1632
Szymon Starowolski
w dziele Polonia: zanotował "Następnie idzie
Łańcut
(...) i
Rzeszów
(...) ; mleka tu i płócien lnianych wielka jest zwykle obfitość, ponieważ wioski na całym tym obszarze zamieszkują potomkowie niemieckiego plemienia, wzięci na jakiejś wojnie przez Kazimierza Wielkiego, króla Polski, lub sprowadzeni z Saksonii, z dziećmi i żonami, aż w te okolice. Ci przeto o bydło i uprawę lnu troszczą się wielce i w porze jarmarków tak do innych okolicznych miast wymieniane towary zwożą na sprzedaż, jak przede wszystkim do Rzeszowa i Jarosławia[8], pisze o tym również m.in.
Wincenty Pol
; " Na obszarze Wisłoki uderza nas fakt inny; całą tę okolicę, którą obszar
Wisłoki
,
Ropy
, Jasły,
Jasełki
i średniego
Wisłoka
zajmuje, osiedli tak zwani Głuchoniemcy od dołów Sanockich począwszy, to jest od okolicy
Komborni
,
Haczowa
,
Trześniowa
aż po
Grybowski
dział:
Gorlice
,
Szymbark
i Ropę od wschodu na zachód, ku północy aż po ziemię
Pilźniańską
która jest już ziemią województwa Sandomierskiego. Cała okolica
Głuchoniemców
jest nowo-siedlinami
Sasów
; jakoż strój przechowali ten sam co węgierscy i
siedmiogrodzcy
Sasi. Niektóre okolice są osiadłe przez Szwedów, ale cały ten lud mówi dzisiaj na Głuchoniemcach najczystszą mową polską
dijalektu małopolskiego
, i lubo z postaci odmienny i aż dotąd Głuchoniemcami zwany, nie zachował ani w mowie ani w obyczajach śladów pierwotnego swego pochodzenia, tylko że rolnictwo stoi tu na wyższym stopniu, a
tkactwo
jest powołaniem i głównie domowem zajęciem tego rodu "[9]. Najstarszy zachowany w Europie drewniany gotycki kościół z
Haczowa
pochodzący z XIV wieku. Chałupa przysłupowa [10]ze skansenu w
Markowej
, charakterystyczny element krajobrazu dawnych Dołów. Zobacz teżPrzypisy- ↑ "[...] schaft von Sanoker Flachland an bis nach
Gorlice
,
Szymbark (województwo małopolskie)
und
Pilzno
wurde durch Sachsenkolonisiert und noch heute nennt das Volk diese Gegend "na Głuchoniemcach". Alfred Pudelko. Schlesische Landeskunde. .
1993
. S. 116. op. cit. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego. Warszawa.
- ↑ Piotr Stolarczyk. Porosty (Lichenes) Dołów Jasielsko-Sanockich. Uniwersytet Jagielloński, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi. 2003 (praca doktorska)
- ↑ "Okres przedrzymski i rzymski : Obszar Polski południowo-wschodniej, ściślej jego południowa część, jest jednym z 4 w skali całego kraju, gdzie mamy do czynienia z enklawą osadnictwa
celtyckiego
. Jest ono datowane na III-I wiek p.n.e. W czasach odpowiadających okresowi rzymskiemu (wraz z okresem wędrówek ludów – I-V wiek) notujemy tutaj stanowiska zbliżone do znanych z Polski centralnej i innych części Małopolski, a także wskazujące na odrębność kulturową związaną z ludami południowymi (
Dakowie
). Stanowiska tego etapu występują najliczniej w strefie lessów, w Dołach Jasielsko-Sanockich oraz w strefie wielkodolinnej. Znaleziska z tego czasu należą do najbardziej efektownych w całych pradziejach, szczególnie pochodzące z cmentarzysk (
Prusiek
,
Radawa
,
Trójczyce
,
Kopki (województwo podkarpackie)
– liczne przykłady elementów uzbrojenia, narzędzi, ozdoby). Ważną cechą jest obecność licznych importów południowych („rzymskich”), z których najliczniej występują monety (nie zawsze są one traktowane jako znaleziska archeologiczne ze względu na wartość numizmatyczną, co niewątpliwie zubaża zasób naszych źródeł ). "
[1]
- ↑
SGKP
, tom III,
Karpaty
, strona 870
- ↑ W
Haczowie
miejscowy proboszcz Gerard Lech oddał szczególne zasługi władzom austriackim w okresie
rzezi galicyjskiej
"Zdarzyło się, że w jego parafii pojawił się prowadzący wśród ludu patriotyczną propagandę poeta
Julian Goslar
. Wierząc w patriotyzm kleru, wstąpił do księdza. Przeliczył się jednak okrutnie, bo proboszcz przywołał chłopów, którzy uwięzili Goslara. Zbitego cepami zawieziono go do Sanoka, a następnie osadzono w austriackiej twierdzy w Spielbergu. Za swój nikczemny czyn proboszcz Lech otrzymał cesarskie odznaczenie." [w:] "Przemyślanin" Nr 41. Artur Ceduła
13 listopada
2007
- ↑ "W XIV wieku wino – również to produkowane na ziemiach polskich – stało się ważnym artykułem handlowym a uprawą winorośli zajęli się głównie mieszczanie. W tym czasie osadnicy niemieccy rozwinęli uprawy winorośli w okolicach Krosna. Dokument lokacyjny z
1389
roku wspomina o winnicach należących do mieszczan przemyskich." [w:]Wojciech Bosak. Jasło 2004. "Uprawa winorośli i winiarstwo w małym gospodarstwie na Podkarpaciu"
- ↑ "
Mazowsze
zasługuje na uwagę ze względu uzdolnień kolonizacyjnych ludności, które to plemię zapędzały na
Ruś Czerwoną
, w ziemię bialską, więc w sadyby dawnych
Jadźwingów
, na
Podole
. Wszędzie jednakże swoje plemienne cechy, a chociażby nazwę
Mazurzy
. Do dziś dnia (
Tatomir
Geografija Galicji
1876
. str. 59) między
Rabą
a lewym brzegiem
Sanu
ludność miejscowa nosi nazwę Mazurów, z których część pod nazwą Grębowiaków (
Lisowiaków
al. Borowców) siedzi między Wisłą, dolnym
Sanem
po
Mielec
, i
Leżajsk
. Mamy zaś ślady, że w
1373
w
Sanockiem
nad
Sanem
, z daru księcia
Władysława Opolczyka
, a wówczas pana Rusi (lwowskiej) otrzymał wieś
Jabłonicę
Przybysław syn Fala z
ziemi łęczyckiej
(
AGZ
t. VII, str. 15-16)..." [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom VI. III. Etnografia i stosunki społeczne. str. 191.
- ↑
Szymon Starowolski
. Polska albo opisanie położenia Królestwa Polskiego. Kraków. 1976. [przekład A. Piskadło]
- ↑
Wincenty Pol
. Historyczny obszar Polski rzecz o dijalektach mowy polskiej.
Kraków
1869
.
- ↑ Rozmieszczenie budownictwa przysłupowego może sugerować pochodzenie kolonistów ze Śląska oraz Saksonii [w:] F. Kotula. Pochodzenie domów przysłupowych w Rzeszowskiem. "Kwartalnik Historii Kultury Materialnej" R. V., nr 3/4,
1957
, str. 557
Inne hasła zawierające informacje o "Doły Jasielsko-Sanockie":
Regionalizacja fizycznogeograficzna Polski
...
Wigilia Bożego Narodzenia
...
Rumia
...
Pogórze Karpackie
...
Doły Jasielsko-Sanockie
Doły Jasielsko-SanockieMegaregion
Region Karpacki
Prowincja
Karpaty Zachodnie
Podprowincja
Zewnętrzne Karpaty Zachodnie
Makroregion
Pogórze Środkowobeskidzkie
Mezoregion
Kotlina Jasielsko-Krośnieńska
Obniżenie Gorlickie
Zajmowanejednostkiadministracyjne
woj. podkarpackie
Doły = ...
Sanok
...
Gubernia kijowska
...
Rzeź galicyjska
...
Koń
...
Jasło
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Doły Jasielsko-Sanockie":
207. Krainy geograficzne Polski. Karpaty (plansza 5)
...
203. Ukształtowanie powierzchni Polski (plansza 3)
...
002. Pradzieje człowieka (plansza 8)
...
|