Aforyzm
AforyzmAforyzm (
łac.
aphorismus,
gr.
aphorismós) – zwięzła, lapidarna, przeważnie jednozdaniowa wypowiedź, wyrażająca ogólną prawdę filozoficzną lub moralną, w sposób zaskakujący i błyskotliwy. W nowożytnej literaturze europejskiej formę tę wykorzystywali m.in. twórcy francuscy:
B. Pascal
(Myśli, 1670 [1]),
F. La Rochefoaucauld
(Maksymy...,
1665
, [2]) oraz
S. Chamfort
(Maksymy i myśli..., 1795 [3]). Rozwój aforystyki w Polsce przypadł głównie na okres
baroku
, jednakże już w
starożytności
były znane i popularne w całej
Europie
, szczególnie wywodzące się ze schyłku starożytności, Dystychy moralne Marcusa Catona, wydane jako "Katonowe wiersze" - "Catonis disticha" w przekładzie polskim w
XVI
w. przez Franciszka Mymerusa i Sebastyana Klonowicza; wyd. Jan Bystroń, Kraków, rok
1894
. Szczególny rodzaj schematcznego aforyzmu, zwany w Polsce "trynką" (lub "trzeciakiem"), a będący retoryczną
elipsą
o klamrze spajającej trzy równoległe człony, dzięki temu, że wielokrotnie pojawia się w
starotestamentowych
Księgach Mądrości oraz
epigramatach
Marcjalisa
, cieszył się wzięciem w
średniowieczu
, kiedy to zaczęły krążyć liczne łacińskie trynki-
przysłowia
. Zachowało się na przykład 180 trynek Szlachcica-Anonima, z czego 67 "końskich", które zapisał na marginesach rękopiśmiennego
kodeksu
zawierającego wyciąg z Hippiki K. Pieniążka. Inny rodzaj schematycznego aforyzmu, zwany w Polsce "czworakiem" (lub "czwartakiem"), polegał na wyliczaniu czterech jakości cechujących jakąś osobę lub rzecz. Dużo aforyzmów można odnaleźć w zbiorach
Andrzeja Maksymiliana Fredry
Przysłowia mów potocznych oraz Monita politico moralia. Przysłowia są jedynym utworem napisanym przez Fredrę po polsku. Oprócz aforyzmów oryginalnych znalazło się w nim wiele spolszczonych
sentencji
i maksym autorów rzymskich (
Seneka
,
Tacyt
i in.). Autorami aforyzmów byli też m.in.
Aleksander Świętochowski
,
Stanisław Jerzy Lec
,
Andrzej Majewski
. Przypisy- ↑ Myśli oraz Rozprawa o kondycji możnych ; Modlitwa o dobry użytek chorób ; Rozprawa o namiętnościach miłości, Blaise Pascal. Kraków, wyd. "Zielona Sowa", 2004
- ↑ Maximes du duc de La Rochefoucauld, wyd. F. Didot frères,
1861
. Rozważania i uwagi moralne , Kraków, wyd. "Mediewal",
1992
- ↑ Maksymy i myśli; Charaktery i anegdoty, Sebastien-Roch-Nicolas Chamfort, (1740?-1794). Warszawa : "Alfa-Wero", 1995
Zobacz też Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Aforyzm":
Aforyzm
Aforyzm (
łac.
aphorismus,
gr.
aphorismós) – zwięzła, lapidarna, przeważnie jednozdaniowa wypowiedź, wyrażająca ...
Środki stylistyczne
...
Epigramat
...
Aleksander Fredro
...
Aleksander Świętochowski
...
Dialekt
języków. W dyskusjach o różnicy pomiędzy językiem a dialektem często pojawia się Aforyzm, że "język to dialekt z armią i flotą wojenną" (przypisywany
Maxowi ...
Ludwig Wittgenstein
najważniejsze dzieło filozofa – jest to praca złożona z licznych ponumerowanych dziesiętnie Aforyzmów. Traktat napisany został z wielką troską o jasność i ścisłość wypowiedzi ...
Róża Luksemburg
roli partii w procesie rewolucyjnym. Z okresu rewolucji bolszewickiej pochodzi jej znany Aforyzm: "Nie ma prawdziwego
socjalizmu
bez
demokracji
, tak jak nie ma prawdziwej ...
20 listopada
...
1 stycznia
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Aforyzm":
Czego nauczył się Mały Książę na planetach (plansza 14)
gdy wiemy, że należy na wiele z nich patrzeć przez pryzmat pojęcia Aforyzm, łatwiej rozpoznać wartości, o których bohater mówi. Są to: miłość, przyjaźń, ...
Czego nauczył się Mały Książę na planetach (plansza 11)
podróży Mały Książę wyciągnął wiele wniosków, które mogą stać się dla nas Aforyzmami.
Aforyzm (łac. aphorismus, gr. aphorismós) – zwięzła, lapidarna, przeważnie jednozdaniowa wypowiedź wyrażająca ...
045. Tworzenie nowych słów. Die Wortbildung, część 2 (plansza 15)
...
|