Rak szlachetny
Rak szlachetnyRak rzeczny, rak rzeczny, szerokoszczypcowy, szewc (Astacus astacus) – gatunek słodkowodnego skorupiaka (
Crustacea
) z rzędu dziesięcionogi (
Decapoda
). Określany czasem jako "barometr czystości wody", gdyż jest on
bioindykatorem
czystości wód. Jeszcze sto lat temu nasze wody były pełne raków szlachetnych oraz
raków błotnych
(Astacus leptodactylus), który jest przybyszem z terenu
Morza Czarnego
. W
XIX
w. przywleczono z
Ameryki Północnej
śmiertelną dla raków europejskich chorobę zwaną
raczą dżumą
, a potem jeszcze uodpornionego na nią amerykańskiego
raka pręgowatego
, który lepiej znosząc zanieczyszczenie i niedotlenienie wody zaczął wypierać raka szlachetnego z wielu obszarów. - Opis
- Ciało pokryte twardym pancerzem podzielone na
głowę
,
tułów
–
karapaks
i
odwłok
. Od strony głowy znajduje się dziobopodobne rostrum, po jego bokach rozmieszczone są
oczy
na swoistych słupkach mogące niezależnie od siebie obserwować otoczenie. Szczypce są krótkie i grube nie zwierające się szczelnie od spodu czerwonawe. Występuje zjawisko
autotomii
. Oddychają za pomocą pierzastych
skrzeli
znajdujących się w jamie skrzelowej z obu stron pod pancerzem tułowia. Na linii łączącej głowę z tułowiem znajduje się poprzeczny rowek zwany bruzdą karkową. W części tułowiowej znajdują się biegnące wzdłuż
osi symetrii
ciała dwie łukowato wygięte bruzdy skrzelowe. Ostatnią częścią jest odwłok (ogon, szyjka) składający się z 7 segmentów. Końcowy segment –
telson
– nazywany niefachowo
płetwą
jest inny od 6 pozostałych. Ma
wachlarzowaty
kształt i składa się z 5 płytek. Całkowitą długość raka mierzy się od wierzchołka rostrum do końca telsona. Rak szlachetny może dożyć do 25 lat.
- Rozmiary
- Dorasta do 20 cm długości.
-
Biotop
- Dzikie
rzeki
,
strumienie
i
jeziora
o czystej i bogatej w
tlen
wodzie. Unikają wód z
mulistym
lub zabagnionym dnem.
-
Pokarm
- Głównie roślinność podwodna zawierające duże ilości
wapnia
jak
moczarka
,
rogatek
,
ramienica
,
rdest wodny
i
glony
. Drugie miejsce w jadłospisie zajmują drobne wodne
bezkręgowce
jak
małżoraczki
,
skąposzczety
,
wioślarki
,
chruściki
,
larwy
wodnych
owadów
,
mięczaki
oraz martwe zwierzęta jak śnięte
ryby
i inna padlina. Pełnią ważną rolę czyściceli dna z rozkładających się resztek.
-
Zachowanie
- Prowadzi nocny tryb życia. Dzień spędza w ukryciu w wykopanych przez siebie norkach, pod korzeniami drzew lub innymi naturalnymi zagłębieniami. W ten sposób chroni się przed drapieżnymi rybami - przede wszystkim
okoniem
i
węgorzem
. Najwięcej raków pada ofiarą tych ryb w okresie
linienia
, kiedy to przez około dwa dni pozbawione twardej skorupy są całkowicie bezbronne. Duże okonie potrafią poradzić sobie nawet z twardym pancerzem szczególnie u mniejszych raków. Dopiero wieczorem opuszcza swoją kryjówkę i wyrusza na żer, przy czym najbardziej mu odpowiada ciepła i pochmurna noc. Głębokość na jakiej przebywa zależy od temperatury wody. Na niewielkich głębokościach bytuje wiosną i latem, a żeruje na płyciznach. Kiedy nadejdą jesienne chłody schodzi w niższe partie wód jednocześnie mniej jedząc. W zimie nie pobiera pokarmu wcale.
-
Dymorfizm płciowy
-
Samica
ma mniejsze szczypce i szerszy odwłok, służący do lepszej ochrony rozwijających się pod nim jaj i świeżo wylęgłych raczków, które korzystają z tej ochrony aż do pierwszej
wylinki
.
-
Rozmnażanie
- Okres godowy trwa od połowy października do połowy listopada i związany jest z jesiennym zejściem raków na większe głębokości. Samice dojrzewają płciowo w 3 roku życia, a samce o rok później. Mają wtedy ok. 8 cm długości. Samiec, gdy znajdzie samicę, to przewraca ją na grzbiet w taki sposób, że czasami traci ona odnóże pochwycone jego szczypcami. Unieruchomiona samica jest dociskana do dna i zaczyna się parzenie, czyli przenoszenie na podbrzusze oraz podogonie samicy płynu
nasiennego
, zapładniającego jaja samicy. Czynność ta może trwać nawet 10 godzin. Zapłodnienie następuje po kilku lub kilkunastu dniach. Po ok. 6 miesiącach czyli na wiosnę ze zniesionych wcześniej na
odwłok
zapłodnionych jajeczek lęgną się
larwy
, które przekształcą się w raczki. Jednorazowo samica składa od 60 do 200
jaj
. W pierwszym okresie życia raczki żywią się resztkami
żółtka
z okresu
embrionalnego
. Po upływie 8-10 dni raczki przechodzą pierwsze linienie, a po dwóch tygodniach drugie i wtedy przybierają postać dorosłych osobników. W pierwszym roku życia przechodzą około 8 linień, w drugim 5, a w trzecim 2.
- Występowanie
-
Europa Środkowa
, tereny nizinne i wyżynne. W wyższych górach nie występuje.
Zagrożenia i ochronaW Polsce gatunek podlega ochronie. Podobnie jak rak błotny, znajduje się w
Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt
, a dodatkowo uznany został za gatunek wysokiego ryzyka narażony na wyginięcie (VU – kategoria zagrożenia). Oba te gatunki są wypierane przez
introdukowane
raki pręgowate
i
sygnałowe
. Zobacz też
Inne hasła zawierające informacje o "Rak szlachetny":
Rak języka
...
1408
...
1398
...
1411
...
Krwioplucie
...
Zwierzyna płowa
...
Stepan Bandera
...
Układ scalony
...
1420
...
1410
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Rak szlachetny":
Zanieczyszczenia atmosfery (plansza 15)
...
Higiena układu oddechowego (plansza 6)
...
Otrzymywanie soli (plansza 22)
...
|