Trybunat ludowy – urząd w
republice rzymskiej
utworzony w
494 roku p.n.e.
, którego podstawowym zadaniem była ochrona interesów obywateli, a zwłaszcza
plebejuszy
przed arbitrażem
patrycjuszy
w
senacie
.
Trybuni ludowi (tribuni plebis), których na początku było dwóch lub czterech (dla każdej z 4
tribus
urbanae), a od
457 r. p.n.e.
dziesięciu, wybierani byli przez
concilia plebis
; mieli oni dość szerokie uprawnienia m.in. poprzez ingerencję w czynności wszystkich urzędników oprócz
dyktatora
i
cenzorów
. Mogli zwoływać
comitia tributa
i przeprowadzać na nich uchwały. Z czasem uzyskali prawo stosowania sprzeciwu (intercessio) na zgromadzeniu ludowym (
concilium plebis
) przeciw wnioskom
senatu
, jeśli uznali je za szkodliwe dla obywateli. Po zawetowaniu uchwały senatu, mającej moc uchwały obowiązującej (senatus consulltum), zmieniała ona kwalifikację na uchwałę opiniodawczą (senatus auctoritas). Zakres władzy trybunów ludowych stopniowo się zwiększał, szczególnie w późniejszym okresie republiki po intensywnych walkach stanowych plebejuszy z patrycjuszami. Ewoluowały ich uprawnienia wobec senatu: od prawa przysłuchiwania się jego obradom, poprzez prawo do przemawiania (referendi), aż do prawa jego zwoływania (ius agendi cum patribus). U schyłku republiki trybunowie ludowi w zasadzie nie byli już opozycją wobec nobilitas, ale wręcz ich narzędziem w rządach, a byli trybunowie (na mocy lex Atinia) wchodzili nawet w skład senatu. Osoba trybuna ludowego, w okresie jego rocznej kadencji, była święta i nietykalna (sacrosanctus), a naruszający ten przywilej stawał się przeklęty (sacer) i można go było bezkarnie zabić. Władza trybunów ograniczona była tylko do terenów miejskich Rzymu, czyli nie mogli oni przeciwstawiać się urzędnikom poza obrębem miasta.
Urząd ten zniknął całkowicie w epoce
cesarstwa
, gdy kompetencje trybunów (
tribunicia potestas
) przejął
cesarz
.