Witold Wojtkiewicz (ur.
29 grudnia
1879
w
Warszawie
, zm.
14 czerwca
1909
tamże) – polski malarz, rysownik i grafik okresu
Młodej Polski
. Przedstawiciel symbolizmu i wczesnego ekspresjonizmu, przez niektórych uznawany za prekursora
surrealizmu
.
Pochodził z rodziny urzędniczej – ojciec, Stanisław Wojtkiewicz był głównym kasjerem w Banku Handlowym i nie akceptował artystycznych aspiracji syna, matka zaś, Aniela z domu Święcicka, zajmowała się wychowywaniem jedenaściorga dzieci. Studiował w warszawskiej Szkole Rysunkowej i w latach 1903-1904 w
krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych
, gdzie był uczniem
Leona Wyczółkowskiego
. Próbował również w roku
1902
podjąć studia na Akademii Petersburskiej, skąd jednak, jak sam napisał, po ośmiu dniach uciekł. Był świadkiem demonstracji robotniczych w Warszawie w roku
1905
, czego dał wyraz w cyklu rysunków (między innymi Manifestacja uliczna, Katorżnicy, Jutrzenka swobody, Na wiec).
W roku 1905 wstąpił do
Grupy Pięciu (Grupy Norwid)
, do której należeli także:
Leopold Gottlieb
,
Vlastimil Hofman
,
Mieczysław Jakimowicz
oraz
Jan Rembowski
. Od roku 1908 należał do
Towarzystwa Artystów Polskich "Sztuka"
. Prace swe wystawiał w Krakowie, Warszawie, Lwowie i Wiedniu. Współpracował także z krakowskim kabaretem "
Zielony Balonik
", dla którego stworzył cykl akwarel i rysunków, które do dziś zdobią ściany kawiarni "
Jama Michalika
", a także projektował zaproszenia. Przyjaźnił się między innymi z
Tadeuszem Boy-Żeleńskim
i pisarzem
Romanem Jaworskim
, do którego cyklu opowiadań Historie maniaków stworzył ilustracje (między innymi rysunek Cukiernia ciast trujących). Twórczość plastyczna Wojtkiewicza i literacka Jaworskiego oddziaływały na siebie wzajemnie. Wojtkiewicz projektował także winiety do książek wraz z liternictwem, a także kartki pocztowe. Wraz z między innymi
Karolem Fryczem
i
Kazimierzem Sichulskim
opublikował litografie pod tytułem Teka Melpomeny, przedstawiające syntetyczne portrety aktorów Teatru Miejskiego w Krakowie. Uczestniczył w tworzeniu oprawy plastycznej dla "
Zielonego Balonika
".
Poza działalnością malarską Wojtkiewicz uprawiał także działalność literacką, pisząc pod pseudonimem Witwoj satyryczne teksty dla czasopisma "Kolce". Na wystawie w 1906 w Berlinie prace artysty zwróciły uwagę i zachwyciły
Maurice Denis
oraz
André Gide'a
, dla którego twórczość Wojtkiewicza była emanacją duszy polskiej i który w
1907
zorganizował indywidualną wystawę Wojtkiewicza w Galerie Druet w Paryżu oraz napisał wstęp do jego katalogu. Jego późna twórczość naznaczona jest piętnem cierpienia spowodowanego wrodzoną i nieuleczalną wadą serca, która położyła kres jego życiu w wieku zaledwie 29 lat. Wojtkiewicz prowadził także dziennik – kronikę swojego życia – niedostępny dla potomnych, jako że został on przez matkę Wojtkiewicza złożony wraz z jego ciałem w trumnie.
Twórczość
Porwanie królewny (Ucieczka), 1908
Medytacje. Popielec, 1908
W swych pracach łączył groteskę z liryzmem. Jego twórczość ewoluowała i stopniowo wykształciła osobisty, wysoce oryginalny przekaz artystyczny. Przez niektórych – jak np.
Tadeusza Kantora
– uważany za najbardziej oryginalnego malarza polskiego XX. wieku. Nieocenione zasługi w popularyzacji twórczości Wojtkiewicza położyli dwaj jego monografiści:
Jerzy Ficowski
i Wiesław Juszczak. Piękny wiersz, wyrażający istotę jego malarstwa, poświęcił mu
Tadeusz Różewicz
. Prace Wojtkiewicza znajdują się między innymi w Muzeum Narodowym w Warszawie, Krakowie i Poznaniu, a także w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu. Największa jak dotąd wystawa monograficzna Wojtkiewicza odbyła się w roku 1976 w Muzeum Narodowym w Krakowie.
Jego twórczość to 4 cykle tematyczne:
- Szkice tragikomiczne (1903-1904)
- Cyrki (1905-1907)
- Monomanie (1906)
- Ceremonie (1908)
Ważniejsze dzieła:
- Krucjata dziecięca (1909)
- Fantazja (1906)
- Cyrk wariatów (1906)
- Wegetacja (Emeryci) (1906)
- Lalki (1906)
- Cyrk (Przed teatrzykiem) (1906-1907)
- Marionetki (1907)
- Porwanie królewny (1908)
- Swaty (1908)
- Rozstanie (1908)
- Popielec (1908)
Bibliografia
- Jerzy Ficowski, W sierocińcu świata. Rzecz o Witoldzie Wojtkiewiczu, Warszawa: Ryton, 1993.
- Wiesław Juszczak, Wojtkiewicz i nowa sztuka, wyd. II, Kraków: Universitas, 2000.
- Witold Wojtkiewicz, Katalog wystawy, Kraków: Muzeum Narodowe, 1989.
Linki zewnętrzne