Royal Aircraft Establishment (w skrócie RAE) –
angielskie
przedsiębiorstwo badawcze, ostatnio (2007) pod kontrolą Ministerstwa Obrony Wielkiej Brytanii.
Na początku usytuowana na lotnisku
Farnborough
pod
Londynem
(„RAE Farnborough”) w
Hampshire
, później utworzono drugi ośrodek w
Bedford
„RAE Bedford”.
Royal Aircraft Factory
W 1892 w
Aldershot
powstała pierwsza wytwórnia Her Majesty Balloon Factory (Fabryka Balonów Jej Królewskiej Mości) będący częścią armii brytyjskiej. W
1905
ośrodek ten przeniesiono do Południowego Farnborough[1]. W tym samym roku na lotnisku fabryki Samuel Cody jako pierwszy w Wielkiej Brytanii wykonał przelot samolotem.
W
1911
ośrodek został przemianowany na Fabrykę Samolotów Armii (
ang.
Army Aircraft Factory), a rok później na Królewską Fabrykę Samolotów (ang. Royal Aircraft Factory w skrócie RAF). Wśród pracujących w ośrodku konstruktorów byli
Geoffrey de Havilland
, który później założył własną wytwórnię lotniczą, i Henry Folland późniejszy główny konstruktor w wytwórni
Gloster Aircraft Company
i założyciel własnego przedsiębiorstwa lotniczego
Folland Aircraft
.
Projekty wytwórni RAF
Od 1911 do 1918 w Royal Aircraft Factory powstało kilka projektów samolotów, głównie eksperymentalnych, chociaż niektóre z nich zostało wdrożonych do produkcji, zwłaszcza w okresie trwającej wówczas
I wojny światowej
. Produkcja tych maszyn tylko w nieznacznym stopniu odbywała się w zakładach RAF w Farnborough – budowę większości zlecono prywatnym firmom brytyjskim, które nigdy wcześniej nie budowały samolotów.
Do
1913
do oznaczania typów samolotów używano liter oznaczających typ konstrukcji samolotu w odniesieniu do producenta francuskiego lub nazwiska konstruktora, który tę konstrukcję opracował:
- S.E. –
Santos
Experimental (samoloty w układzie
canarda
inaczej „z ogonem w przodu”)
- B.E. –
Bleriot
Experimental (samoloty ze śmigłem ciągnącym)
- F.E. – Farman Experimental (samoloty ze śmigłem pchającym zainstalowanym za kabiną pilota)
Na przełomie lat 1913-1914 zmieniono oznaczenie samolotów tym razem za kryterium przyjmując ich przeznaczenie:
- S.E. – Scouting experimental (dosłownie zwiadowczy eksperymentalny – jednomiejscowy
myśliwiec
)
- F.E. – Fighting experimental (myśliwski eksperymentalny, chociaż dla maszyn ze śmigłem pchającym nadal funkcjonowała nazwa „Farman”)
- R.E. – Reconnaissance experimental (rozpoznawczy eksperymentalny)
Samolot B.S.1 z 1913 był jedyną maszyną oznaczoną kombinacją obu standardów jako Bleriot (ze śmigłem ciągnącym) Scout (myśliwiec).
Samoloty produkcyjne
RAF F.E.2b konstrukcji Royal Aircraft Factory.
System oznaczeń stosowany przez Royal Aircraft Factory jest niespójny i niejednokrotnie mylący. Przykładowo symbol F.E.2 wykorzystywano do oznaczenia różnych maszyn opartych na podobnych założeniach konstrukcyjnych: F.E.2 z 1911, F.E.2 z 1913 i ostatni wykorzystywany podczas I wojny światowej
F.E.2
z 1914. Jedynie ostatnia z wymienionych maszyn weszła do produkcji masowej i to w trzech odmianach: F.E.2a, F.E.2b i F.E.2d. Dodatkowo występował również samolot oznaczony jako F.E.2c, który nie był uważany za oficjalną odmianę F.E.2, a jedynie zmodernizowany samolot, w którym eksperymentalnie zamieniono pozycje pilota i obserwatora.
Podobnie B.E.1 był prototypem rozpoznawczego B.E.2, ale B.E.2c to już całkiem nowy samolot bardzo nieznacznie podobny do wczesnych wersji B.E.2. Z kolei samoloty oznaczone symbolami od B.E.3 do B.E.7 były kolejnymi prototypami dla B.E.8 bardzo podobnymi i różniącymi się jedynie małymi modyfikacjami wprowadzanymi sukcesywnie podczas produkcji seryjnych B.E.8. Wersja B.E.8a różniła się również bardzo nieznacznie od B.E.8.
Także S.E.4a nie ma nic wspólnego z S.E.4, chociaż S.E.5a był jedynie wyposażoną w mocniejszy silnik późniejszą odmianą S.E.5 o identycznej konstrukcji.
Wiele wczesnych konstrukcji RAF było określano oficjalnie jako „odbudowane” rozbite maszyny, ponieważ początkowo wytwórnia nie posiadała pozwolenia na budowę samolotów własnego projektu. W większości przypadków żadna z części rozbitych maszyn nie została wykorzystana do budowy nowego samolotu, często nie odzyskiwano z wraku nawet silnika. Poniższa lista samolotów zawiera maszyny zaprojektowane, a także jedynie testowane przez Cody'ego i Dunne'a na lotnisku w Farnborough wraz z datami pierwszego lotu[1].
- British Army Dirigible No 1 – 1907
- Dunne D.1 - 1907
- British Army Aeroplane No 1 - 1908
- Dunne D.5 - 1910
- S.E.1 – 8 czerwca 1911
- F.E.1 – 1911
-
F.E.2
– 18 sierpnia 1911
- B.E.1 – 4 grudnia 1911
- B.E.2 – 1 lutego 1912
- B.E.3 – 3 maja 1912
- F.E.3 – 1913
- B.E.7 – 28 lutego 1913
- B.S.1 – 13 marca 1913
- R.E.1 – maj 1913
- R.E.2 – 1 lipca 1913
- B.E.8 – 20 sierpnia 1913
- R.E.3 – listopad 1913
-
F.E.2
– 1914
- S.E.2 – 1914
- R.E.5 – styczeń 1914
- S.E.4 – czerwiec 1914
- F.E.6 – listopad 1914
- R.E.7 – lipiec 1915
- B.E.12 – 28 lipca 1915
- B.E.9 – 14 sierpnia 1915
-
F.E.8
– 15 października 1915
- F.E.4 – marzec 1916
-
R.E.8
– 17 czerwca 1916
-
S.E.5
– 22 listopada 1916
- F.E.9 – kwiecień 1917
- N.E.1 – 8 września 1917
- C.E.1 – 17 stycznia 1918
- Ram – marzec 1918
Silniki lotnicze
- RAF 1
- RAF 2
- RAF 3
- RAF 4
- RAF 5
- RAF 8
Zmiana nazwy na RAE
Rakieta nośna Black Arrow.
W 1918 postanowiono zmienić nazwę wytwórni na Royal Aircraft Establishment, aby uniknąć mylenia nazwy przedsiębiorstwa z powstałymi
1 kwietnia
1918
Królewskimi Siłami Powietrznymi (
Royal Air Force
).
Po zakończeniu I wojny światowej prace projektowe i rozwojowe nad samolotami zakończono, skupiając się na opracowaniu kierowanych pocisków rakietowych takich jak:
- RAE Target – projekt kierowanego pocisku rakietowego klasy ziemia-ziemia opracowany na początku
lat 20.
- RAE Larynx – projekt kierowanego pocisku rakietowego klasy ziemia-ziemia opracowany na początku
lat 20.
Podczas
II wojny światowej
w RAE Farnborough pracowano nad rozwiązaniem problemów z silnikami lotniczymi. To właśnie tam będąca wówczas młodym inżynierem Beatrice Shilling opracowała „zwężkę panny Shilling” nazywaną też „zwężką Tilly” (Tilly to zdrobnienie od Beatrice), mały metalowy krążek z otworem, który zapobiegał odpływowi paliwa, a następnie zalewaniu nim gaźników silników lotniczych
Rolls-Royce Merlin
. Silniki te wykorzystywano ówcześnie do napędu myśliwców
Hurricane
i
Spitfire
walczących podczas
bitwy o Anglię
. Nieco później w skład struktur RAE weszła firma Marine Aircraft Experimental Establishment zajmująca się rozwojem
wodnosamolotów
, a następnie całe połączone przedsiębiorstwo zostało przeniesione ze
Wschodniej Anglii
do
Szkocji
.
W 1946 rozpoczęto przebudowę bazy lotniczej RAF Thurleigh dla potrzeb RAE Bedford.
Od końca
lat 50.
do końca
60.
prowadzono w RAE projekty budowy niekierowanych pocisków rakietowych, z których ostatecznie żaden nie wszedł do produkcji seryjnej. Niektóre z nich to:
- Black Knight – zaprojektowana w 1955 i wykorzystywana w latach 1958-1965 eksperymentalna
rakieta nośna
.
- Black Arrow – rakieta nośna do wynoszenia na orbitę ziemską
sztucznych satelitów
.
- Jaguar – trzystopniowa eksperymentalna rakieta nośna zwana również pod nazwą „Jabiru”.
- Skylark – eksperymentalna rakieta nośna wykorzystywana w latach 1957-2005.
W
1988
zmieniono nazwę wytwórni na Royal Aerospace Establishment (DRA), a
1 kwietnia
1991
wytwórnia RAE została włączone do Defence Research Agency nowej organizacji brytyjskiego Ministerstwa Obrony. Dokładnie 4 lata później, 1 kwietnia
1995
DRA i inne organizacje tego ministerstwa zostały połączone w jedną agencję Defence Evaluation and Research Agency (DERA).
W
2001
DERA została częściowo sprywatyzowana przez i w rezultacie powstały dwie osobne organizacje, należąca do państwa Defence Science and Technology Laboratory (DSTL) i
publiczno-prywatne partnerstwo
QinetiQ.
Funkcje
W Farnborough znajdują się obecnie siedziby firm QinetiQ, DSTL, Air Accidents Investigation Branch i British National Space Centre, a oddział w Bedford został zamknięty w 1994.
W wytwórni RAE zaprojektowano i przetestowano wiele typów samolotów włącznie z takimi maszynami jak B.E.2,
F.E.2
,
R.E.8
,
S.E.5
,
Hawker Siddeley Harrier
i
Concorde
.
W historycznych budynkach wytwórni znajdują się trzy
tunele aerodynamiczne
. Tunel o średnicy 24
stóp
do badań przy niskich prędkościach znajduje się w budynku Q121 i został oddany do użytku na początku
lat 30.
, natomiast mniejszy o średnicy 11,5 stopy, również do badań przy niskich prędkościach w budynku R136. Trzeci tunel o wymiarach 8 na 6 stóp znajduje się w budynku R133 jest przeznaczony do testów przy prędkościach naddźwiękowych i został w połowie
lat 50.
przebudowany z oddanego do użytku na początku
lat 40.
tunelu do testów prędkości bliskich
barierze dźwięku
. Jego pierwotne wymiary to 10 na 7 stóp. W tym samym budynku znajduje się jeszcze drugi mniejszy tunel naddźwiękowy o wymiarach 2 na 1,5 stopy. W budynku oznaczonym symbolem R52 umieszczono początkowo dwa tunele do badań w niskich prędkościach, których wymiary to 10 na 7 stóp. Obecnie w tym miejscu znajdują się dwa nowsze tunele, jeden o średnicy 11,5 stopy, a drugi o wymiarach 4 na 3 stopy i przeznaczony do badań w strugach powietrza o niskich
turbulencjach
. Wcześniej mieścił się tam jeszcze mały, pracujący w otwartym obiegu tunel o średnicy 5 stóp przeznaczony do badań przy niskich prędkościach pomniejszonych modeli samolotów, które później już w pełnych rozmiarach testowano w największym tunelu o średnicy 24 stóp. Później przekształcono go w urządzenie do badania hałasu. Obecnie dwa najstarsze budynki wytwórni RAE o numerach Q121 i R133 zostały zapisane w brytyjskim rejestrze zabytków jako obiekty I klasy.
Na zachód od Farnborough znajduje się 5 metrowy ciśnieniowy tunel aerodynamiczny do badań przy niskich prędkościach, który został oddany do użytku pod koniec
lat 70.
Jest on obecnie wykorzystywany przez QinetiQ.
Przypisy