Opactwo cystersów w Podklasztorzu
Zespół klasztorny opactwa cysterskiego w Sulejowie – położony w Podklasztorzu (obecnie dzielnica
Sulejowa
) jeden z najlepiej zachowanych zespołów
cysterskich
w
Polsce
, będący zabytkiem
architektury romańskiej
. Najistotniejszymi zachowanymi jego elementami są:
- Kościół
św. Tomasza Kantuaryjskiego
– trójnawowa
bazylika
z
transeptem
. Jako zakończenie budowy przyjmowana jest data konsekracji kościoła, rok
1232
. Bryła kościoła zachowała się w nienaruszonym układzie. Front kościoła zdobi romański
portal
i
rozeta
. Wyposażenie świątyni pochodzi z okresu
baroku
i
rokoka
.
- Skrzydło wschodnie klasztoru, jego jedyna zachowana część, w której obecnie znajduje się muzeum. W skrzydle tym zachował się także późnoromański
kapitularz
i
gotyckie
krużganki
.
Sklepienie
kapitularza opiera się na jednej kolumnie, umieszczonej w środku pomieszczenia. Skrzydło południowe, pochodzące z
XVI wieku
, jest w ruinie. Dawniej trzy skrzydła klasztoru i kościół otaczały
wirydarz
.
Historia
Fundacja klasztoru miała miejsce rzekomo w roku
1176
, najprawdopodobniej jednak dopiero kilkanaście lat później[1]. Dokonał jej książę
Kazimierz II Sprawiedliwy
, sprowadzając zakonników z
opactwa Morimond
w
Burgundii
(obecnie w
Szampanii
) i przeznaczając im ziemie położone nieopodal przeprawy przez
Pilicę
w
Sulejowie
. Inicjatywę księcia wsparli, także finansowo,
biskup krakowski Fulko
oraz arcybiskup gnieźnieński
Piotr Łabędź
, szczególnie zasłużony opiekun konwentów cysterskich.
Kopiarz sulejowski
– zbiór XVII-wiecznych odpisów dokumentów nadań i przywilejów otrzymanych przez opactwo w Sulejowie. Odpis dokumentu z 1217 roku
Legenda o powstaniu klasztoru mówi o polowaniu księcia Kazimierza w porastającej tę okolicę puszczy. Książę miał się podczas pogoni za jeleniem odłączyć od drużyny. Tymczasem nadeszła silna burza. Szukającego – wśród wichury, błyskawic i zacinającego ulewnego deszczu – otuchy w modlitwie księcia dobiegł z nieba głos: "Zbuduj w tym miejscu kościół, a doprowadzę cię do sług twoich". Słysząc to, książę padł na ziemię i przyrzekł spełnić wolę Bożą. Gdy wstał, ujrzał wokół siebie dwanaście
lwów
, które doprowadziły go do dworzan. Na pamiątkę tego zdarzenia miano umieścić w kościele dwanaście rzeźb lwów[2].
Kazimierz Sprawiedliwy przekazał cystersom wieś Sulejów, leżącą na szlaku handlowym łączącym północ i zachód Europy z Rusią. We wsi była komora celna, przy której funkcjonował spory targ, zatem posiadłość ta przynosiła niemały dochód. Cystersi dostali od księcia także kilka innych wsi, a leżące nad
Nerem
wsie Kępa,
Mianów
,
Puczniew
, Piotrów i Stefanów przekazał niezidentyfikowany komes, którego imię jest zapisane jako "Raslaus"[3]. Do fundacji klasztoru przyczynił się też rycerz Bałdrzych, nadając swą wieś
Bałdrzychów
wraz z istniejącym kościołem. W sumie klasztor otrzymał jedenaście wsi, dochody z trzynastu (przekazane przez biskupa krakowskiego i arcybiskupa gnieźnieńskiego),
regalia
z komory celnej w
Sandomierzu
(skóry
bobrowe
oraz sól), targ w Sulejowie oraz kilkudziesięciu
niewolnych
, których status klasztor zmienił na przypisańców. Kilka lat później zakonnicy dokonali komasacji gruntów, wymieniając z księciem wsie, co doprowadziło do uzyskania dwóch zwartych kompleksów dóbr, wokół Sulejowa i Bałdrzychowa.
Konsekracja pierwszego kościoła klasztornego według miejscowej tradycji odbyła się 8 sierpnia
1178
roku[4].
Następne lata
XII wieku
przyniosły dalszy rozwój klasztoru. Nowe nadania poczynił syn fundatora
Leszek Biały
, opiekę nad opactwem roztoczyli także
Konrad mazowiecki
i
Bolesław Wstydliwy
. Mnisi potwierdzenia praw do majątku szukali też w
Rzymie
–
bulle
protekcyjne wystawili
Honoriusz III
oraz
Grzegorz IX
.
Portal romańskiego kościoła
W początku
XIII wieku
przystąpiono do budowy nowego kościoła, pod wezwaniem
NMP
i
św. Tomasza Kantuaryjskiego
. Jego konsekracji dokonał w
1232
roku arcybiskup gnieźnieński
Pełka
. Następnym krokiem była budowa kapitularza, którą zakończono około połowy XIII wieku.
W roku 1232 z nadania księcia wielkopolskiego
Władysława Odonica
cystersi sulejowscy przejęli tzw.
fundację dobrowską
, czyli sześć wsi i dziesięciny, mające wg woli
błogosławionego Bogumiła
służyć działalności misyjnej w
Prusach
. W roku
1252
majątek klasztoru powiększył się o uposażenie opactwa szpetalskiego.
Połowa
XIII wieku
była szczytowym okresem rozwoju opactwa sulejowskiego. Mnisi byli w posiadaniu około pięćdziesięciu wsi i czterdziestu pięciu dziesięcin, mieli także inne dobra i liczne przywileje. Pod koniec XIII wieku nastąpiła też
lokacja
Sulejowa, który tym samym stał się miastem, co także wpłynęło na dochody klasztoru.
Rozwój klasztoru został jednak zahamowany. Wpłynęło na to kilka czynników. Pierwszym z nich była rywalizacja z osadzonymi w pobliskim
Witowie
norbertanami
. Przyczyną sporu, rozpoczętego już w pierwszej połowie XIII wieku i ciągnącego się przez kilka następnych, było prawo do dziesięcin oraz przywileje budowy młynów na
Luciąży
i połowu bobrów. Skutki sąsiedztwa obu klasztorów: sulejowskiego i
witowskiego
są widoczne do dziś – położone wzdłuż
drogi
z
Piotrkowa Trybunalskiego
do Sulejowa wsie, na pierwszy rzut oka będące jedną miejscowością, mają po różnych stronach drogi różne nazwy.
Szkic etapów rozbudowy opactwa
Duże problemy spowodowało też częściowe złupienie dóbr opactwa przez
Mongołów
w
1259
roku. Także rozproszenie majątku powodowało trudności w sprawnym nim zarządzaniu. W dodatku cystersi sulejowscy zwlekali z obsadzeniem nowym konwentem klasztoru w
Szpetalu
, do czego byli zobowiązani, zaś przeznaczonymi na to dobrami rządzili jak swoimi. Postępowanie takie określono w roku
1285
mianem "zgorszenia", a sprawą zajęła się kapituła generalna zakonu, opat Morimondu oraz arcybiskup gnieźnieński
Jakub Świnka
. Decyzją kapituły z 1285 roku cystersów sulejowskich przeniesiono do
Byszewa
, a do opactwa przybyli zakonnicy z
Wąchocka
. Dobra klasztorne podzielono, klasztor w Sulejowie utrzymał posiadłości w Małopolsce oraz w ziemiach
łęczyckiej
i
sieradzkiej
.
Przywileje opactwa sulejowskiego potwierdził w
1308
roku
Władysław Łokietek
, prawnuk fundatora klasztoru. Wystawił on dokumenty poświadczające dotychczasowe nadania i zwalniające sulejowskich mieszczan od opłat targowych w Piotrkowie i
Żarnowie
oraz opłat celnych. W roku
1318
, w dniach
20
-
23 czerwca
odbył się w Sulejowie zjazd możnych i rycerstwa, na którym uchwalono specjalną suplikę z prośbą do papieża o koronację Władysława Łokietka.
W wieku
XV wieku
w klasztorze gościł
Władysław Jagiełło
, m.in. w
1410
roku. Legenda głosi, że zdążające pod
Grunwald
rycerstwo ostrzyło miecze na kolumnach portalu kościoła. Król ten nadał klasztorowi serię przywilejów (w 1388, 1405, 1406 i 1431 roku). Gościem sulejowskich cystersów był także
Kazimierz Jagiellończyk
.
Baszta Krakowska w obwarowaniach opactwa
W wiekach
XIV
-
XVII
opactwo było dalej rozbudowywane. Teren, znajdujący się poza czworobokiem zabudowań samego klasztoru, otoczono obwodem warownym (
gotyckim
i
renesansowo
-
barokowym
). W tym czasie klasztor stale zamieszkiwało około 25 zakonników.
W XVII wieku opactwo, podobnie jak wiele innych majętnych klasztorów, zostało opactwem komendatoryjnym – władali nim mianowani przez króla
komendariusze
. Taki zarząd na ogół nie wpływał pozytywnie na rozwój (opaci komendatoryjni czerpali osobiste dochody z majątku instytucji, którą zarządzali), choć opactwo sulejowskie wiele zawdzięcza takim komendariuszom jak
Otto Schenking
czy
Stanisław Zaremba
.
W roku
1655
w sulejowskim opactwie przebywał król
Jan Kazimierz
. W czasie
potopu szwedzkiego
, w tym samym roku 1655 uległa zniszczeniu przyklasztorna osada, w tym czasie mająca wielkość małego miasteczka. Choć w
XVIII wieku
klasztor i jego dobra podniesiono z upadku spowodowanego wojną ze Szwedami, następne zniszczenia spowodował pożar z roku
1731
.
Pod koniec XVII wieku cystersi wznowili spory o graniczne posiadłości z witowskim klasztorem norbertanów. Ostatecznie do polubownej ugody doszło w
1742
roku.
Wiek
XVIII
przyniósł sulejowskiemu klasztorowi coraz to większe problemy, począwszy od szkód w czasie
konfederacji barskiej
i wielkiego pożaru w
1790
roku. Generalnie w czasach
stanisławowskich
zaczął się upadek zakonów, które sam król ostentacyjnie lekceważył[5]. Wtedy to zaczęły zanikać fundacje, a za nimi podupadać klasztory. W roku
1793
klasztor i miasto Sulejów zostały zajęte przez
Prusaków
. Po
trzecim rozbiorze
w roku
1795
klasztor znalazł się w zaborze
austriackim
, zaś leżący wówczas na przeciwległym brzegu Pilicy Sulejów w zaborze pruskim. W roku
1815
, na mocy postanowień
kongresu wiedeńskiego
, klasztor i miasto znalazły się w granicach
Królestwa Polskiego
.
W roku
1819
władze
carskie
dokonały
kasaty
klasztoru cystersów w Sulejowie i tym samym opactwo przestało istnieć. Majątek przejął rząd
Królestwa Polskiego
. W skład majątku klasztornego, prócz samego opactwa, wchodziło także 5 folwarków, roczny dochód (po opodatkowaniu) wynosił 28406 zł[6]. Kościół oddano diecezji z przeznaczeniem na parafię, obwarowania i budynki gospodarcze znalazły się w rękach prywatnych. Książki z liczącej 2312 woluminów biblioteki trafiły m.in. do seminariów duchownych w Kielcach i Sandomierzu.
W roku
1847
kolejny pożar uszkodził kościół i klasztor – odbudowano je w latach 1852-1861. W roku
1860
w zabudowaniach klasztornych umieszczono ochronkę dla dzieci i szkołę elementarną, kierowaną przez
franciszkankę
Klarę Ziomkowską.
Klasztor został uszkodzony podczas
I wojny światowej
, a kościół podczas kolejnego pożaru w
1923
roku. Prace konserwatorskie przeprowadzono w latach
1923
-
1925
. Były też plany umieszczenia w budynkach opactwa szkoły gospodarstwa wiejskiego, jednak nie zostały one zrealizowane. Także w czasie
II wojny światowej
nie obyło się bez zniszczeń, stąd kolejne prace konserwatorskie przeprowadzono w latach
1946
-
1950
. Przez cały ten czas kościół z przylegającym doń klasztorem należał do duchowieństwa diecezjalnego. W roku 1950, staraniem lokalnego społeczeństwa i miejscowego nauczyciela Zacheusza Misiurskiego, urządzono w kapitularzu niewielkie muzeum. W zabudowaniach gospodarczych w latach 1970 mieściło się schronisko turystyczne. W roku 1981, po ich remoncie i częściowej odbudowie, urządzono tam ośrodek szkoleniowo-wypoczynkowy, obecnie hotel "Podklasztorze".
Kościół i obiekty klasztorne zostały zwrócone cystersom w
1986
roku. W dawnym opactwie znajduje się przeorat zwykły obsadzony przez zakonników z Wąchocka. Kościół, którego murom dodatkowo zagroziło powstanie
Zalewu Sulejowskiego
, od 1990 roku był intensywnie restaurowany, w roku 2007 renowacja została praktycznie ukończona.
Zabytki
Kościół
Kościół od strony prezbiterium
Tympanon z symbolicznym przedstawieniem śmierci Chrystusa
Najstarszym budynkiem opactwa jest
orientowany
(tzn. z
prezbiterium
skierowanym ku wschodowi) kościół –
trzynawowa
bazylika
z
transeptem
. W narożach między ramionami transeptu a prostokątnym prezbiterium znajdują się kaplice. Kościół zbudowany jest z
piaskowca
szydłowieckiego, kamienne są też wewnętrzne elementy konstrukcyjne i dekoracyjne, natomiast
sklepienia
i ściany wewnętrzne są ceglane.
Kolumny portalu. Środkowa jest zeszlifowana – to o nią, wg legendy, mieli ostrzyć miecze rycerze zdążający pod
Grunwald
W części środkowej fasady zachodniej znajduje się romański
portal
z trzema
kolumnami
z każdej strony. Kolumny mają
głowice
i
bazy
z dekoracją
akantu
,
palmety
i
lilii
, górną część tympanonu zdobi pas z motywem
plecionki
. Do naw bocznych prowadzą dwa wejścia – nad północnym znajduje się
tympanon
z płaskorzeźbą o archaicznej symbolice, będący być może pozostałością poprzedniej świątyni. Schematycznie wykonany, płaski
relief
: krzyż mający po bokach ptaka (kruka?) i słońce z księżycem symbolizuje śmierć Chrystusa.
Drugi portal, późnoromański z roku około
1230
, jest znacznie skromniejszy. Stanowił wejście od strony południowej – obecnie widoczny jest od strony krużganka.
Nad głównym portalem znajduje się okno z ośmiodzielną
rozetą
. Wszystkie okna zachowały się w stanie pierwotnym bądź zostały zrekonstruowane podczas XX-wiecznych renowacji.
Architektura wnętrza kościoła jest połączeniem stylu romańskiego i gotyckiego. System architektoniczny jest już gotycki, romańskie pozostały detale. Cechy gotyckie wykazują zwłaszcza ceglane
krzyżowo-żebrowe sklepienia
(poza znacznie późniejszym, prawdopodobnie XIX-wiecznym sklepieniem prezbiterium), wspierające się na
półkolumnach
i
filarach
. Głowice półkolumn mają płaskorzeźbioną romańską dekorację z motywem plecionki, liści lub gałązek, zdobione są także
zworniki
sklepień.
W kościele znajduje się pięć
barokowych
ołtarzy, pozostałe oraz
ambona
i dwukondygnacyjne
stalle
pochodzą z epoki
rokoka
. Przy filarach międzynawowych ustawione są cztery niewielkie wczesnobarokowe ołtarze z czarnego
marmuru
z detalami dekoracyjnymi z
alabastru
(niektóre figury są częściowo zniszczone), ufundowane przez opata
Stanisława Zarembę
w latach 40. XVII wieku. W ołtarzu z lewej strony umieszczony jest obraz Matki Boskiej Pocieszenia z tego samego okresu – zamykany żelaznymi drzwiczkami, był dawniej obwieszony
wotywnymi
klejnotami. Po prawej stronie ołtarz
św. Tomasza z Canterbury
, patrona kościoła, pozostałym patronują
św. Bernard
i
św. Benedykt
. W ołtarzach znajdują się obrazy patronów, przedstawienie św. Bernarda jest współczesne okresowi powstania ołtarza.
Rokokowy ołtarz główny z
1788
roku jest dziełem Jana Millmana. Znajduje się w nim obraz Wniebowzięcia Matki Boskiej z I połowy XVII wieku. Po bokach figury ewangelistów:
Marka
,
Łukasza
,
Jana
i
Mateusza
; każdy ze swoim atrybutem. Na bocznych ścianach prezbiterium odrestaurowane barokowe freski: u góry późniejsze
malarstwo iluzjonistyczne
, niżej wcześniejsze postacie apostołów.
Ołtarz Matki Boskiej Pocieszenia | | Ołtarz św. Tomasza z Canterbury | |
| Ołtarz boczny z gotyckim krucyfiksem | | |
W kaplicy południowej znajduje się romańska
piscina
– półkoliście zamknięta nisza z dwoma zagłębieniami z odpływem na zewnątrz. Urządzenie to służyło kapłanom do mycia rąk i naczyń liturgicznych. W rokokowym ołtarzu z 1788 roku w południowym ramieniu transeptu umieszczony jest krucyfiks gotycki z I połowy XV wieku. Kaplica północna, bł.
Wincentego Kadłubka
, mieści ufundowany przez opata
Ottona Schenkinga
wczesnobarokowy ołtarz. Pod kaplicą krypta grobowa fundatora.
Dwukondygnacyjne, zdobione
rocaillami
stalle pochodzą z II połowy XVIII wieku. W końcu dolnego rzędu stalli siedzisko dla przeora, z wysokim zapleckiem i osobnym wejściem. Podobna w stylu jest ambona, zwieńczona rzeźbą klęczącego św. Tomasza z Canterbury w otoczeniu aniołów. Obok ołtarzy i stalli znajdują się XVII-wieczne drewniane rzeźby przedstawiające lwy.
Bogato dekorowane
organy
, powstałe w XVII wieku i później parokrotnie przebudowywane, są podobne do organów kościoła cystersów w Wąchocku i być może są dziełem tego samego organmistrza i
snycerzy
. Instrument ma 22 głosy, 2 klawiatury ręczne (
manuały
) i 1 nożną (
pedał
) oraz cymbelstern, czyli wirującą gwiazdę z dzwonkami. Balustrada chóru, prócz dekoracji snycerskiej, jest ozdobiona
emblematycznymi
malowidłami.
Klasztor
Sklepienie kapitularza wspiera się na jednej kolumnie
Jedyną dobrze zachowaną częścią klasztoru jest część skrzydła wschodniego z późnoromańskim
kapitularzem
z XIII wieku i gotyckim
krużgankiem
z XV wieku. Krzyżowo-żebrowe sklepienie kapitularza wspiera się na jednej kamiennej kolumnie. Podobnie jak w kościele, sama konstrukcja zbudowanego z cegły pomieszczenia ma już cechy stylu gotyckiego, natomiast wszelkie elementy konstrukcji i dekoracje są romańskie. Nietypowy ornament – cztery zwrócone ku sobie głowy mnichów – ma zwornik na prawo od wejścia. W ścianie wejściowej kapitularza znajdują się dwa
przezrocza
z parami trójkolistych
archiwolt
wspartych na kolumienkach (te elementy zostały wymienione w XIX wieku).
Kapitularz – widok na krużganek
Zworniki i
wsporniki
sklepienia krużganka mają ornamenty
heraldyczne
, dobrze zachowany jest
Orzeł
w zworniku najbliżej przejścia do kościoła, następne są
Pogoń
litewska i
krzyż jagielloński
: herby
Jagiellonów
.
W krużganku i kapitularzu jest urządzone niewielkie muzeum z wystawą o historii opactwa. Pokazane są niektóre zachowane sprzęty i szaty liturgiczne, obrazy (m.in. przedstawiający przybycie do klasztoru opata Schenkinga), gotycki ołtarzyk i znaleziska z badań archeologicznych[7]. Najcenniejszym eksponatem jest niewielki ołtarz Trójcy Świętej w typie
Tronu Łaski
z pochodzącymi z I połowy XVI wieku gotyckimi postaciami Boga Ojca i klęczącego biskupa. Brakujący krucyfiks w XIX wieku zastąpiono współczesnym hebanowym[8].
Dalej w skrzydle wschodnim była niegdyś rozmównica, a następnie
audytorium
, podobne kształtem i budową do kapitularza – w ziemi widoczne są jeszcze pozostałości podpierającej sklepienie kolumny.
Ze skrzydła południowego, zbudowanego w XVI wieku, zachowała się tylko jedna ściana i podpiwniczenia. Mieściło ono
refektarz
, mieszkanie opata i cele zakonników. Widoczne są pozostałości zdobionych wsporników sklepienia parteru. W ruinie jest też skrzydło zachodnie, zachowały się jedynie podpiwniczenia.
Obwarowania i pozostałe budynki
Baszta Attykowa, dalej Baszta Rycerska i Baszta Mauretańska
Murowane obwarowania klasztoru powstały pomiędzy końcem XV a XVII wiekiem. Zachowało się 6
baszt
i fragmenty murów. Najstarszą z baszt jest znajdująca się w południowo-zachodnim narożniku półkolista Baszta Mauretańska, pochodząca z końca XV wieku. Gotycka z cegły, jest typową basztą średniowieczną. Pomiędzy nią z basztą zachodnią znajdował się niegdyś folusz, którego budynek po kasacie klasztoru aż do
lat 60. XX wieku
służył za plebanię.
Obwarowanie opactwa posiadało niegdyś dwa wjazdy: jeden przez Bramę Krakowską od północy, drugi od strony zachodniej. Czworoboczna renesansowa zachodnia baszta bramna z XVI wieku, nazwana Basztą Rycerską, jest zbudowana z kamienia łamanego; łuki bramy są zamurowane. Obok baszty był kiedyś młyn.
W narożniku północno-zachodnim baszta renesansowa, zwana Attykową, z ok. połowy XVI wieku. Kamienna na dole, górę ma zbudowaną z cegły i zwieńczoną
attyką
.
Czworoboczna Baszta Krakowska, pochodząca z początku XVI wieku, została nadbudowana w wieku XVIII. Ma 34 metry wysokości. W przylegających do niej zabudowaniach (obecnie hotel) znajdował się browar i spichlerze. Na baszcie był niegdyś umieszczony zegar[9].
Okrągłą północno-zachodnią Basztę Muzyczną zbudowano w XVI wieku z kamienia łamanego. W niższej kondygnacji znajdują się strzelnice; ceglane górne piętro nadbudowano w XVIII wieku.
Wschodnia Baszta Opacka, czworoboczna, późnogotycka z XV/XVI wieku, jest zbudowana dołem z kamienia, górą z cegły. Od strony wschodniej ma otwory strzelnicze. Obok znajduje się dawny arsenał z XVI/XVII wieku, przylegający do baszty i połączony z nią przejściem.
Najmniej obwarowana była strona południowa, naturalnie chroniona poprzez ukształtowanie terenu (brzeg Pilicy).
Przypisy
- ↑ Zachowany dokument fundacyjny datowany na rok 1176 jest trzynastowiecznym falsyfikatem, przypuszczalnie przeróbką dokumentu oryginalnego lub zapiski. Pomijając kilka ewidentnie trzynastowiecznych wtrętów jego treść nie budzi specjalnych wątpliwości, niemniej podana data jest z pewnością nieprawdziwa, gdyż występujący na tym dokumencie jako świadkowie biskup krakowski Fulko i arcybiskup gnieźnieński Piotr objęli te funkcje dopiero po roku 1185. Przypuszczalnie oryginalny dokument nie zawierał daty rocznej. Szerzej o dokumentach fundacyjnych Sulejowa
Wojciech Kętrzyński
: Studyja nad dokumentami XII wieku, Roczniki Akademii Umiejętności, Lwów 1891, s. 300-305
- ↑ Drewniane rzeźby lwów istotnie się w kościele znajdują, ale pochodzą z XVII wieku. Michał Rawita-Witanowski, autor przewodnika z 1910 roku naliczył ich 6 z
dębiny
i 4
lipowe
– w roku 2007 było tylko 6 dębowych, w tym jeden w muzeum. Legenda powstała zapewne na skutek ich obecności w świątyni, prawdopodobnie też jest dość nowa. Przytacza ją przewodnik z 1938 roku (J.P.S. Przewodnik po starożytnym Opactwie Cystersów w Sulejowie), nie nawiązuje do niej natomiast w żaden sposób wspomniany wyżej Michał Rawita-Witanowski w 1910 roku, przypisując zresztą fundację klasztoru komesowi Racławowi z rodu Adwańców zwanemu Skarbkiem; książę Kazimierz miał ją tylko zatwierdzić. Jest to zapewne spowodowane faktem, że tzw.
Kopiarz sulejowski
, czyli sporządzane od 1618 roku odpisy dokumentów nadań i przywilejów otrzymanych przez opactwo sulejowskie, z którego pochodzi większość informacji o początkach klasztoru, został przez Rawitę-Witanowskiego odnaleziony dopiero w roku
1930
.
- ↑ Małgorzata Borkowska: Dzieje cystersów sulejowskich. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy, 2008, s. 15. .
- ↑ Za kalendarium na
stronie klasztoru sulejowskiego
. Zob. jednak
Wojciech Kętrzyński
: Studyja nad dokumentami XII wieku, Roczniki Akademii Umiejętności, Lwów 1891, s. 300-305
- ↑ Jan Bystroń, Dzieje obyczajów w dawnej Polsce, t. 1, s. 346
- ↑ Monasticon Cisterciense Poloniae, t. 1, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1999,
- ↑ Zofia Gwarda: Muzeum Opactwa Cystersów w Sulejowie. W: Małgorzata Borkowska: Dzieje cystersów sulejowskich. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy, 2008, s. 175. .
- ↑ Wg Rawity-Witanowskiego ołtarz ten w czasach funkcjonowania klasztoru znajdował się właśnie w kapitularzu, a następnie został przeniesiony do kościoła, gdzie stanowił część
tabernakulum
jednego z bocznych ołtarzy. W kościele lokalizuje tę rzeźbę także Tadeusz Nowakowski w 1972 roku.
- ↑ Wg Rawity-Witanowskiego, dzwony przeniesiono na sygnaturkę kościoła, zaś wagi zegara jeszcze ok. 1910 roku znajdowały się na pobliskim folwarku.
Zobacz też
Źródła
- Jan Bystroń, Dzieje obyczajów w dawnej Polsce, Warszawa 1903
- Andrzej Lazar, Małgorzata Ptasznik, Historia opactwa,
[1]
- Tadeusz Nowakowski, Piotrków Trybunalski i okolice, Sport i Turystyka, Warszawa 1972
-
Michał Rawita-Witanowski
, Przewodnik po dawnem opactwie cystersów w Sulejowie, nakładem Oddziału Piotrkowskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, Piotrków Tryb. 1910 (reprint z roku 2006)
-
Tadeusz Wojciechowski
, Szkice historyczne XI wieku, Kraków 1952
Linki zewnętrzne