Straszny dwór –
polska
opera
w czterech aktach skomponowana przez
Stanisława Moniuszkę
w latach
1861
-
1864
.
Libretto
do opery napisał
Jan Chęciński
. Posiadając cechy
romantyczne
i
komediowe
zarazem, dzieło cechuje silne zabarwienie
patriotyczne
. Z powyższych powodów było jednocześnie popularne wśród polskiej publiczności i zakazane przez
rosyjskie
władze
okupacyjne
; opera powstała w
okresie zaborów
. Premiera polska przerodziła się w wielką manifestację patriotyczną. Opera napisana po upadku
powstania styczniowego
jest wielkim manifestem patriotycznym.
Prapremiera
miała miejsce w
Warszawie
28 września
1865
. Dzieło jest uważane za najlepszą operę Moniuszki i zarazem najlepszy tego typu utwór polski
XIX wieku
.
Straszny Dwór. Przedstawienie w Teatrze Wielkim w Warszawie w dniu 22 września 1966 roku
Geneza i przyjęcie opery
W połowie XIX wieku wieku Polska znajdowała się pod
zaborami
. Terytorium ogromnego wcześniej państwa podzielone zostało pomiędzy
Rosję
,
Prusy
i
Austrię
. W poszczególnych zaborach okupanci prowadzili zakrojoną na szeroką skalę politykę
rusyfikacyjną
i
germanizacyjną
. Wielu polskich pisarzy, artystów i muzyków tego okresu zajmowało się w swej twórczości problemem walki z germanizacją i rusyfikacją. Także w operze Straszny dwór odnajdujemy podobne wątki, i to zarówno w warstwie literackiej jak i muzycznej.
W dziele zaprezentowany został zarówno
idylliczny
obraz życia w polskim
dworku szlacheckim
, jak i idea patriotycznego obowiązku związanego z postawą
żołnierskiej
odwagi
, dzielności oraz gotowości do zbrojnego wystąpienia przeciwko wrogom
Ojczyzny
. Należy również zwrócić uwagę, iż autorzy podkreślili elementy związane z
etosem
rodziny
, szczególnie cechę
honoru
. W operze, już w pierwszych scenach, widoczny jest konflikt pomiędzy naturalną chęcią prowadzenia spokojnego życia w rodzinnym domu - założenia rodziny - i patriotycznym obowiązkiem służenia Ojczyźnie z bronią w ręku. Narodowy charakter dzieła spotkał się z reakcją
cenzury
rosyjskiej. Opera znalazła na całe pokolenia trwałe miejsce w sercach
Polaków
.
Straszny dwór jest jedną z najczęściej wystawianych w Polsce oper. Cechuje się intuicyjną harmonią, wspaniałą konstrukcją grup scenicznych, subtelną acz bogatą instrumentalizacją, nowatorską melodycznością.
Kompozytor
pokazał kunszt budowy dzieła
dramatycznego
, integrując zarazem tradycyjne polskie
pieśni
i
tańce
(
mazurek
,
polonez
,
krakowiak
). Dzieło w znakomity sposób oddaje tragicznego ducha tamtej epoki.
Historia wystawień
Dzieło Moniuszki było pierwszy raz wystawione w
Teatrze Wielkim
w Warszawie 28 września 1865. Po trzecim przedstawieniu zostało zdjęte z
afisza
przez
carską
cenzurę. Władze zaborcze uznały wątki narodowe za zbyt niebezpieczne - dwa i pół roku wcześniej stłumiono powstanie styczniowe. Moniuszko żył jeszcze do
1872
, ale dzieło nie doczekało się wystawienia przed jego śmiercią.
Wystawienia w innych miastach: Lwów (1877), Praga (1891), Wiedeń (1892), Bazylea (1939). W Rosji opera została wystawiona po raz pierwszy w roku 1873 w Kijowie. W Związku Radzieckim była wystawiona w Moskwie (1946), w Mińsku (1952), w Leningradzie (1953), we Lwowie (1974) itd.
Angielska wersja opery The Haunted Manor powstała w
1970
. Tłumaczeniem zajął się dr George Conrad we współpracy ze śpiewaczką i nauczycielką śpiewu Mollie Petrie. Światową premierę wersji anglojęzycznej przygotowało University of Bristol Operatic Society w 1970. Przedstawienie wzbudziło duże zainteresowanie brytyjskiej
Polonii
; w tym okresie Polska znajdowała się w strefie wpływów
sowieckich
będąc członkiem
Układu o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej
. Wielu Polaków podróżowało do
Bristolu
, by zobaczyć operę, która tak naprawdę była czysto amatorskim przedstawieniem przygotowanym przez grupę studentów. Angielska wersja była wystawiana jeszcze wielokrotnie po roku 1970. Głośne było wznowienie angielskiej wersji z lutego
2001
przez
brytyjską
Opera South (wcześniej Opera Omnibus). We Francji, w Lyonie, Teatr Wielki z Łodzi wystawił w 1986 Straszny Dwór.[1]
Streszczenie
Rzecz dzieje się w pierwszej połowie
XVIII wieku
. Zbigniew i Stefan wracają do domu po skończonej służbie wojskowej. Poprzysięgają się nie żenić. Ale inne są zamiary ich stryjenki - Cześnikowej. Bracia jednak, wbrew jej woli, odwiedzają starego przyjaciela ich ojca - Miecznika z Kalinowa i poznają tam jego piękne córki. Zaczynają się wahać. Tymczasem Cześnikowa, która chce ich wydać za inne panny, wyrabia im złą markę u Miecznika, twierdząc, że to tchórze. Damazy, panny i Skołuba postanawiają przekonać się, czy panicze są faktycznie podszyci strachem. Skołuba opowiada Maciejowi wojennemu druhowi braci w służbie u nich "straszną" historię Strasznego Dworu. Panicze nic sobie z tego nie robią, ale chcąc dotrzymać postanowienia, decydują się wyjechać. Mało tego - wrażenie na nich robi inna historia, nie ta o praprababkach czy duchach w zegarze. Damazy mówi im bowiem, że gmach ten przed laty powstał z hańbiących usług zapłaty, że na tych murach przekleństwa i łzy i stąd nad nimi gniew Boski grzmi!. Miecznik wyjaśnia jednak sytuację - podstęp Damazego wychodzi na jaw, podobnie jak wzajemne zauroczenie młodych, ku ogólnej radości i wstydowi Damazego właśnie. Tak.. tak... to straszny, bardzo straszny dwór! - jak powiedział Stefan w Arii z kurantem, a sam Miecznik, gospodarz dworu też dopowie i tak strasznym będzie wciąż, Boska wola!... dlaczego? Grozę sąsiadów wywołuje uroda mieszkających "od zawsze" w Kalinowie panien. W trudnych wojennych czasach to tam w konkury uderzają młodzi przystojni szlachcice. Córkom sąsiadów zagraża staropanieństwo.
Osoby
- Miecznik (
baryton
)
- Hanna i Jadwiga - jego córki (
sopran
i
mezzosopran
)
- Damazy - zalotnik Jadwigi i Hanny (
tenor
)
- Zbigniew i Stefan - bracia, towarzysze pancerni (
bas
i tenor)
- Maciej - stary sługa braci (baryton)
-
Skołuba
- stary żołnierz i klucznik Miecznika (bas)
- Cześnikowa - stryjenka braci (mezzosopran)
- Marta - niewiasta pracująca w domu "panów braci" (sopran)
- Grześ - pastuch (baryton)
- Stara kobieta (mezzosopran)
- Chłopiec (rola mówiona)
Słynne arie i melodie
- polonezowa aria Miecznika z II aktu "Kto mych dziewek serce której"
- dumka Jadwigi "Biegnie słuchać w lasy knieje"
-
Aria z kurantem
- Aria Skołuby z III aktu "Ten zegar stary"[2]
-
Mazur
z czwartego aktu
Przypisy
- ↑ Dwa przedstawienia Strasznego Dworu (29 i 31 stycznia), ponadto trzy przedstawienia
Halki
(28, 30 stycznia i 1 lutego 1986). Sprawozdanie w Ruchu Muzycznym n° 6 (16-31.03.1986 : T. Kaczyński « Moniuszko w Lyonie »).
- ↑
Artykuł: Wrocław-Premiera "Strasznego dworu"
Zobacz też
Linki zewnętrzne