Mitologia bałtyjska
Mitologia bałtyjskaMitologia bałtyjska - zespół wierzeń i mitów
Bałtów
zaliczany do systemu
politeistycznych
religii etnicznych
. Blisko spokrewniony z
mitologią słowiańską
; różnice polegały głównie na tym, że
bóstwa
nie występowały pod postacią ludzką i częściej były płci żeńskiej. Szczególne znaczenie miały dla Bałtów bóstwa nieba, ciał niebieskich (zwłaszcza Słońca i Księżyca tworzących boską parę), ziemi i urodzaju. Wierzono w różne
demony
zaś
Łotysze
w ponad 70 dobrych i złych duchów zwanych Matkami. W wierzeniach
litewskich
duszami zmarłych opiekował się bóg Sovi(j), a w łotewskich Velu mate ("matka dusz"). Nie znano świątyń; za miejsce kultu służyły
święte gaje
, dąbrowy, źródła i kamienie. Powszechny był kult świętych drzew, w które to miały przenikaċ duszę zmarłych i ognia mającego właściwości oczyszczające. Składano ofiary ze zwierząt i płodów rolnych i czasem z jeńców wojennych. Obchodzono święta o charakterze agrarnym, zwłaszcza na jesień związane z składaniem darów dla zmarłych. Anonimowy autor (Czech, Niemiec lub Polak) napisanego między 1255, a 1260 r. po łacinie traktatu "Opis krajów" (Descriptio Terrarum) zawarł w 9 rozdziale takie uwagi o religii Prusów i ich obrządku pogrzebowego, właściwego wszystkim ludom bałtyjskim: "Prusowie ci czcili w szczególny sposób wybrane lasy jako bogów. Kierowali się bardzo wróżbami. Zmarłych palili wraz z końmi i zbroją oraz we wspaniałych szatach. Wierzą bowiem, że tymi i innymi rzeczami, które zostaną spalone, będą mogli posługiwać się w przyszłym życiu." ("Opis krajów" [w:] Spotkanie dwóch światów. Stolica Apostolska a świat mongolski w połowie XIII wieku, pod red. Jerzego Strzelczyka, Wydawnictwo ABOS, Poznań 1993, s. 289-301, ) Zobacz też
Bóstwa bałtyjskie
Literatura w języku polskima) specjalistyczna: - G. Białyński - Studia z dziejów plemion pruskich i jacwińskich, Olsztyn 1999.
- Aleksander Brückner - Starożytna Litwa. Ludy i bogi. Szkice historyczne i mitologiczne, Pojezierze 1985.
- Arthur Cottereu - Słownik mitów świata, Wyd. „Książnica” 1996.
-
Piotr z Dusburga
, Kronika ziemi pruskiej, Toruń 2004,
- Algirdas J. Greimas - O Bogach i ludziach. Studia o mitologii litewskiej, przeł. Bogusław Marszalik, "Biblioteka Klasyków Antropologii",Wyd. Marek Derewecki, Kęty 2007
- Aleksander Kamiński - Jaćwież, Łódź 1953.
- Andrzej M. Kempiński - Encyklopedia mitologii ludów indoeuropejskich, Iskry 2001.
- Andrzej M. Kempiński - Słownik mitologii ludów indoeuropejskich, SAWW 1993.
- ks. Jan Leo, Dzieje Prus, z braniewskiego wydania z roku 1725 przełożył bp. Julian Wojtkowski, Olsztyn 2008,
- Łucja Okulicz-Kozaryn - Życie codzienne Prusów i Jaćwięgów., PIW, Warszawa 1983.
- Łucja Okulicz-Kozaryn - Dzieje Prusów, Wrocław 1997.
- Jerzy Suchocki - Mitologia bałtyjska, seria: „Mitologie świata”, Wyd. Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1991.
- "Ludy Bałtyckie. Pierwotna wiara i kulty",[w:] Aleksander Brückner, Mitologia słowiańska i polska, Warszawa 1985.
- "Opis krajów" [w:] Spotkanie dwóch światów. Stolica Apostolska a świat mongolski w połowie XIII wieku, pod red. Jerzego Strzelczyka, Wydawnictwo ABOS, Poznań 1993, s. 289-301,
b) popularna: - Jan Kierszka, Mity i legendy Prusów, Elbląg 1999,
- Wojciech Giełżyński - Jaćwięgi są wśród nas, Iskry, Warszawa 2001.
- "Królowa węży" [w:] Oskar Miłosz, Legendy i podania litewskie, Olsztyn 1985.
- Legendy i przypowieści romantycznej Wysoczyzny Elbląskiej (rdz. Tolmicko: trzy córy Hoggos, kozioł, marchewka i...po ptakach, Elbląg: od Hommuli do Kumieli, bitwa w Leśnym Oczku, oj Kumielo, Kumpelko), Sztutowo 1995.
- "Narzeczona z morskiego miasta", [w:] Baśnie narodów republik nadbałtyckich. Baśnie narodów ZSRR, Warszawa 1987.
- "O pięknej Egle i królu jezior – Żaltysie", [w:] Legendy i podania Polskie, pod red. M. Orłoń, J. Tyszkiewicz, Warszawa 1986.
- Jan Skorupski - Synowie drzew. Powieść o Jaćwingach na podstawie zapisków rycerza krzyżackiego, WAM, Kraków 2006.
Inne hasła zawierające informacje o "Mitologia bałtyjska":
Rodzimy Kościół Polski
...
I wiek
...
Aurora
...
Widmo
...
John William Waterhouse
...
Neoplatonizm
...
Balet
...
Karma
...
Ananke (bogini)
...
Rod (bóg)
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Mitologia bałtyjska":
Renesansowy charakter fraszek Jana Kochanowskiego (plansza 7)
...
008a. Grecja (plansza 13)
...
Początki teatru (plansza 13)
...
|