Państwo opiekuńcze
Państwo opiekuńczePaństwo opiekuńcze (
ang.
welfare state), także: państwo dobrobytu, państwo bezpieczeństwa socjalnego – koncepcja
państwa
oraz
społeczeństwa
powstała pod wpływem tzw.
ekonomii dobrobytu
, ukształtowana po
II wojnie światowej
. Była głoszona w szczególności w latach 50.-80.
XX wieku
. Państwo opiekuńcze to państwo
kapitalistyczne
z silnym
interwencjonizmem
państwowym, będącym przeciwieństwem liberalizmu ekonomicznego, ma kłaść szczególny nacisk na rozwiązywanie problemów społecznych. Cele państwa socjalnegoPrawodawstwo państwa opiekuńczego ma służyć przede wszystkim zabezpieczeniu przeciwko podstawowym ryzykom życiowym, takimi jak: starość, choroba, niepełnosprawność czy bezrobocie. Stąd powszechny dostęp do państwowego
szkolnictwa
i
służby zdrowia
, osłony socjalne w postaci ulg różnego rodzaju, zasiłki dla
bezrobotnych
,
budownictwo
komunalne, wyższe
emerytury
i
renty
, dotacje do
eksportu
[] itp. Wydatki socjalne finansowane są wysokimi
podatkami
. Współcześnie duża część wydatków realizowana jest poprzez finansowanie
organizacji pozarządowych
[1]. W analizach porównawczych modeli państwa dobrobytu rozwinięto rozmaite typologie. Esping-Andersen rozróżnia na przykład trzy typy państwa dobrobytu: reżimy liberalne (np. USA), reżimy konserwatywne (np. Niemcy) oraz reżimy socjaldemokratyczne (np. Szwecja). Kategoryzacja ta bazuje na trzech czynnikach: zależności między państwem a rynkiem w oferowaniu usług społecznych, jakości i rodzaju tych usług oraz oddziaływaniu polityki społecznej na społeczne uwarstwienie i społeczny podział władzy. Klasyfikacja rezydualna i instytucjonalnaHarold L.Wilensky i Charles N. Lebeaux w książce pt. Industrial Society and Social welfare (Społeczeństwo przemysłowe i pomoc socjalna) przedstawili dwie koncepcje welfare state, które dominują w USA. Pierwsza z nich to: - Koncepcja rezydualna polega na tym że rodzina i rynek w normalnym społeczeństwie zaspokajają potrzeby socjalne ludzi.
Czasem pojawia się też trzecia struktura która występuje w postaci socjalnej, oznacza to że dwie pierwsze struktury mają problem z funkcjonowaniem, życie rodzinne jest zakłócone a w gospodarce panuje
kryzys
. Ta koncepcja była popularna w Stanach Zjednoczonych przed kryzysem w 1929roku, ponieważ lepiej przystawała do tradycyjnej amerykańskiej ideologii odpowiedzialności jednostkowej. - Koncepcja instytucjonalna polega na zaspokojeniu standardowych potrzeb życiowych, np. zdrowotnych. Pomoc socjalna jest normalną i akceptowalną funkcja nowoczesnego społeczeństwa przemysłowego ze względu, iż należy pomagać jednostkom w samorealizacji. Przyjęcie pomocy nie może nikogo stygmatyzować. Socjaldemokratyczne wartości takie jak: bezpieczeństwo, równość, humanitaryzm czynią pojęcie "klasy nieszczęśliwców". W praktyce Stanów Zjednoczonych realizuje się koncepcję pośrednią, ponieważ używane są obydwie koncepcje. Wilensky i Lebeaux nie zgadzają się z twierdzeniem że umacnianie się drugiej koncepcji podważa indywidualistyczny charakter amerykańskiej struktury społecznej i kultury. Kilka lat później typologię Wilensky'ego i Lebeaux wzbogacił Richard H. Titmuss, dodając do niej przemysłowy model osiągnięciowo-wykonawczy. W modelu tym "potrzeby socjalne zaspokajane są na podstawie merytokratycznej, na podstawie osiągnięć w pracy i wydajności"
Klasyfikacja polityczna- Liberalne welfare state - przykładami tego są
USA
,
Kanada
i
Australia
. W tych krajach pomoc socjalna jest bardzo skromna, a ludzie którzy ja przyjmują uważani są za nieudaczników. Pomoc socjalna przyjmowana jest przez osoby o niskich dochodach, których jest jednak niewielu. Model ten sprzyja dualizmowi klasowo-politycznemu, jego dekomodyfikacja jest niska.
- Konserwatywne (korporacjonistyczne) welfare state - przykładami są Niemcy, Austria, Francja, Włochy. W tych krajach prawa socjalne nabywało się przez różnice statusowe, co było uwarunkowane dziedzictwem korporacjonistyczno-państwowym oraz spuścizną po feudalizmie. To państwo nadawało te prawa. Na kształtowanie modelu miał wpływ socjalizm oraz kościół, mimo tego iż kościół miał pewne opory, jednak poparł państwo opiekuńcze jako instytucję pomocniczą. Dekomodyfikacja jest w tym reżymie średnia.
- Socjaldemokratyczne welfare state - w tym państwie dekomodyfikacja jest bardzo wysoka. Tutaj przykładem są
kraje skandynawskie
, gdzie pomoc socjalną przyjmują nie tylko klasy robotnicze, ale też klasy średnie. W tych krajach odrzucony jest dualizm państwa i rynku. Państwo chce zapewniać jak najwyższe standardy a nie tylko pomoc najuboższym. Ideałem w tym wzorze jest rozwój niezależności jednostkowej. Państwo swą odpowiedzialnością obejmuje wszystkie osoby w państwie od tych najmłodszych aż po ludzi starszych, biednych, bezrobotnych. Państwo kładzie bardzo duży nacisk na łączenie pomocy socjalnej i pracy. Koszty utrzymywania tego uniwersalistycznego, socjaldemokratycznego i dekomodyfikacyjnego systemu pomocy socjalnej są bardzo wysokie, tak wysokie że zagrożone jest akumulacją.
Klasyfikacja transferowa
James Buchanan
zbudował typologię welfare state opartą na sposobach dokonywania transferów przez państwo. Wyróżnił on dwa typy państwa: -
Państwo socjalistyczne
, bierze ono na siebie zadanie zapewnienia ludziom dóbr i usług wcześniej przez siebie wyprodukowanych.
- Państwo transferowe, państwo to nie dostarcza ludziom dóbr i usług, ale każe płacić jednym podatki aby następnie oddać je w postaci pomocy socjalnej dla drugich.
- Welfare state - w którym transfer pomocy socjalnej dokonuje się zgodnie z wyraźnie zdefiniowanymi normatywnymi zasadami ustalonymi w procesie ustawodawczym.
- Państwa przemiałowego (churning state - określenie Anthony'ego de Jasaya) w tym państwie o tym, od kogo i w jakiej wysokości bierze się podatki a następnie komu się je transferuje decyduje siła przetargowa rozmaitych interesów, stąd bierze się też określenie "społeczeństwo przemiałowe"
KrytykaIdea państwa opiekuńczego jest krytykowana przez
prawicowe
partie polityczne
o charakterze
konserwatywnym
lub
liberalnym
[2]. „ Państwo opiekuńcze tworzy społeczeństwo klientów systemów społecznych. Bezpośrednimi ofiarami państwa opiekuńczego stają się ludzie młodzi i kobiety. To oni najczęściej są bez pracy, bo przywileje zyskiwane przez różne grupy zawodowe i społeczne deformują taki rynek pracy ” „ Model państwa opiekuńczego jest w pewnym sensie podobny do państwa komunistycznego. Uzależnia ludzi. ” Krytyka ze strony
skrajnej lewicy
akcentuje
klasowy charakter
państwa, istnienie obok państwowej i społecznej, również prywatnej własności
środków produkcji
oraz istnienie
rynku
i brak
planowości
w sferze ekonomicznej. Popierają ją najczęściej partie
socjaldemokratyczne
i
centrowe
. Przypisy- ↑ Paweł Załęski Globalny system pozarządowej administracji: Geosocjologia trzeciego sektora – Studia Polityczne nr 17/2005
- ↑
Stanisław Michalkiewicz
. 17 lutego 2010.
- ↑ 3,0 3,1 Wypowiedź na konferencji "Ku społeczeństwu komercyjnemu. Kultura a droga do zamożności", Acton Institute, 19 maja 2010, za Jacek Świder. Państwo opiekuńcze nie jest sprawiedliwe. „
Dziennik Polski
” (20 maja 2010).
Literatura- G. Esping-Andersen: The three worlds of welfare capitalism. Cambridge 1990.
- N. Luhmann: Teoria polityczna państwa bezpieczeństwa socjalnego. Warszawa 1994
- S. Zawadzki: Państwo o orientacji społecznej: geneza-doświadczenia-perspektywy. Warszawa 1996.
- Theresa Kulawik: Wohlfahrtsstaaten und Geschlechterregime im internationalen Vergleich.
http://web.fu-berlin.de/gpo/teresa_kulawik.htm
- Mechthild Veil: Wohlfahrtsstaatliche Konzepte, Kinderbetreuungskulturen und Geschlechterarrangements in Europa.
http://web.fu-berlin.de/gpo/mechthild_veil.htm
Bibliografia- Witold Morawski, Socjologia ekonomiczna, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN,
2001
.
Inne hasła zawierające informacje o "Państwo opiekuńcze":
Pęcice
...
Rodzimy Kościół Polski
...
II wiek
...
Cava de' Tirreni
...
Brescia
...
Canelli
...
Mieszko II Lambert
...
Tiumeń
...
Xiamen
...
Odense
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Państwo opiekuńcze":
008c. Grecja (plansza 12)
...
218a Sprawa polska podczas II wojny światowej (plansza 11)
...
204 Kryzys europejskiej myśli demokratycznej (plansza 14)
...
|