Gryfów Śląski (
łac.
Gryphimontium[1],
niem.
Greiffenberg) – miasto położone na
Pogórzu Izerskim
nad rzeką
Kwisą
, w
województwie dolnośląskim
, w
powiecie lwóweckim
, siedziba
gminy miejsko-wiejskiej Gryfów Śląski
. Miasto leży w połowie drogi między
Jelenią Górą
a
Zgorzelcem
.
Według danych z 30 czerwca 2009 miasto liczyło 6890 mieszkańców[2].
Położenie
Gryfów Śląski położony jest w południowo-zachodniej części
województwa dolnośląskiego
w
powiecie lwóweckim
. Miasto leży nieopodal
Gór Izerskich
nad
Kwisą
i
jeziorem Złotnickim
na Pogórzu Izerskim. Gryfów leży blisko przejść granicznych z
Czechami
i
Niemcami
. Krzyżują się tutaj ważne trasy o znaczeniu wojewódzkim, ogólnopolskim i lokalnym. Przez miasto przebiegają drogi:
Oraz liczne drogi lokalne m.in. do
Leśnej
,
Lubomierza
,
Olszyny
.
Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia miasta wynosi 6,63 km²[3].
W latach 1975-1998
miasto administracyjnie należało do
woj. jeleniogórskiego
.
Historia
Nie wiadomo kiedy dokładnie założono miasto ponieważ żaden z dokumentów wiarygodnie ukazujący czas założenia miasta się nie zachował. Przyjęte jest, że w
1242
Bolesław Rogatka
miał nadać Gryfowowi prawa miejskie.
23 sierpnia
1354
Bolko II
książę
świdnicko–jaworski
nadał miastu szereg praw, które sporządzone zostały na podstawie prawa lwóweckiego. Gryfowa nie ominęły zniszczenia wojen husyckich, które nękały miasto w latach
1427
-
1431
.
XV wiek
nie oszczędzał Gryfowa, a szereg klęsk które nękały miasto powodowały spadek liczby ludności do zaledwie 12 osób. Następne stulecie to okres dynamicznego rozwoju miasta, głownie dzięki rodzinie Schaffgotschów. Byli oni właścicielami Gryfowa i okolicznych miejscowości. W
1524
mieszczanie gryfowscy wznieśli okazały
ratusz
– symbol bogactwa miasta, oraz dwa kramy sąsiadujące z nim: solny i mięsny. Wybudowano także winiarnię, a w
1542
podwyższono dzwonnicę. Pierwszy młyn powstał w
1544
z nakazu Hansa Schaffgotscha, a wraz z bratem Krzysztofem za Bramą Jeleniogórską postawili
szpital
. Rok
1562
to zawieszenie dzwonu odlanego przez lwóweckich ludwisarzy, a w
1581
gryfowski ratusz zyskał jedno piętro więcej. W późniejszym okresie (
1589
) wybudowano pierwszą w mieście aptekę. Kontakty handlowe, które zapoczątkował gryfowski burmistrz Hans Rother zapewniły na długi czas dobrobyt miastu dzięki wymianie handlowej m.in. z
Holandią
,
Augsburgiem
i
Lipskiem
. W
1764
gryfowskie zakłady uruchomiły produkcję
adamaszku lnianego
i
tkanin
. Okres wojen napoleońskich i
Wiosny Ludów
nie wpłynął na osłabienie znaczenia gospodarczego miasta. Rok
1783
przyniósł bolesną stratę dla Gryfowa – spłonęło praktycznie całe miasto. Spłonęły
słodownia
,
browar
, budynki parafialne i ponad 120 kamienic miejskich. Ożywienie miasta spowodowało doprowadzenie kolei i uruchomienie połączeń kolejowych z Jelenią Górą, Lwówkiem Śląskim,
Świeradowem-Zdrojem
i
Zgorzelcem
co nastąpiło w
1865
. Gryfów Śląski w
1927
posiadał najnowszą centralę telefoniczną firmy
Siemens
. Miejska Kasa Oszczędności w Gryfowie w latach
1919
-
1924
emitowała banknoty i monety gryfowskie. W
1929
pożar strawił wieżę ratuszową, która została odbudowana jako konstrukcja
żelbetową
.
Zabytki
-
Kościół św. Jadwigi
z
XV
wieku, wybudowany w stylu późnogotyckim. Wewnątrz drewniany
ołtarz
z symbolami Cierpliwości,
Roztropności
,
Nadziei
,
Sprawiedliwości
i
Męstwa
. Ołtarz pochodzi z
1606
roku. Po zamknięciu skrzydeł ołtarz upodobniony jest do monstrancji. Również ciekawe jest
epitafium
rodziny Schaffgottschów, które wykute jest w piaskowcu. Jest ono naturalnej wielkości z postaciami zmarłych członków rodziny, a wykonane jest w epoce renesansu.
- kościół św. Wawrzyńca w Gryfowie, jest kościołem cmentarnym. Pochodzi z wieku
XV
.Ciekawostką są wmurowane w północną ścianę oraz luźno poustawiane wokół kościoła nagrobki z epoki
baroku
i rokoka.
- ratusz - ustawiony na środku rynku gryfowskiego stanowi symbol władzy miejskiej. Z dawnego budynku pozostało niewiele: kilka sklepień,dach i zaledwie kilka detali. W wyniku przebudowy i remontów zatracił on swój pierwotny, renesansowy charakter. Na uwagę zasługuje kamienna tablica z wykutym napisem głoszącym że w
1624
roku ówczesny burmistrz miasta Steudner wzniósł ratuszową wieżę. Nad tablicą znajduje się zasłonięte kratą okno. Tutaj mieścił się niegdyś areszt miejski.
- liczne zabytkowe kamieniczki m.in. w Rynku, pochodzą z okresu renesansu i
baroku
. Ciekawe szczyty od frontu. Niegdyś tworzyły ciekawe podcienia, które uległy przebudowie w
XVIII
wieku w efekcie czego zniknęły.
- pozostałości murów miejskich - swą historia sięgają roku
1300
kiedy to
Bolko I Świdnicki
nakazał opasać miasto fortyfikacjami miejskimi.
- pomnik ku czci 63 Rosjan ustawiony aby upamiętnić 63 Rosjan poległych w walkach o miasto w czasie wojny z wojskami francuskimi w roku
1813
. Pomnik znajduje się na cmentarzu komunalnym.
- fontanna miejska ustawiona na gryfowskim rynku z okazji otrzymania wodociągów miejskich w
1905
roku. Fontanna i kamienna rzeźba zostały ufundowane w roku
1908
.
- w niedalekiej
Proszówce
ruiny zamku
Gryf
oraz kaplica Leopolda
Gospodarka
W Gryfowie działają liczne przedsiębiorstwa, na terenie miasta zarejestrowanych jest ogółem około 600 firm[]. Działają tutaj duże zakłady z branży odzieżowej, meblowej, stolarki budowlanej, nawozów sztucznych, przerobu drewna. Działa kilka firm z kapitałem zagranicznym (m.in. Horner, Polmex). Gryfów jest dobrze przygotowanym miastem pod względem inwestycji i wiele firm przenosi tutaj swoje siedziby z ościennych miejscowości. W mieście istnieją oddziały banków (m.in. PKO BP), działają firmy leasingowe, ubezpieczeniowe, towarzystwa doradcze. Działa poczta, istnieją hurtownie, liczne biura i punkty usługowo-handlowe. W staromiejskiej części w ostatnich latach otworzyło swe podwoje wiele stylowych kafejek, barów i restauracji serwujących dania kuchni europejskich. W Gryfowie istnieje duży Szpital Okręgowy im.
Hugona Kołłątaja
, komenda policji, stacja pogotowia ratunkowego.
Transport
Gryfów Śląski jest ważnym węzłem drogowym. Krzyżują się tutaj drogi nr. 30 łączące
Lubań
z Jelenią Górą oraz 364 z Lwówka Śląskiego. Miasto położone jest w bliskiej odległości od ważniejszych ośrodków województwa dolnośląskiego m.in. Jeleniej Góry, Legnicy,
Bolesławca
.
Kultura
Gryfów Śląski jest corocznym gospodarzem imprezy pod nazwą "Kwisonalia". Jest to impreza przeznaczona dla mieszkańców miasta i gminy, ale także dla mieszkańców okolicznych miejscowości. Nazwa wiąże się z przepływającą przez miasto rzeką Kwisą. Na terenach nadrzecznych, specjalnie pod tego typu imprezę zorganizowanych odbywa się trzydniowe święto miasta na którym prezentowane są liczne występy estradowe, imprezy sportowe i rekreacyjne. W Gryfowie istnieje Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, w którego skład wchodzą:
- Gryfowski Ośrodek Kultury,
- Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy
- świetlice wiejskie we wsiach:
Krzewie Wielkie
,
Młyńsko
,
Proszówka
,
Rząsiny
,
Ubocze
,
Wieża
,
Wolbromów
,
Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury jest organizatorem licznych zajęć kulturalnych dla mieszkańców miasta. Organizuje imprezy kulturalne, rozrywkowe, okolicznościowe np. Dzień Matki, Dzień Babci, Andrzejki, Mikołajki. Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy jest organizatorem np. wieczorów poezji, wieczorów literacko – muzycznych, konkursów recytatorskich. Przy M-GOK istnieje sekcja muzyczna – a w niej odbywają się m.in. próby orkiestry dętej, kapeli podwórkowej, dziecięcego zespołu wokalno-instrumentalnego "Neptun", młodzieżowego zespołu wokalno-instrumentalnego "Impuls". W przedszkolach i zerówkach odbywają się zajęcia tańca towarzyskiego. Przy Pracowni Plastycznej kształci się grupa dzieci o uzdolnieniach plastycznych.
Gryfów Śląski jest członkiem Euroregionu "Nysa" i Związku Gmin "Kwisa" do którego należą m.in.
Lubań
,
Lwówek Śląski
,
Lubomierz
,
Mirsk
,
Zgorzelec
.
Współpraca zagraniczna
Fragment starego miasta wieczorowa porą
Miasto Gryfów Śląski współpracuje z trzema gminami. Są to miasto
Raspenava
w Czechach oraz
Bischofswerda
w Niemczech. Obie te umowy partnerskie zakładają kontakty na płaszczyźnie kulturalnej, sportowej, gospodarczej i administracyjnej. 13 czerwca 2008 r. została podpisana umowa o współpracy i partnerstwie z polską
gminą Gryfice
.
Bezrobocie
Bezrobocie w gminie Gryfów Śląski jak i w mieście wynosiło 35,3%[] (dane na dzień
31 grudnia
2001
) i było wyższe niż średnia dla
województwa dolnośląskiego
, która wynosiła 20,4%[]. Wiele przedsiębiorstw nie przeszło pomyślnie transformacji gospodarczej w Polsce i ogłosiło upadłość. Obecnie poprawy sytuacji upatruje się w turystyce i drobnym przemyśle[].
Edukacja
Gryfów Śląski jest ośrodkiem edukacyjnym dla mieszkańców okolicznych miejscowości i miasta. W mieście istnieją 2 przedszkola, 3 szkoły podstawowe. Ponadto gimnazjum i szkoły średnie.
Szkoły ponadpodstawowe w Gryfowie:
-
Gimnazjum
im. Kombatantów Ziemi Gryfowskiej, ul. Uczniowska 11,
- Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych im.
Jana Pawła II
, ul. Kolejowa 16,
- Gryfowski Prywatny Zespół Szkół Zawodowych
Ogółem w Zespole Szkół Ogólnokształcących i zawodowych oraz w Gryfowskim Prywatnym Zespole Szkół Zawodowych kształci się nieco ponad 700 uczniów.
Religia
Większość mieszkańców Gryfowa stanowią wyznawcy
Kościoła Rzymskokatolickiego
. Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzi także
Kościół Zielonoświątkowy
,
protestancka
wspólnota o charakterze
ewangelicznym
.
Kościół Rzymskokatolicki
Kościół Zielonoświątkowy
- Zbór w Gryfowie Śląskim, ul. Parkowa 1,
Ekologia
Gmina Gryfów Śląski zajmuje wysokie miejsce jeśli chodzi o inwestycje ekologiczne poczynione w ostatnich latach[]. W 1996 roku zajęła 1. miejsce jeśli chodzi o konkurs wojewódzki (ówczesnego województwa jeleniogórskiego). W mieście działa nowoczesna oczyszczalnia ścieków o przepustowości 3.300 m³ na dobę[]. Stopień skanalizowania Gryfowa wynosi ok. 80%[]. Inwestuje się cały czas w rozwój kanalizacji na terenie Miasta i Gminy. Również inwestycje w wodociągach znacznie podniosły stan środowiska i poziom życia mieszkańców – obecnie prawie 95% Gryfowa posiada wodociągi[].
Sport
W Gryfowie działa kilka klubów sportowych które reprezentują kilka dyscyplin sportowych. Są to:
- Gryfowski Klub Sportowy "GRYF",
- Zryw Ubocze,
- Rolnik Rząsiny,
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
- Folder Promocyjny "Gryfów Śląski" UMiG Gryfów Śląski
1999
Linki zewnętrzne