Topola biała
Topola biała | Gatunek leczniczy |
Charakterystyczne romboidalne przetchlinki na korze Topola biała, białodrzew (Populus alba L.) –
gatunek
drzew z rodziny
wierzbowatych
. Rozmieszczenie geograficzneRodzimym obszarem jej występowania jest środkowa i południowa Europa (brak jej w
Skandynawii
i
Irlandii
), znaczna część Azji oraz Afryka Północna (Algeria, Maroko, Tunezja,
Wyspy Kanaryjskie
)[2]. Rozprzestrzeniła się także i aklimatyzowała w Australii i Nowej Zelandii, w Afryce i na
Azorach
[2]. W Europie Północnej sięga do 67° szerokości geograficznej północnej. W
Polsce
występuje dziko na całym niżu i w niższych położeniach górskich, poza tym jest często sadzona. Morfologia- Pokrój
- Wyniosłe drzewo o wysokości do 30 m i szerokiej, kulistej
koronie
. Wskutek łatwego tworzenia pędów odroślowych czasami również w postaci
krzewiastej
. Rośnie bardzo szybko.
-
Kora
- Ma na
pniu
mocno spękaną szaro-białą korę. W wyższych częściach pnia kora srebrzystoszara z dużymi przetchlinkami, o charakterystycznym romboidalnym kształcie. Na starszych
gałęziach
wyraźnie widoczne blizny.
-
Drewno
- Jest miękkie, lekkie, łupliwe, łatwe w obróbce mechanicznej i nie ulegające paczeniu,
twardzielowe
, łatwo próchniejące. Zawiera bardzo dużo wody.
-
Pędy
- Młode pędy, oraz
pączki
obficie okryte białym kutnerem. Pączki z wyraźnymi łuskami.
-
Liście
-
Ulistnienie
skrętoległe. Liście 3-5 klapowe o długości 6-12 cm. Ogonek liściowy długi i bocznie spłaszczony. Duże liście na
długopędach
mają długi ogonek i są głęboko klapowane. Od góry ciemnozielone i błyszczące, od spodu pokryte
kutnerem
i wybitnie srebrzyste. Liście na
krótkopędach
mają brzegi faliste, są mniejsze, eliptyczne-jajowate, nie są klapowane. Boczne nerwy liści nie dochodzą do ząbków. Jesienią przebarwiają się na żółto lub brązowo.
-
Kwiaty
-
Roślina dwupienna
. Kwiaty zebrane w kwiatostany zwane
kotkami
. Kotki podczas kwitnienia luźno zwisające,
męskie
– grube i czerwone,
żeńskie
– cienkie i żółtozielone. Kwiaty bez
okwiatu
. Mają nagie, ząbkowane i kosmato owłosione
przysadki
. W kwiatach męskich 4-12
pręcików
, w żeńskich 1
słupek
. Kwitnie od marca do kwietnia, jeszcze przed rozwojem liści, jest
wiatropylna
. Wytwarza ogromne ilości
pyłku
– w jednym kwiatostanie męskim może być do 6 mln ziaren pyłku.
-
Owoc
-
Torebka
, która pęka na dwie części.
Nasiona
bardzo drobne, z włoskami, rozsiewane przez
wiatr
. Wytwarza ogromne ilości nasion (miliony!). Podczas rozsiewania można obserwować kłęby nasion z białymi włoskami, przypominające watę. Wiatr może roznosić nasiona na duże odległości, kiełkują one łatwo i szybko, co sprawia, że topola jest
gatunkiem pionierskim
. Jest jednym z nielicznych drzew w naszym klimacie, których nasiona mogą kiełkować jeszcze w tym samym sezonie wegetacyjnym.
-
Korzeń
- Ma silnie rozwinięty system korzeniowy. Łatwo tworzy odrośla korzeniowe.
Biologia i ekologiaZasiedla tereny nadrzeczne (często w postaci krzewiastej) i przydroża. Najczęściej spotykana w dolinach dużych
rzek
niżowych w nadrzecznych
łęgach
topolowych.
Gatunek charakterystyczny
dla zespołu Populetum albae[3]. Topola biała może żyć do ok. 150 lat, jest więc rośliną raczej krótkowieczną w porównaniu z wieloma innymi gatunkami drzew. W naszej strefie klimatycznej topole są najszybciej rosnącymi drzewami. ZmiennośćWystępuje w kilku
odmianach
[4]: - var. alba (synonim: var. europaea Bugała) – drzewo z szeroką koroną, młode pnie i konary jasnozielone lub szarobiałe. Liście na krótkopędach przeważnie mniej więcej okrągłe, z zaostrzonym wierzchołkiem, grubo karbowane, na długopędach płytko 3-5 klapowe. Dziko i uprawiana.
- var. bachofenii Hartig 'Bolleana' ('Pyramidalis') + topola piramidalna, topola turkestańska –
kultywar
pochodzący z
Turkiestanu
o wąskiej, wrzecionowatej koronie i zielonkawoszarej korze. Liście na krótkopędach jajowate, na dłuogopędach 5-7 klapowe z wrębnymi i grubo ząbkowanymi klapami. Uprawiany.
- var. nivea Dippel (albo Aiton, albo Wesm.) (synonim: var. genuina Wesm. 'Nivea'), topola srebrzysta – drzewo o szerokiej koronie i jasnoszarej korze, z gałęziami silnie pokrytymi białym kutnerem. Liście na krótkopędach eliptyczne, na długopędach 3-5 klapowe z brzegami klapowato ząbkowanymi. Uprawiana.
Tworzy
mieszańce
z
topolą osiką
– Populus alba × tremula (P. × canescens (Aiton) Sm.,
syn.
P. hybrida Bieb.) + topola szara – wysokie drzewo (osiąga wysokość do 40 m, wyższą niż gatunki rodziecielskie) występujące głównie nad dużymi rzekami, np.
Wisłą
,
Odrą
razem z topolą białą. Mieszaniec posiada cechy morfologiczne pośrednie między gatunkami rodzicielskimi. Liście krótkopędów jajowate lub okrągławe, długopędów jajowato-sercowate, nieregularnie piłkowane, na spodniej stronie pokryte szarym kutnerem. Zastosowanie-
Roślina lecznicza
-
Surowiec zielarski
– zebrane wczesną wiosną pączki (Gemmae Populi). Zawierają
glikozydy
fenolowe (m.in.
salicyna
, populina),
olejki eteryczne
,
garbniki
, żywice, sole mineralne
flawonoidy
[5].
- Działanie: moczopędne, słabo napotne, przeciwgorączkowe. Obniża poziom
mocznika
i innych szkodliwych
metabolitów
w organizmie. Podobne działanie mają również pączki
topoli czarnej
, balsamicznej i
osiki
[5].
- Zbiór i suszenie: zbiera się wczesną wiosną pączki, które jeszcze są zamknięte w lepkich łuskach, suszy w temp. Do 30 °C i przechowuje w szczelnym opakowaniu.
- Często sadzona w
parkach
, jako
roślina ozdobna
. Częściej sadzone są okazy męskie, gdyż okazy żeńskie wytwarzając ogromne ilości puchatych nasion (jak pęczki waty) powodują uciążliwe zaśmiecanie terenu. Używana również do zadrzewiania nieużytków.
- Drewno stosowane jako materiał opałowy (o niskiej wartości energetycznej, w porównaniu z innymi drzewami). Używane do produkcji niektórych przedmiotów, np. ołówków, rysownic,
zapałek
i do wytwarzania
sklejki
. Wytwarza się też z niej papier (zawiera bardzo dużo w porównaniu z innymi gatunkami drzew
celulozy
, bo aż 40-50%). Drewno używane jest również w
rzeźbiarstwie
.
Ciekawostki- Według Pacyniaka najstarsza topola biała w Polsce rośnie we wsi
Januszkowice
. Drzewo to ma 217 lat, obwód 744 cm, pierśnicę 237 cm oraz wysokość 37,7 m.
- Najgrubszą topolą białą w Polsce jest białodrzew, który rośnie w pozostałościach parku na granicy m. Leszno i Grądy k. Warszawy. Obwód mierzony w
pierśnicy
(na wys. 1,3 m) wynosi 10,8 m. (Podano za Lechosław Hertz "Przewodnik po Puszczy Kampinoskiej", wyd. Sport i Turystyka, Warszawa 1971. Wg innych źródeł obwód ten wynosi 9,96 m
[1]
)
- Pyłek topoli (nie nasiona!) rzadko wywołuje
alergię
u ludzi uczulonych.
Przypisy- ↑ Stevens P.F.:
Angiosperm Phylogeny Website
(
ang.
). 2001–. [dostęp 2009-12-10].
- ↑ 2,0 2,1
Germplasm Resources Information Network (GRIN)
. [dostęp 2010-03-01].
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. .
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. .
- ↑ 5,0 5,1 Jan Macků, Jindrich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989. .
Bibliografia- Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. . (Charakterystyka)
- W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955. (Charakterystyka)
Inne hasła zawierające informacje o "Topola biała":
Brescia
...
Brno
...
Władysław Komar
...
Bazylika archikatedralna Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kownie
...
1972
...
Wittenberga
...
Jura
...
Sedmídolí
...
Studzienna Góra
...
Kowary
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Topola biała":
Świat roślinny i zwierzęcy w Polsce (plansza 13)
...
Teatr grecki (plansza 13)
...
Układ nerwowy (plansza 10)
...
|