Stefan Wyszyński (ur.
3 sierpnia
1901
w
Zuzeli
, zm.
28 maja
1981
w Warszawie) –
arcybiskup
warszawski
,
gnieźnieński i prymas Polski
, (zwany Prymasem Tysiąclecia),
kardynał
,
Sługa Boży
Kościoła katolickiego
. Członek
Franciszkańskiego Zakonu Świeckich
.
Biografia
Dzieciństwo i młodość
Drugie dziecko Stanisława (organisty miejscowego kościoła) i Julianny (z d. Karp) Wyszyńskich, urodzony 3 sierpnia 1901 r. w
Zuzeli
nad
Bugiem
– miejscowości położonej na pograniczu Podlasia i Mazowsza. W
1910
rodzina przeniosła się do Andrzejewa, gdzie umarła matka. W latach
1912
-
1915
uczeń Gimnazjum Górskiego w Warszawie. Z powodu wojny, w latach
1914
-
1917
uczęszczał do gimnazjum męskiego im. Piotra Skargi w
Łomży
. W latach 1917-
1920
uczeń liceum
włocławskiego
im.
Piusa X
(Niższe Seminarium Duchowne). W latach 1920-1924
kleryk
Wyższego Seminarium Duchownego
we Włocławku.
Kapłaństwo
Święcenia kapłańskie
przyjął
3 sierpnia
1924, w dniu swoich 23. urodzin, z rąk biskupa
Wojciecha Stanisława Owczarka
we
włocławskiej bazylice katedralnej
. W latach
1925
-
1929
student Wydziału Prawa Kanonicznego
Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
, który ukończył z
doktoratem
na temat "Prawa rodziny, Kościoła i państwa do szkoły". W
1931
roku był wikariuszem w
Parafii Świętej Rodziny w Przedczu
. Od
1932
pełnił obowiązki
redaktora naczelnego
miesięcznika włocławskiego "Ateneum Kapłańskie", kierując jednocześnie
sodalicją
mariańską, prowadził chrześcijański uniwersytet robotniczy i działalność społeczno-oświatową w chrześcijańskich związkach zawodowych. Po wybuchu
II wojny światowej
z polecenia bpa
Michała Kozala
ukrywał się przed
gestapo
. W okresie
powstania warszawskiego
kapelan
Grupy AK Kampinos
(działającej m.in. w
Laskach
), oraz szpitala powstańczego pod pseudonimem Radwan III.
Biskupstwo
Po zakończeniu wojny wrócił do Włocławka, gdzie reorganizował seminarium duchowne i pełnił obowiązki
rektora
. W 1946 mianowany biskupem lubelskim, a święcenia biskupie otrzymał z rąk
kardynała Augusta Hlonda
, prymasa Polski. W swoim
herbie
biskupim umieścił słowa Soli Deo tzn. Jedynemu Bogu (służba Bogu samemu przez
Maryję
była widoczna w jego całym życiu. Zapiski więzienne zawierają pewną syntezę jego maryjności, której początki sięgają czasu dzieciństwa i młodości: "Wcześnie – napisał – straciłem matkę rodzoną, która miała szczególne nabożeństwo do
Matki Ostrobramskiej
, dokąd jeździła z pielgrzymką, jeszcze z Zuzeli. Mój ojciec natomiast ciągnął zawsze na
Jasną Górę
. Cześć Matki Bożej w życiu domowym była bardzo rozwinięta. Często odmawialiśmy wspólnie
różaniec
w godzinach wieczornych").
Arcybiskupstwo
Po śmierci prymasa Augusta Hlonda w 1948, gdy najpoważniejszy kandydat na jego następcę
biskup łomżyński
Stanisław Kostka Łukomski
zginął w spowodowanym przez
UBP
wypadku samochodowym – Wyszyński niespodziewanie został mianowany arcybiskupem metropolitą warszawsko-gnieźnieńskim,
prymasem Polski
. 12 stycznia 1953 na konsystorzu w Rzymie nominowany
kardynałem
– członkiem
kolegium kardynalskiego
przez papieża Piusa XII (jako jedyny polski kardynał brał udział w czterech
konklawe
, w 1958 kiedy oddano na niego kilka głosów i w
1963
był jedynym przedstawicielem
Europy
Wschodniej).
Porozumienie z władzami komunistycznymi
14 kwietnia
1950
podpisał porozumienie z władzami komunistycznymi w imieniu Episkopatu Polski (w zamian za zagwarantowanie nauczania religii w szkołach i funkcjonowanie KUL-u polski kościół uznał granice wschodnie
PRL
i potępił
"bandy reakcyjnego podziemia"
).
Represje
We wczesnych latach pięćdziesiątych, w okresie napięć między państwem a Kościołem polityka władz
PRL
, zależnych od
ZSRR
, zmierzała do złamania opozycji i wszelkich niezależnych instytucji, z których jedyną pozostał Kościół katolicki na czele z prymasem. Sprawą zajęło się
Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego
, powstałe na bazie
RBP
przy
PKWN
aresztując go
25 września
1953 w ramach represji komunistów wobec Kościoła katolickiego. Więziony z siostrą zakonną Marią Leonią Graczyk i
ks. Stanisławem Skorodeckim
.
Miejsca odosobnienia
Klasztor nazaretanek w Komańczy - jedno z miejsc odosobnienia
Jasnogórskie Śluby Narodu Polskiego
Izolowany w klasztorze
Sióstr Nazaretanek
w Komańczy nie chciał pisać tekstu ślubów. Do ich powstania przyczyniła się
Maria Okońska
, dając za przykład
św. Pawła
, piszącego listy do wiernych z więzienia. W końcu napisał tekst ślubów narodowych, które miały być odnowieniem
królewskich
ślubów lwowskich
Jana Kazimierza
w ich trzechsetną rocznicę.
26 sierpnia
1956 pielgrzymom (ok. 1 mln) zebranym na Jasnej Górze odczytał je bp
Michał Klepacz
, pełniący obowiązki przewodniczącego Episkopatu Polski.
Normalizacja stosunków z władzami komunistycznymi
Kardynał Stefan Wyszyński (z lewej) i abp
Antoni Baraniak
w Rzymie – Sobór Watykański
W latach
1957
-
1966
przeprowadził obchody
Tysiąclecia Chrztu Polski
. W
1958
, doprowadził do obniżenia rangi dyplomatycznej ambasady
polskiego rządu emigracyjnego
przy
Stolicy Apostolskiej
. Uczestniczył w obradach
Soboru Watykańskiego II
. W
1965
był jednym z inicjatorów wystosowania
orędzia biskupów polskich do biskupów niemieckich
. Wspierał działania, posłów środowisk katolickich (ZNAK, "PAX" i ChSS), w Sejmie PRL. Konsultował z nimi wiele ważnych decyzji. Władze komunistyczne PRL za rządów
Gomułki
w ramach represji odmawiały mu udzielenia paszportu do Włoch. W
1972
dzięki jego długoletnim staraniom
Watykan
ostatecznie uznał granice zachodnie
PRL
i zawiesił stosunki dyplomatyczne z polskimi władzami na emigracji. W roku
1976
premier
Piotr Jaroszewicz
złożył Prymasowi życzenia z okazji 75. rocznicy urodzin, co było próbą poprawy stosunków Państwa z Kościołem po stłumieniu przez władze PRL protestów robotniczych. W czasie
polskiego sierpnia 1980
, w trosce o pokój i dobro narodu, ustawicznie wzywał do rozwagi i odpowiedzialności. W latach
1980
-1981 Wyszyński pośredniczył w rozmowach między władzami PRL, a
Solidarnością
.
Choroba i śmierć
W połowie marca 1981 ujawniła się w jego organizmie
choroba nowotworowa
. Mimo starań lekarzy nie dało się zahamować rozwoju choroby.
16 maja
1981 prymas przyjął
sakrament namaszczenia chorych
. Po przyjęciu sakramentu zwrócił się do zebranych przy łóżku, nawiązując m.in. do
zamachu na życie papieża Jana Pawła II
, który miał miejsce
13 maja
, powiedział: Uważam, że powinienem dzielić dolę Ojca Świętego, który wprawdzie później, ale włączył się w moje cierpienia[1].
22 maja
1981 wystąpił publicznie ostatni raz, otwierając obrady Rady Głównej
Episkopatu Polski
. Zmarł sześć dni później, w czwartek
28 maja
, w uroczystość
Wniebowstąpienia Pańskiego
. W oficjalnym komunikacie Rady Głównej Episkopatu Polski podano, że przyczyną śmierci był rozsiany proces nowotworowy jamy brzusznej o wybitnej złośliwości i szybkim postępie[2]. Tego samego dnia zebrała się Komisja Wspólna Przedstawicieli Rządu i Episkopatu. Przedstawiciele rządu wręczyli zastępcy przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski
kardynałowi Franciszkowi Macharskiemu
list kondolencyjny do Episkopatu od władz państwowych. Na posiedzeniu Komisji Wspólnej podjęto decyzję o ogłoszeniu
żałoby narodowej
od
28
do
31 maja
. W dniu śmierci prymasa nadeszła do Polski depesza kondolencyjna od przechodzącego rehabilitację po zamachu papieża Jana Pawła II. Papież odprawił również mszę za duszę prymasa w swoim szpitalnym pokoju, zaś w Kościele Najświętszej Maryi Panny na Zatybrzu, tytularnym kościele zmarłego odprawiona została msza żałobna pod przewodnictwem
kardynała Władysława Rubina
.
28 maja
wieczorem przeniesiono ciało zmarłego z pałacu arcybiskupów warszawskich przy ul. Miodowej do kościoła seminaryjnego pw. Wniebowzięcia NMP i św. Józefa Oblubieńca przy Krakowskim Przedmieściu, gdzie następnie odprawiona została msza żałobna, której przewodniczył kardynał Macharski.
Uroczystości pogrzebowe
Pogrzeb prymasa, nazywany także królewskim, zgromadził w stolicy tysiące ludzi, zarówno wierzących jak i niewierzących.
Uroczystości pogrzebowe, którym przewodniczył
Sekretarz Stanu Watykanu
kardynał Agostino Casaroli
odbyły się
31 maja
. Ceremonia rozpoczęła się liturgią żałobną w kościele seminaryjnym przy Krakowskim Przedmieściu, z którego następnie ruszył kondukt żałobny z udziałem delegacji oficjalnych kościelnych i świeckich oraz tłumów ludzi. W delegacji Stolicy Apostolskiej uczestniczyli: kard. Casaroli, kard. Rubin, abp
Luigi Poggi
, Nuncjusz Apostolski do Specjalnych Poruczeń oraz księża prałaci
Juliusz Paetz
i
Janusz Bolonek
. Wśród zagranicznych dostojników kościelnych znaleźli się, m.in.: kardynałowie
Joseph Höffner
(arcybiskup Kolonii),
Roger Etchegaray
(arcybiskup Marsylii),
Marco Cé
(Patriarcha Wenecji),
Tomás Ó Fiaich
(arcybiskup Armagh, prymas Irlandii),
John Joseph Krol
(arcybiskup Filadelfii),
John Patrick Cody
(arcybiskup Chicago),
Franz König
(arcybiskup Wiednia),
László Lékai
(arcybiskup Esztergom, prymas Węgier),
Johannes Willebrands
(arcybiskup Utrechtu),
František Tomášek
(arcybiskup Pragi) oraz
Joseph Ratzinger
(arcybiskup Monachium i Freising, późniejszy papież
Benedykt XVI
), a także przedstawiciele innych kościołów chrześcijańskich, m.in.: metropolita warszawski, zwierzchnik
Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego
Bazyli
, ks. superintendent
Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego
, przewodniczący
Polskiej Rady Ekumenicznej
Witold Benedyktowicz
, ks. senior diecezji warszawskiej
Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego
Jan Walter
oraz zwierzchnik
Kościoła Polskokatolickiego
bp
Tadeusz Majewski
. Na czele oficjalnej delegacji władz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stał
przewodniczący Rady Państwa
Henryk Jabłoński
, a towarzyszyli mu: marszałek Sejmu
Stanisław Gucwa
oraz członkowie Rady Państwa, Rady Ministrów i inni wysocy urzędnicy państwowi (m. in.
Kazimierz Barcikowski
,
Jerzy Ozdowski
,
Mieczysław Rakowski
,
Józef Czyrek
). Na czele delegacji
NSZZ "Solidarność"
stał przewodniczący Związku
Lech Wałęsa
.
Kondukt żałobny doszedł do placu Zwycięstwa, gdzie odbyła się msza święta pod przewodnictwem kard. Casarolego, który wygłosił przemówienie w języku polskim. Następnie kard. Macharski odczytał homilię Ojca Świętego Jana Pawła II oraz wygłosił własną homilię. Na zakończenie mszy przemówienie wygłosił wikariusz kapitulny archidiecezji warszawskiej bp
Władysław Miziołek
. Z placu Zwycięstwa kondukt ruszył do
bazyliki archikatedralnej św. Jana Chrzciciela
. W bazylice odbyła się ostatnia część ceremonii pogrzebowej. Bp
Jerzy Modzelewski
odczytał testament, napisany przez prymasa na Jasnej Górze
15 sierpnia
1969
. Trumna z ciałem prymasa została umieszczona na kamiennym sarkofagu w podziemiach Archikatedry. Po przejściu przed trumną delegacji oficjalnych, trumnę opuszczono do sarkofagu, nad którym zasunięto płytę z napisem: Kardynał Stefan Wyszyński Prymas Polski. Przez następne godziny przed sarkofagiem przeszły tysiące osób chcących oddać ostatni hołd prymasowi.
W
1986
sarkofag prymasa został przeniesiony z Krypty Arcybiskupów w podziemiach do kaplicy mu poświęconej, znajdującej się w lewej, północnej nawie świątyni. Nad sarkofagiem znajduje się płyta ilustrująca historię życia prymasa – od seminarium, przez pracę duchownego, walkę w oddziałach powstańczych aż do spotkania z Karolem Wojtyłą podczas jego ingresu papieskiego. Kaplica znacznie odróżnia się stylem od pozostałego wnętrza kościoła.
Kalendarium istotnych wydarzeń po śmierci
-
3 lipca
1993
kard.
Józef Glemp
erygował Instytut Prymasowski Stefana Kardynała Wyszyńskiego, którego celem jest zabezpieczenie i upowszechnienie dziedzictwa Prymasa Tysiąclecia[3].
-
3 maja
1994
pośmiertnie odznaczony
Orderem Orła Białego
.
-
1998
powołano Fundację Dziedzictwo Stefana Kardynała Wyszyńskiego[4].
-
1 października
1999
w Warszawie przekształcono
Akademię Teologii Katolickiej
w
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego
.
- W
2000
na ekrany kin wszedł polski film poświęcony życiu i pracy Stefana Wyszyńskiego pt. "
Prymas. Trzy lata z tysiąca
" z
Andrzejem Sewerynem
w roli głównej.
-
25 października
2000
w uznaniu jego zasług przyjęto w
Sejmie RP
uchwałę następującej treści: "W setną rocznicę urodzin Kardynała Stefana Wyszyńskiego Sejm Rzeczypospolitej Polskiej pragnie uczcić tego wielkiego Polaka, kapłana i męża stanu, którego życie i działalność wpisały się trwale do historii naszej Ojczyzny. Jego nauka, myśl społeczna i wzór patriotyczny pozostają aktualne i mają szczególne znaczenie dla odrodzenia Trzeciej Rzeczypospolitej. Oddając hołd i szacunek wybitnemu Polakowi, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ogłasza rok
2001
Rokiem Kardynała Wyszyńskiego."
-
5 stycznia
2006
powstało Stowarzyszenie Przyjaciół Szkół im. Kard. Stefana Wyszyńskiego[5].
-
3 maja
2008
roku w trakcie uroczystej mszy świętej za Ojczyznę, nastąpiło odsłonięcie pamiątkowej tablicy marmurowej i płaskorzeźby z piaskowca z odlewem z brązu twarzy papieża Jana Pawła II i kardynała St. Wyszyńskiego w Bazylice Matki Boskiej Anielskiej w
Dąbrowie Górniczej
. Całość została ufundowana przez członków oddziału dąbrowskiego
Unii Polityki Realnej
. Możliwe to było dzięki pomocy i współpracy ks. kan. A. Stasiaka, kustosza bazyliki. Odsłonięcie nastąpiło 3 maja. Pretekstem była także 40. rocznica poświęcenia figury Matki Boskiej Anielskiej przez wielce czcigodnych przypadająca 19 maja, a dokonana w
1968
r.[6][7][8]
-
15 maja
2008
odbyła się I Ogólnopolska Pielgrzymka Szkół im. Kard. Stefana Wyszyńskiego na Jasną Górę, odtąd powtarzana co roku.
-
2009
powstał spektakl TVP pt. "Prymas w Komańczy" w reż.
Pawła Woldana
z rolą główną
Olgierda Łukaszewicza
[9].
-
2011
- prawdopodobna data wydania dzienników kardynała Stefana Wyszyńskiego, zastrzegł sobie, że mają się ukazać 30 lat po jego śmierci[10].
Proces beatyfikacyjny
Związki z Karolem Wojtyłą
Miał duży udział w wyborze
Karola Wojtyły
na papieża.
22 października
1978
uczestniczył w inauguracji pontyfikatu Jana Pawła II. Przystąpił do homagium, czyli uroczystego złożenia przez kardynałów hołdu nowemu papieżowi. Gdy prymas Wyszyński całował papieża w pierścień, Jan Paweł II na znak szacunku dla Wyszyńskiego uniósł się z tronu, ucałował go w rękę i uścisnął.
Jan Paweł II wspomina prymasa w swoim
testamencie
słowami: "Kiedy w dniu 16 października 1978 konklawe kardynałów wybrało Jana Pawła II, Prymas Polski kard. Stefan Wyszyński powiedział do mnie: «Zadaniem nowego papieża będzie wprowadzić Kościół w Trzecie Tysiąclecie». Nie wiem, czy przytaczam to zdanie dosłownie, ale taki z pewnością był sens tego, co wówczas usłyszałem. Wypowiedział je zaś Człowiek, który przeszedł do historii jako Prymas Tysiąclecia. Wielki Prymas. Byłem świadkiem Jego posłannictwa, Jego heroicznego zawierzenia. Jego zmagań i Jego zwycięstwa. «Zwycięstwo, kiedy przyjdzie, będzie to zwycięstwo przez Maryję» – zwykł był powtarzać Prymas Tysiąclecia słowa Swego Poprzednika kard. Augusta Hlonda."
Galeria
Pomnik Kardynała Wyszyńskiego w Warszawie | | Pamiątkowa tablica na klasztorze nazaretanek w Komańczy | Pomnik Stefana Wyszyńskiego w Komańczy |
Plac kardynała Stefana Wyszyńskiego w
Ostrołęce
| Główny gmach Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego na warszawskich
Bielanach
| |
Przypisy
Bibliografia
-
Andrzej Micewski
, Kardynał Wyszyński. Prymas i mąż stanu, , Paris 1982
- Marian P. Romaniuk, Prymas Wyszyński. Biografia i wybrane źródła, Gniezno 2001
- Ostatnia droga Prymasa Tysiąclecia Stefana Kardynała Wyszyńskiego. Teka dokumentalna, Warszawa 1982
- Ewa Czaczkowska, Kardynał Wyszyński, Świat Książki, Warszawa 2009
Linki zewnętrzne
Zobacz też