Stworzenie świata – jest opisem, który rozpoczyna
Biblię
, przedstawia pochodzenie
wszechświata
i
człowieka
od
Boga
, zależności między Bogiem,
człowiekiem
i
światem
, oraz podkreśla doskonałość tego, co stworzone. Interpretacja
teologiczna
opisów
stworzenia
jest różna w zależności od
wyznania
.
Biblijny
opis stworzenia jest typowym wyrazem
wiary
w
kreacjonizm
.
Pierwszy opis stworzenia (Księga Rodzaju 1,1-2,4a)
Opowiadanie to nazywane jest
Heksaemeronem
[1] ponieważ według niego
Bóg
stworzył świat w ciągu sześciu dni, po których odpoczął w dniu siódmym. Jest opisem
kosmologicznym
i wyraża ówczesną wiarę w konstrukcję
wszechświata
. Z czternastu[2], zachowanych
kosmologii
starożytnych
Heksaemeron
wyróżnia się zasadniczo od innych wiarą w
monoteistyczną
naturę
Boga
[3].
Schemat stworzenia
- Dzień pierwszy – Stworzenie światła i oddzielenie go od ciemności.
- Dzień drugi – Stworzenie sklepienia niebieskiego oddzielającego wody górne od dolnych.
- Dzień trzeci – Stworzenie lądu i roślinności.
- Dzień czwarty – Stworzenie Słońca, Księżyca i gwiazd.
- Dzień piąty – Stworzenie zwierząt wodnych i latających.
- Dzień szósty – Stworzenie zwierząt lądowych i człowieka.
- Dzień siódmy - Liczenie tego dnia do aktu stworzenia uzależnione jest od używanych tekstów biblijnych. Tłumaczenia opierające się na
Septuagincie
(zwłaszcza katolickie) ten dzień traktują wyłącznie jako dzień odpoczynku uznając Dzień szósty jako ostatni. W pozostałych tłumaczeniach opartych na tekstach
masoreckich
Dzień siódmy jest dniem ukończenia dzieła stworzenia przez Boga[4].
Schemat kosmologiczny
Poglądy autora opierały się na najprostszych spostrzeżeniach wzrokowych i nie różniły się zasadniczo od ówcześnie przyjmowanych w całym świecie[5]. Zbliżone wersje powstania świata pojawiały się już wcześniej, zarówno w religii
Sumerów
, jak i semickich mieszkańców
Mezopotamii
- ważną różnicą pozostaje jednak ścisły monoteizm Biblii.
W przestrzeni wody umieszczone było
sklepienie
oddzielające wody górne (deszcze, opady) od dolnych (źródła). W powstałej niszy umieszczona była płaska i okrągła (nie kulista) ziemia. Nad ziemią, a pod sklepieniem umieszczone były ciała niebieskie. Ziemia otoczona była morzem[6].
Pozostałe szczegóły
kosmologii
zawarte są w innych księgach
Biblii
.
Drugi opis stworzenia (Księga Rodzaju 2,4b-25)
Opowiadanie to w przeciwieństwie do
Heksaemeronu
jest dziełem, którego autor posługuje się językiem obrazowym, a nie pojęciowym. Opis ten jest bardziej abstrakcyjny i teologiczne bogatszy.
W drugim opisie
kosmologia
jest całkowicie pominięta. Wyeksponowana została natomiast natura
człowieka
, relacja
Bóg
–
człowiek
, zależność
płci
i stosunek
człowieka
do
przyrody
.
Opowiadane to przedstawia zasadniczo trzy elementy opisowe:
Interpretacje teologiczne
Historia teorii interpretacyjnych
Teoria źródeł
Według
teorii źródeł
dwa opisy stworzenia wynikają z dwóch różnych tradycji literackich. Według tej teorii pierwszy opis pochodzi z tradycji kapłańskiej i powstał najprawdopodobniej w
V wieku p.n.e
w
Mezopotamii
. Drugi opis stworzenia pochodzi natomiast z tradycji jahwistycznej i powstał w
X wieku p.n.e.
na dworze króla
Salomona
[7], istnieją jednak przesłanki, by jego początki również przesuwać dopiero na czas
niewoli babilońskiej
, na co wskazują zapożyczenia motywu ogrodu Eden z mitologii mezopotamskich wplecione niezależnie od siebie do Ksiąg Rodzaju i
Ezechiela
[8].
W
Kościele katolickim
teoria źródeł
jest akceptowana obecnie jako najprawdopodobniejsza i stanowi podstawę do interpretacji teologicznej.
Inne teorie
Według tradycji żydowskiej autorem całej Księgi, włącznie z opisem stworzenia jest
Mojżesz
[9]. Pogląd ten przyjęli także chrześcijanie i utrzymywali go aż do czasów nowożytnych. Również obecnie jest on przyjmowany przez wielu chrześcijan.
Katolicyzm
Teologia stworzenia
Opis
stworzenia
zawiera przede wszystkim
wiarę
, że
człowiek
i
wszechświat
mają swe źródło wyłącznie w
Bogu
. Wiara w stworzenie świata i człowieka przez Boga ma znaczenie fundamentalne, ponieważ w niej znajduje się odpowiedź na pytania dotyczące wszechmocy i miłości Boga, pochodzenia człowieka, wzajemnej relacji Boga i człowieka oraz człowieka do świata i przyrody. Dając odpowiedź o pochodzenie człowieka wskazuje jednocześnie drogę i cel jego istnienia – Boga.
Stworzenie świata jest dziełem całej
Trójcy Św.
Wyraz wiary w to znaleźć można w
Ewangelii Jana
(Na początku było Słowo [...] i Bogiem było Słowo) oraz w
tradycji
(np. Veni, Creator Spiritus).
Bóg stworzył świat z niczego (
ex nihilo
)[10]. Prawdę tę odkryła w pełni dopiero refleksja chrześcijańska, czerpiąc z danych Nowego Testamentu[11][12]. Interpretacja judaistyczna odczytywała opis stworzenia z
Księgi Rodzaju
jako proces kształtowania bezładnej materii przez Boga[13]. Zdanie z
2 Księgi Machabejskiej
: Proszę cię, synu, spojrzyj na niebo i na ziemię, a mając na oku wszystko, co jest na nich, zwróć uwagę na to, że z niczego stworzył je Bóg i że ród ludzki powstał w ten sam sposób jest jedynym i bardzo późnym tekstem starotestamentalnym, mówiącym o stworzeniu z niczego i raczej należy go interpretować jako wpływ zewnętrzny, np. ze strony filozofii platońskiej[14].
Do rozpowszechnienia i pogłębienia pojęcia stworzenia z niczego (
Creatio ex nihilo
) w teologii katolickiej przyczynił się przede wszystkim
Augustyn z Hippony
[15]. Odczytywał on dwie fazy stworzenia: w pierwszej Bóg stworzył wszystkie rzeczy jednocześnie[16], w postaci bezładnej materii:
|
Sam zaś budulec, stanowiący jakby posiew nieba i ziemi, został nazwany niebem i ziemią. I niebem, i ziemią – jakby przemieszany i bezładny, zdolny przyjąć odpowiednie formy od Boga Twórcy [17] |
Formy te zostały złożone w niebie i ziemi w postaci niewidzialnych racji przyczynowych (rationes causales)[18]. Druga faza, polegała na formowaniu się bytów z ich racji przyczynowych, zgodnie z naturą zapisaną w tych racjach, lub poprzez - w przypadku zdarzeń pozanaturalnych - bezpośrednią ingerencję Boga w historii - jakim było np. stworzenie Ewy.
Bóg stworzył świat dla Własnej chwały, przez swoją miłość i mądrość. Stworzony świat był dobry. Bóg jest
transcendentny
wobec rzeczy stworzonych, podtrzymuje je i prowadzi.
Człowiek został stworzony na obraz i podobieństwo Boga, przez po posiada
godność
osoby
. Stanowi zintegrowane ze sobą
ciało
i
duszę
. Mężczyzna i kobieta jako ludzie uzupełniają się i są sobie równi jako takie same istoty ludzkie.
Bibliści, zauważając podobieństwa pewnych motywów z motywami zawartymi w mitologiach innych religii, podkreślają, że w biblijnym opisie stworzenia brak opisu
teogonii
, co jest wyrazem pełnej transcendencji Boga, który sam nie podlega stwarzaniu i nie jest ograniczony prawami świata. Związany jest z tym monoteizm (Bóg jest jeden, nie ma rodziny bóstw), a do pewnego stopnia również koncepcja, według której Bóg jest stwórcą tworzącym z niczego, a nie kształtującym pierwotny
chaos
demiurgiem
(choć nie jest to jedyna możliwa interpretacja zapisu). Poza tym brak typowych dla politeistycznych mitów o prapoczątkach motywów walki bóstw. Odmienna jest również rola Raju. W przeciwieństwie do innych mitów kosmogonicznych, nie jest on siedzibą bóstw, lecz człowieka[8]..
Biblia a nauka
Problem różnic pomiędzy opisem stworzenia w
Biblii
a odkryciami naukowymi został dawno zażegnany. Już św. Augustyn dopuszczając różnorodność
egzegezy
Biblii pouczał, by w razie sprzeczności między dosłownym zapisem biblijnym, a wiedzą, tak reinterpretować Biblię, aby tego konfliktu uniknąć. Jako przykład podaje niemożność stosowania pojęcia "dzień" definiowanego według ówczesnej nauki jako okres od jednego zachodu Słońca do następnego dla okresu, gdy Słońca nie było (a więc według pierwszego opisu stworzenia, przed dniem czwartym). W związku z tym sam uznawał, że dni stwarzania należy rozumieć metaforycznie, a sam akt kreacji był natychmiastowy, a nie rozłożony w czasie tygodnia[19].. W czasie gdy postęp naukowy stawiano w wyraźnej opozycji do wiary pojawiały się konflikty, których negatywne owoce znaleźć można choćby w historii życia
Kopernika
i
Galileusza
[20]. Począwszy od
Pascala
, stwierdzono jednak, że obie te płaszczyzny w żadnym stopniu nie mogą decydować o sobie wzajemnie. Do szczegółowego wyjaśnienia, że nauka nie wyklucza aktu stworzenia rozumianego zgodnie z doktryną
religii abrahamicznych
przyczynił się w głównej mierze
Pierre Teilhard de Chardin
. W związku z tym, według Kościoła katolickiego
teoria ewolucji
nie stoi w sprzeczności z wiarą w
stworzenie
świata i ludzi przez Boga.
Stanowisko w tej sprawie wyraził również
Pius XII
w encyklice
Humani generis
(1950):
„
Urząd Nauczycielski Kościoła nie zakazuje, żeby nauka ewolucjonizmu, o ile bada powstanie ciała ludzkiego z jakieś już istniejącej żywej materii (...) była dyskutowana wobec obecnego stanu nauki i świętej teologii przez fachowców z obu stron. Te dyskusje jednak winny być tak prowadzone, by racje sprzyjające lub przeciwne ewolucjonizmowi były roztrząsane i osądzane z należytą powagą, umiarkowaniem i powściągliwością.
”
— Pius XII, Humani generis[21] .
Kościół katolicki uznaje również według tej koncepcji, że autorzy
biblijni
nie mieli na celu przedstawianie prawd dotyczących genezy i budowy
wszechświata
, ani też rozstrzygać o początkach ludzkości. Ich dzieła zawierają literacki obraz Boga jako źródła i przyczyny wszystkiego. Pozostałe rzeczy należą do poszukiwań naukowych.
W 1948 sekretarz
Papieskiej Komisji Biblijnej
w liście do kardynała
Emmanuela Suharda
dotyczącym trzech pierwszych rozdziałów Księgi Rodzaju napisał:
|
Co do osób przedstawionych w opisie raju i upadku, to choć są one rzeczywiste, nie zmyślone, nie można ich nazwać historycznymi w dzisiejszym tego słowa znaczeniu [22]. |
Błędy doktrynalne
Podstawowe twierdzenia pojawiające się w kręgu religii abrahamicznych dotyczące interpretacji stworzenia i pochodzenia świata i człowieka, które zostały uznane za sprzeczne z doktryną
katolicką
to:
Inne wyznania chrześcijańskie
- Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .
Badacze Pisma Świętego
VI Tom Wykładów Pisma Świętego,
Pastor Russell
zaczyna od rozdziału: Na początku[28], w którym w krótkich słowach przedstawia biblijny pogląd na temat stworzenia. Prezentuje również kilka oświadczeń ówczesnych ludzi nauki na temat niedorzeczności teorii ewolucji. Charles T. Russell podał studentom Pisma Świętego informacje, które były w ówczesnym czasie dostępne i jakie uważał za potrzebne wiernym, poszukującym biblijnej prawdy, chrześcijanom. Przedstawił on Boga Żywego (
antytrynitarnego
), który był, jest i będzie jako stworzyciela doskonałych istot, które z powodu grzechu upadły i dla których zbawienia oraz późniejszej restytucji potrzebne było przyjście na świat
Mesjasza
- Jezusa Chrystusa.
Profesor
Paul S. L. Johnson
, założyciel
Świeckiego Ruchu Misyjnego Epifania
poszerzając myśli Russella, zastanawiając się nad ustępami Biblii dotyczącymi stworzenia i prowadząc setki dyskusji z różnymi odłamami ewolucjonistów, napisał książkę pt. Stworzenie. Był to drugim tom, spośród jego Epifanicznych Wykładów Pisma Świętego. Na podstawie Pisma Świętego w XIV rozdziałach opisał tematy, takie jak świat ducha, świat materii, proces twórczy, chaos i poszczególne dni epokowe (a w nich tworzenie roślin, zwierząt i ludzi oraz wiele innych procesów, jakie Bóg sprawował przez Słowo - Logosa, czyli swego Jednorodzonego Syna w przedludzkiej postaci). W ostatnim rozdziale tego dzieła Johnson, idąc za wcześniejszym poglądem Charlesa T. Russella, jasno stwierdza: Ewolucja nie jest metodą twórczą[29].
Judaizm
- Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .
Zobacz też
Przypisy
- ↑
Słownik języka polskiego
(
pol.
). [dostęp 23 kwietnia 2009].
- ↑ Juliusz Synowiec: Na początku.... S. 43.
- ↑ Juliusz Synowiec: Na początku.... S. 49.
- ↑ Por. tłumaczenia
Rdz 2,2
w przekładach Biblii.
- ↑ Juliusz Synowiec: Na początku.... S. 52.
- ↑ Poglądy przyrodnicze autora. W: Juliusz Synowiec: Na początku.... Ss. 52-58.
- ↑ Księga Rodzaju. Wstęp. W: Biblia Tysiąclecia. S. 22.
- ↑ 8,0 8,1 Na wschód od Edenu. W:
Waldemar Chrostowski
, Grzegorz Górny, Rafał Tichy: Bóg, Biblia, Mesjasz. Warszawa: Fronda.pl, 2006. .
- ↑ Wstęp do Pięcioksięgu. W: Biblia Tysiąclecia. S. 19.
- ↑ Juliusz Synowiec: Na początku.... S. 50.
- ↑ por.
J 1,1-5
w przekładach Biblii.
- ↑ por.
Hbr 1,2
w przekładach Biblii.
- ↑ Por. M. R. Niehoff, Creatio ex Nihilo Theology in Genesis Rabbah in Light of Christian Exegesis, „Harvard Theological Review”, 99 (2006) nr 1, s. 44; G. May, Schöpfung aus dem Nichts: die Entstehung der Lehre von der creatio ex nihilo, Berlin 1978, s. 6–8.
- ↑ J. A. Goldstein, II Maccabees. A New Translation with Introduction and Commentary, Nowy Jork 1983, s. 307–315; J. C. O’Neill, How Early is the Doctrine of «creatio ex nihilo»?,„The Journal of Theological Studies” 53 (2002)
- ↑ Por. Św. Augustyn z Hippony, Przeciwko manichejczykom komentarz do Księgi Rodzaju, I, 3.5 oraz 7.11-12, [w:] tenże, Pisma egzegetyczne przeciw manichejczykom, Warszawa 1980 ATK PSP 25 s. 25 i 29; (De Genesi contra Manichaeos libri duo; PL 34, 176 i 178). Por. Niedokończony komentarz słowny do Księgi Rodzaju, 3.10 oraz 4.15, [w:] tenże, Pisma egzegetyczne przeciw manichejczykom, przeł. J. Sulowski, Warszawa 1980 ATK PSP 25, s. 87 i 89; (De Genesi ad litteram imperfectus liber; PL 34, 224 oraz 226).
- ↑
Syr 18,1
w przekładach Biblii.
- ↑ Ipsa vero materies coelum et terra, veluti semen coeli et terrae appellata sit; et coelum et terra quasi confusum atque permixtum ab artifice Deo accipiendis formis idoneum. (De Genesi ad litteram imperfectus liber, 3.10; PL 34, 224)
- ↑ Komentarz słowny do Księgi Rodzaju, VII, 28.42 [w:] tenże, Pisma egzegetyczne przeciw manichejczykom, Warszawa 1980 ATK PSP 25, s. 251; (De Genesi ad litteram; PL 34, 372)
- ↑ Michał Heller: Z dziejów stosunków między kreacjonizmem a ewolucjonizmem. W:
Michał Heller
, Józef Życiński: Dylematy ewolucji. Tarnów: Biblos, 1996. .
- ↑ Juliusz Synowiec: Na początku.... S. 57.
- ↑
Pius XII
: Humani generis. W:
Breviarium fidei...
. 12 sierpnia 1950, s. 190.
- ↑ Breviarium fidei.... S. 182.
- ↑ 23,0 23,1
Synod w Braga (563)
: Decyzje. W: Breviarium fidei.... S. 175.
- ↑
Sobór Watykański I
: O wierze katolickiej. W: Breviarium fidei.... S. 181.
- ↑
Sobór konstantynopolitański IV
: Kanony. W: Breviarium fidei.... Ss. 184-185.
- ↑
Pius IX
: Zbiór (1864). W: Breviarium fidei.... S. 180.
- ↑ Katechizm Kościoła katolickiego, nr 2124
- ↑ Charles Taze Russell, Na początku
- ↑ Paul S. L. Johnson, Stworzenie
Bibliografia