Bajkał
BajkałBajkał (
ros.
Озеро Байкал) –
jezioro tektoniczne
w
Azji
, zwane "Błękitnym okiem Syberii" lub "Syberyjskim morzem", położone na terytorium
Rosji
(
Syberia
) w
Republice Buriacji
i
Obwodzie irkuckim
. Jest ono najstarszym i
najgłębszym jeziorem
na świecie, a ponadto -
pod względem powierzchni
- drugim jeziorem w Azji i siódmym na świecie[3]. PołożenieLeży w
rowie tektonicznym
, na wysokości 455 m
n.p.m.
Rozciąga się na długości 663 km. Jego maksymalna szerokość wynosi 79 km. Wokół jeziora rozciąga się wiele
pasm górskich
powstałych w
orogenezie bajkalskiej
(tzw.
bajkalidy
). Na północno-zachodnim
brzegu
znajdują się
Góry Bajkalskie
o wysokości do 2572 m n.p.m.(
Góra Czerskiego
). Na południowy zachód od nich, wzdłuż zachodniego brzegu jeziora ciągną się Góry Przymorskie. Na brzegu północno-wschodnim znajdują się Góry Barguzińskie sięgające 2841 m n.p.m.Pik Bajkał, od których na południowy zachód ciągnie się pasmo Ulan-Burgasy. Natomiast od strony południowo-wschodniej nad jeziorem wznosi się pasmo
Chamar-Daban
. Głębokość i powierzchniaGłębokość maksymalna jeziora, wg nowych danych z 2009 r. jest równa 1642 m [4]. Jego dno znajduje się na głębokości 1186,5 m p.p.m., co oznacza, że Bajkał jest największą światową
kryptodepresją
. Głębokość średnia wynosi 730 m. Zasoby wodne jeziora wynoszą 23 tys. km3 [5], co stanowi 1/5 światowych zasobów wody słodkiej. Rzeka Jenisej i jej dorzecze Jezioro ma powierzchnię 31,5 tys. km², w tym 27
wysp
. Największą z nich jest wyspa
Olchon
, której powierzchnia wynosi 742 km². Bajkał ma 336
dopływów
, z czego najważniejsze to
Selenga
,
Barguzin
czy
Górna Angara
.
Ujścia rzek
są
deltowate
. Wypływa z niego z kolei tylko jedna
rzeka
–
Angara
, prawy dopływ
Jeniseju
. Powierzchnia
zlewiska
jeziora wynosi 557 tys. km². GeologiaJezioro znajduje się w
ryftcie
bajkalskim. Jego powstanie wiąże się odsuwaniem się płyty amurskiej od
płyty euroazjatyckiej
wywołanym kolizją
płyty indyjskiej
z Azją, rozszerzeniem pacyficznych
stref subdukcji
i ciepłem
płaszcza ziemskiego
[6] Ocenia się, że wiek Bajkału może być większy niż 25 mln. lat. W tym czasie na dnie gromadził się materiał osadowy przynoszony z biegiem dopływów jeziora. Grubość osadów dennych naukowcy oceniają na ponad 7 km [7]. Klimat i krajobrazMiąższość lodu na powierzchni jeziora różnicuje się od 0,4 do 1,2 m w okresie od
grudnia
do
maja
[8]. Wodę cechuje niskie
stężenie
substancji rozpuszczonych
i
zawiesiny
, z czym jest związana wysoka
przezroczystość
dochodząca do 40 m[9]. Również lód jest tak przezroczysty, że nawet w odległości kilkudziesięciu metrów od brzegu widać dno jeziora. Wieją tu miejscowe
wiatry
, z których można wyróżnić dwa podstawowe typy[9]: - podłużne (inna nazwa przechodnie) – suche i silne wiatry wiejące wzdłuż dłuższej osi jeziora zorientowanej z południowego zachodu do północnego wschodu, lokalnie nazywane
wierchowik
i
kułtuk
,
- poprzeczne – wiejące dolinami rzek w stronę jeziora, prostopadle w stosunku do wiatrów podłużnych, należą do nich m.in.
barguzin
,
sarma
, buguldiejka, tarchaika, pokatucha, selenga, angara, szełonnik.
Rozkład dominujących wiatrów jest zdeterminowany przez masywy górskie, głęboko wcinające się doliny rzek uchodzących do jeziora oraz północno-zachodnią cyrkulacją mas powietrza. Specyficzne ukształtowanie daje możliwość do bardzo intensywnego mieszania się wód i, co za tym idzie, natlenienia nawet największych głębin jeziora. Jezioro to cechuje się wyjątkowo zrównoważonym
ekosystemem
, wykształconym dzięki trwającym miliony lat procesom regulacyjnym. Flora, fauna i ochrona przyrodyBajkał charakteryzuje wielkie bogactwo flory i fauny. Ocenia się, że występuje w nim ok. 2630 gatunków roślin i zwierząt, w tym wiele (60% gatunków)
gatunków endemicznych
, np.
foka bajkalska
(Pusa sibirica, wcześniej Phoca sibirica),
omul bajkalski
(Coregonus migratorius Georgi),
gołomianka
(Comephorus baicalensis) [10] czy
cyraneczka bajkalska
(Anas formosa). W rejonie jeziora Bajkał znajduje się pięć głównych obszarów chronionej przyrody (w tym trzy rezerwaty (zapowiedniki), w tym
Rezerwat Barguziński
oraz dwa parki narodowe) o łącznej powierzchni ponad 17 tysięcy km²[11]. Występuje także dziesięć zakazników o łącznej powierzchni przekraczającej 5 tysięcy km² oraz ponad 100 pomników przyrody[9], choć istnieją też inne dane nt. liczebności dwóch ostatnich kategorii [12]. W roku
1996
Bajkał wraz z przyległymi terenami został wpisany na
listę światowego dziedzictwa
UNESCO
. GospodarkaJezioro ma duże znaczenie dla
żeglugi
i
rybołówstwa
. Dwa największe porty nad Bajkałem to Ust'-Barguzin i
Siewierobajkalsk
. Na przełomie lat 80/90. XX w. połowy ryb wynosiły 20 tys. cetnarów (2 tys. ton, 1 cetnar w Rosji =100 kg) ryby rocznie, z tego 70 % stanowi
omul bajkalski
[13]. Przed 1941 r. roczne połowy były kilkukrotnie większe [14]. W okolicach Bajkału przebiega
Kolej Transsyberyjska
i
Kolej Bajkalsko-Amurska
. Ważnymi badaczami Bajkału byli polscy zesłańcy: Oprócz tego znaczne zasługi w badaniach jeziora położyli rosyjscy i radzieccy uczeni: F.K. Driżenko (hydrologia), Wierieszczagin, P.P. Szerstjankin. Zobacz też Źródła- Encyklopedia Audiowizualna Britannica – Geografia I –
- Atlas Lake Baikal Past Present Future, Bocтoчнo-Срибирское Aэрогеодезическое Предпрятие, Irkuck 2005,
- Tadeusz Szczypek, Stanisław Wika, Walerian Snytko, Bajkał, Beskidzka Szkoła Wyższa Turystyki, Żywiec 2004
- Особо Охраняемые Природные Территории России,
http://www.oopt.info/
Przypisy- ↑ *Encyklopedia Audiowizualna Britannica – Geografia I – podaje że przeciętnie 48 m
- ↑ *Encyklopedia Audiowizualna Britannica – Geografia I – podaje że 1620 m
- ↑ naukawpolsce.pap.pl:
Osobliwości fauny jeziora Bajkał
(
pol.
). 23.02.2009. [dostęp 16 marca 2009].
- ↑ A new bathymetric map of Lake Baikal. MORPHOMETRIC DATA. INTAS Project 99-1669.Ghent University, Ghent, Belgium; Consolidated Research Group on Marine Geosciences (CRG-MG), University of Barcelona, Spain; Limnological Institute of the Siberian Branch of the Russian Academy of Sciences, Irkutsk, Russian Federation; State Science Research Navigation-Hydrographic Institute of the Ministry of Defense, St.Petersburg, Russian Federation". Ghent University, Ghent, Belgium.
http://users.ugent.be/~mdbatist/intas/morphometry.htm
. Retrieved July 9, 2009.
[1]
- ↑ A.A. Ananin, A.I. Frejdberg, T.L. Ananina: Bajkał, Barguzinskij zapowiednik. Fotoalbum (Байкал, Баргузинский заповедник). Moskwa: Wyd. Cepruss i Wyd. Siewiernyje prostrory, 1993.
- ↑ H. Thybo & C. A. Nielsen.
Magma-compensated crustal thinning in continental rift zones
. „Nature”. 457, ss. 873-876 (12 II 2009). Link do mapy płyt Azji
- ↑
USGS Fact Sheet: Lake Baikal - A Touchstone for Global Change and Rift Studies
- ↑ Atlas Lake Baikal Past Present Future, Bocтoчнo-Срибирское Aэрогеодезическое Предпрятие, Irkuck 2005, s.118.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Tadeusz Szczypek, Stanisław Wika, Walerian Snytko, Bajkał, Beskidzka Szkoła Wyższa Turystyki, Żywiec 2004, s.110.
- ↑ dane członka Akademi Nauk ZSRR G.I. Gałazij za: A.A. Ananin, A.I. Frejdberg, T.L. Ananina: Bajkał, Barguzinskij zapowiednik. Fotoalbum (Байкал, Баргузинский заповедник). Moskwa: Wyd. Cepruss i Wyd. Siewiernyje prostrory, 1993.
- ↑ Особо Охраняемые Природные Территории России,
http://www.oopt.info/
- ↑ strona
[2]
podaje 25 zakaznikow i ponad 200 pomników przyrody
- ↑ A.A. Ananin, A.I. Frejdberg, T.L. Ananina: Bajkał, Barguzinskij zapowiednik. Fotoalbum (Байкал, Баргузинский заповедник). Moskwa: Wyd. Cepruss i Wyd. Siewiernyje prostrory, 1993, s. 32.
- ↑ A.A. Ananin, A.I. Frejdberg, T.L. Ananina: Bajkał, Barguzinskij zapowiednik. Fotoalbum (Байкал, Баргузинский заповедник). Moskwa: Wyd. Cepruss i Wyd. Siewiernyje prostrory, 1993, s. 32.
Linki zewnętrzne Galeria |
Cieśnina
między zachodnim brzegiem Bajkału a wyspą Olchon | | |
Inne hasła zawierające informacje o "Bajkał":
Benedykt Dybowski
...
Bajkał
Jezioro BajkałMapa Jeziora BajkałMapa Jeziora Bajkał
Państwo
Rosja
Powierzchnia
31 500
km²
Wymiary663 × 79Głębokość• średnia• maksymalna730
m
1642 (1637 - ...
Wojna domowa w Rosji
...
Rosyjska kolonizacja Azji
...
Amur (rzeka)
...
Gęś zbożowa
...
Orzechówka (ptak)
Red List of Threatened Species) (
ang.
)↑ A.A. Ananin, A.I. Frejdberg, T.L. Ananina: Bajkał, Barguzinskij zapowiednik. Fotoalbum (Байкал, Баргузинский заповедник). Moskwa: Wyd. Cepruss i Wyd. ...
Dolina ryftowa
Afrykańskie
(wzdłuż jezior). Największe cztery ryfty kontynentalne to:
Wielkie Jeziora Afrykańskie
,
Jezioro Bajkał
, rzeka
Rio Grande
, rów
Renu
i
Rodanu
. ...
Kryptodepresja
...
Drozd śpiewak
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Bajkał":
041. Syberia (plansza 16)
elementem sieci hydrograficznych przebiegających przez obszar Syberii jest jezioro pochodzenia tektonicznego - Bajkał. Jezioro to jest największym zbiornikiem wody słodkiej i stanowi aż 20 ...
029. Elementy limnologii i glacjologii (plansza 4)
jezior na Ziemi należą jeziora tektoniczne związane z zapadliskami lub rowami tektonicznymi (Bajkał – 1741 m głębokości). Najwięcej jezior tektonicznych znajduje się w Wielkim ...
Język mapy (plansza 20)
w Polsce to obszar Żuław Wislanych położony do 1,8m p.p.m. – Raczki Elbląskie.
Bajkał
- Kryptodepresja - zagłębienie terenu wypełnione przez wodę lub lód, przez co ...
|