Mastaba (
arab.
ława) – rodzaj
grobowca
spotykanego w
starożytnym Egipcie
, mającego kształt ściętego ostrosłupa na prostokątnym planie.
Mastaba składa się z murowanej części nadziemnej oraz podziemnej komory grobowej, połączonych pionowym szybem, który po pogrzebie zasypywano i maskowano.
Część nadziemna ma prostokątną podstawę, nachylone ściany, płaski wierzchołek, a wzorowana była na sypanych kopcach nagrobnych.
Arabskim
mieszkańcom
Egiptu
przypominała niskie, stawiane wzdłuż ścian wiejskich domów ławy, stąd nazwa.
Najskromniejsze mastaby w części nadziemnej zawierały
ślepe wrota
z podobizną zmarłego nad nimi i
stołem ofiarnym
przed nimi albo
stelę
. Późniejsze, bardziej rozbudowane składały się z wielu bogato zdobionych pomieszczeń, dziedzińców i kaplic. Umieszczano w nich posągi zmarłego ( w formie posągu
ka
stawianego w
serdabie
grobowca) i jego rodziny. Część nadziemna służyła celebracji kultu pośmiertnego.
Część podziemna (często wykuta w skale) obejmuje komorę grobową wraz z wyposażeniem grobowym i
sarkofagiem
, w którym spoczywała
mumia
zmarłego.
Mastaby stawiano już w
XXXI wieku p.n.e.
dla władców z
I
i
II dynastii
. W czasach
Starego Państwa
mastaba stała się grobem dostojników, władcy budowali dla siebie
piramidy
. Mastaby zlokalizowane były wówczas wokół piramid władców i tworzyły długie ulice przecinające się pod kątem prostym. Mastaby z tego okresu występują tylko wokół
Memfis
, przy czym u schyłku Starego Państwa budowle tego typu nie były już tak starannie budowane jak poprzednio. W tym okresie Starego Państwa
nomarchowie
, rosnący w siłę wraz z osłabieniem władzy centralnej, zaczęli wznosić mastaby we własnych
nomach
. Mastaby możnych pojawiły się znowu w okresie
Średniego Państwa
i znowu wokół piramid
faraonów
. W okresie
Nowego Państwa
zanikły, ustępując miejsca
hypogeom
.
Źródła
- Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 96. .
Zobacz też