Piaseczno –
miasto
powiatowe
w
woj. mazowieckim
. Położone w sąsiedztwie
warszawskiej
dzielnicy
Ursynów
, w odległości 17 km na południe od centrum
Warszawy
. Lokalizacja ta wpływa korzystnie na szybki rozwój budownictwa, zlokalizowania siedzib wielu zagranicznych firm (w 2010r. uznane jako najbardziej atrakcyjne miasto dla biznesu wg magazynu Forbes[2]), szybkiego przyrostu liczby mieszkańców, etc. Miasto wchodzi w skład
aglomeracji warszawskiej
.
Ratusz miejski (obecnie Urząd Stanu Cywilnego)
Dawna remiza strażacka (Obecnie remiza Ochotniczej Straży Pożarnej)
Centrum handlowe
Fashion House Outlet Centre, otwarte w
2005
Historia
Początki miasta
Pierwsze wzmianki o Piasecznie jako wsi sięgają
XIII
wieku. Nazwę wzięło od położenia na piaszczystych glebach nad brzegiem rzeki
Jeziorki
zwanej w tych czasach Jeziorna. W
średniowieczu
było wsią książęcą, usytuowaną na szlaku między
Warszawą
a
Czerskiem
. To strategiczne położenie spowodowało, że
5 listopada
1429
roku Piaseczno uzyskało
prawa miejskie
na
prawie chełmińskim
nadane przez księcia wyszogrodzkiego, ciechanowskiego, zakroczymskiego, czerskiego i warszawskiego
Janusza I
zwanego Starszym.
Wkrótce Piaseczno stało się jednym z ośrodków rynku lokalnego na południowym
Mazowszu
, pośrednicząc w wymianie towarów i w działalności usługowej (
handel
,
rzemiosło
). Nastąpiły przemiany w układzie przestrzennym miasta, którego centralnym punktem stał się
rynek
. Było to do
1964
r. tradycyjne miejsce
targów
i
jarmarków
.
Akt nadania praw miejskich został potwierdzony w
1461
roku. Miasto wówczas miało charakter rzemieślniczo-rolniczy. Dynamiczny rozwój rzemiosła i handlu skłonił księżną Annę do nadania miastu Piaseczno w
1513
roku przywileju organizowania
jarmarków
. Dalsze przywileje zostały miastu nadane przez
królową Bonę
,
Annę Jagiellonkę
,
Stefana Batorego
,
Jana Kazimierza
i
Jana III Sobieskiego
.
Dawną świetność miasta i jego tradycje upamiętnia – znajdujący się na
rynku
–
ratusz
. Pierwotny ratusz – siedzibę władz miejskich i miejsce przechowywania
przywilejów
– spalili
Szwedzi
podczas
potopu
. Następny spłonął w okresie pokoju w
1730
r. Mieszczanie odbudowali go w połowie
XVIII
w. Dwupiętrowy gmach stanął na podstawie kwadratu na środku rynku. Drewniany ratusz spalili
Rosjanie
podczas
powstania kościuszkowskiego
w
1794
r. Po
1815
r. władze rosyjskie rozpoczęły akcję porządkowania miast polskich, nakazując budowę murowanych ratuszy w linii domów mieszkalnych znajdujących się w rynku. Projekt piaseczyńskiej siedziby władz miejskich wykonał budowniczy wojewódzki
Hilary Szpilowski
.
Obecnie istniejący gmach wzniesiono w stylu
klasycystycznym
w latach
1823
-
1824
. Nietypowym elementem, wyróżniającym ratusz piaseczyński od innych budowli tego typu na
Mazowszu
jest półksiężyc umieszczony przed
I wojną światową
na szczycie wieży. Upamiętnia on pobyt posła tureckiego Numan-Beja w
1777
r.
W latach od
1526
(tzn. od włączenia
Mazowsza
do
Królestwa Polskiego
) do
1795
(III
rozbiór Polski
) Piaseczno stanowiło własność królewską. W
1545
r. znalazło się w składzie dóbr oprawnych
królowej Bony
, a następnie przeszło w ręce jej córki księżniczki Anny.
Anna Jagiellonka
, siostra króla
Zygmunta Augusta
, późniejsza żona króla
Stefana Batorego
mieszkała tu w dworze
chyliczkowskim
.
W
1537
roku miasto stało się własnością królewską i od tego czasu funkcjonowało jako
starostwo
niegrodowe. Zgodnie z nadaniem królewskim z
1554
roku mieszczanie uzyskali tereny pod ogrody poza kwartałami zabudowy miasta
lokacyjnego
. Największy rozkwit przeżywało Piaseczno w drugiej połowie
XVI
w. Liczyło wówczas ok. 200 domów i ok. 1200 mieszkańców. Szczególnie rozwijało się
piwowarstwo
i
gorzelnictwo
. W
1580
r., jedyny istniejący przed rozbiorami,
Cech
Szewców
, otrzymał
przywilej
królewski od
Stefana Batorego
, potwierdzany potem przez kolejnych władców Polski. Miasto było niszczone licznymi pożarami na przełomie
XVI
i
XVII
w. Cykl rozwoju, zapoczątkowany za czasów
Janusza I
, zamknął najazd szwedzki w połowie
XVII
w. Nieprzyjaciel spalił Piaseczno oraz
dwór
i
folwark
starościński.
Miasto powróciło do swojej świetności w pierwszej połowie
XVIII
w.
Starostą
piaseczyńskim był wówczas minister
Aleksander Józef Sułkowski
, który wzniósł w mieście rezydencję królewską. Została ona bezpowrotnie zniszczona podczas
powstania kościuszkowskiego
. Dokonano także przebudowy wnętrza
kościoła
(zbudowanego w połowie
XVI
w.) w stylu
późnobarokowym
w
1736
r. przez
architekta
królewskiego
Karola Fryderyka Pöppelmanna
młodszego.
Największa bitwa w historii gminy rozegrała się w dniach
9
i
10 lipca
1794
r. pod
Gołkowem
. Po stronie polskiej dowodził
generał
Józef Zajączek
, a po rosyjskiej generał
Iwan Fersen
. Straty wynosiły 180 zabitych, 136 rannych i około 100 zaginionych. Miasto zostało spalone, ocalał jedynie kościół i domy położone na Zastawiu (za dwoma dużymi stawami znajdującymi się pośrodku miasta, dzięki którym pożary nie przenosiły się na południową część Piaseczna).
Pod zaborami
Po trzecim
rozbiorze Polski
Piaseczno znalazło się w granicach
zaboru pruskiego
na terenie tzw.
Prus
Południowych. W latach
1801
-
1806
przeprowadzono akcję
kolonizacyjną
na obszarach podmiejskich, należących do dawnego
starostwa
piaseczyńskiego. Koloniści (tzw.
Olędrzy
) przybyli z Księstwa Wirtemberskiego i
Księstwa Palatynatu
. Założono Alt i Neu Ilvesheim (
Starą
i
Nową Iwiczną
), Ludwigsburg (
Józefosław
) i Schwenningen (Świniary, od
1820
r. Orężno, niekiedy Orężna)[3].
W okresie rządów pruskich pisarz miejski Joachim Nałęcz Ginalski napisał, kierując swe słowa do obywateli miasta: "Z praw i przywilejów okazuje się i dowodzi, jak to miasto Piaseczno było swobodne, wesołe, korzystne i obszerne w swoich granicach. I było swobodne, bo tak od Fundatorów swoich Książąt Mazowieckich Janusza, Kazimierza, Bolesława, Janusza Młodszego i Anny wiele zyskiwało łask i względów, tak włącznie biorąc od wszystkich królów polskich wszelkie prawa i przywileje odbierało, aż do Stanisława Augusta ostatniego króla polskiego". Na przełomie
1806
i
1807
r. w mieście stacjonowała
kawaleria
francuska, a od
1808
do
1811
r. polski 1 Pułk Strzelców Konnych.
W czasach
Królestwa Polskiego
(powstałego w
1815
r. na podstawie uchwały
kongresu wiedeńskiego
) Piaseczno, położone wówczas w obwodzie (późniejszym
powiecie
) warszawskim, w
województwie mazowieckim
(później
guberni
warszawskiej) znalazło się w jego składzie. Było to miasto rządowe (narodowe). W
1820
r. liczyło 893 mieszkańców, oraz 171
Żydów
. Do
1795
r. starozakonni mieli zakaz osiedlania się i posiadania domów na jego terenie. W Piasecznie było 101 domów, ale tylko 9 murowanych, ponieważ ludzie woleli mieszkać w szałasach i w lepiankach.
W
XIX
wieku (
1825
r.), przeprowadzono szosę z
Warszawy
do
Góry Kalwarii
i
Warki
. Szosa przebiegała przez miasto Piaseczno, co spowodowało znaczny wzrost pozycji miasta. Niebawem uruchomiono
kolejkę wąskotorową
łączącą Piaseczno z
Warszawą
. Ważnym czynnikiem sprzyjającym rozwojowi ówczesnej osady było uruchomienie wąskotorowych połączeń kolejowych z Warszawą. W
1898
r. ruszyły linie przez
Służew
i
Wilanów
, a w
1899
r. do
Góry Kalwarii
.
Do wybuchu
I wojny światowej
Piaseczno przeżywało okres ożywienia gospodarczego. W
1913
r. liczyło już 4395 mieszkańców. W tym okresie Piaseczno można zaliczyć do miast o dobrej
infrastrukturze
komunikacyjnej
. Miało to bardzo duże znaczenie dla rzemiosła i handlu, które dzięki temu mogło się intensywnie rozwijać. Stopniowo miasto Piaseczno stawało się centralnym ośrodkiem dla okolicznych osiedli.
W czasie
powstania styczniowego
, pod Piasecznem rozegrała się potyczka, w której zginęło 12 powstańców, ich mogiła znajduje się na cmentarzu parafialnym. Za współpracę z powstańcami, proboszcz piaseczyński ks. Ludwik Czajewicz został zesłany na
Syberię
. Za czynny udział w
powstaniu styczniowym
władze
carskie
w
1869
roku pozbawiły Piaseczno wszelkich
przywilejów
, w tym
praw miejskich
(na podstawie tego samego ukazu carskiego z
1869
r., w połowie
1870
r. 25 innych miast guberni warszawskiej, utraciło również prawa miejskie, stając się osadą gminną).
Według spisu ludności w
1897
r. Piaseczno liczyło 2760 mieszkańców i miało znikomą przewagę
katolików
(41,5%) nad ludnością
żydowską
(40%). Stosunkowo liczni byli w Piasecznie
protestanci
(17,9%), potomkowie kolonistów niemieckich.
We wrześniu i październiku
1914
r. Piaseczno i okolice stały się terenem zaciętych walk niemiecko-rosyjskich o Warszawę. Miasto wyludniło się, gdyż większość mieszkańców schroniła się w stolicy. W wyniku walk zniszczono doszczętnie około 20 domów w okolicach
rynku
i uszkodzono kościół. Niemcy ponownie zajęli Piaseczno w sierpniu
1915
r. W
1916
roku Piaseczno ponownie uzyskało prawa miejskie.
W
XX
wieku nastąpił rozwój dzielnic letniskowych (w tym osiedla miasto-las
Zalesie Dolne
i Adamów, w latach dwudziestych miasto-ogród Zalesinek, osiedle mieszkaniowe Iwiczna 1, 2, 3 w
1960
r.). Obecnie te tereny wraz z dawną miejscowością Gołków-Letnisko stanowią nierozłączną całość jako jedno wielkie (obszarowo) miasto Piaseczno. Podobną ewolucję po
II wojnie światowej
przeszły takie miejscowości jak: Głosków-Letnisko,
Zalesie Górne
,
Złotokłos
.
Okres międzywojenny
W maju
1917
r. odbyło się pierwsze posiedzenie Rady Miejskiej. W listopadzie
1918
r. strażacy rozbroili posterunek
żandarmerii
niemieckiej w Piasecznie i wysłali zaaresztowanych żołnierzy koleją do Warszawy; tak rozpoczął się okres niepodległości po 123 latach rozbiorów. Już
13 listopada
Rada Miejska dokonała wyboru
burmistrza
,
ławników
i delegatów do
Sejmiku
Powiatowego. Burmistrzem został wybrany aptekarz Wacław Kaun. W tym okresie mieszkało tu 6956 osób, w tym 3956 katolików, 2816 Żydów, 182 ewangelików i 2 prawosławnych.
W mieście były tylko dwa drobne zakłady przemysłowe: Fabryka wyrobów stalowych ostrych Zbigniew Kobylański i Spółka, produkująca noże, tasaki i kosy oraz młyn parowy. W
1918
r. uruchomiono własną
elektrownię
miejską. Pierwsze w niepodległej Polsce wybory do rady miejskiej odbyły się
14 grudnia
1919
r., a ostatnie
14 maja
1939
r. Piaseczno było jednym z większych miast w okolicach
Warszawy
(w
1921
r. – 5615 mieszkańców), ośrodkiem rzemieślniczo-handlowym. Dnia
4 czerwca
1928
r. gościł w Piasecznie
prezydent RP
Ignacy Mościcki
, który m.in. położył kamień węgielny pod Dom Ludowy jego imienia (przy obecnej ul.
Jana Pawła II
). W
1933
r. podczas spóźnionych obchodów 500-lecia nadania praw miejskich przemianowano rynek na plac Marszałka
Józefa Piłsudskiego
. Był on honorowym obywatelem miasta od
1928
r.
Okres międzywojenny przyniósł pomyślny rozwój komunikacyjny miasta. Uruchomiono (w
1934
r.) linię kolejową z
Warszawy
do
Radomia
. W maju
1935
r. mieszkańcy całego województwa warszawskiego żegnali marszałka
Józefa Piłsudskiego
na
dworcu PKP w Piasecznie
, gdzie zatrzymał się
pociąg
żałobny.
Trumna
umieszczona była na specjalnym wagonie platformie i oświetlona (uroczystości odbywały się wieczorem). Po krótkim postoju pociąg ruszył do
Krakowa
.
W okresie międzywojennym powstał pierwszy plan rozbudowy miasta. Ogólna powierzchnia terenów miasta Piaseczna w granicach administracyjnych wynosiła 841
ha
4093
m²
. Orzeczeniem
Wojewody
Warszawskiego w
1937
r. zatwierdzono ogólny plan zabudowania miasta Piaseczna, przewidujący utworzenie
dzielnicy
przemysłowej na północnym zachodzie. Piaseczno stanowiło tradycyjnie duży ośrodek szewski, skupiający ponad 25% warsztatów w stosunku do ogółu miejscowego
rzemiosła
.
II wojna światowa
rozpoczęła się dla miasta w nocy z
9
na
10 września
, gdy pododdziały
54 pułku
artylerii
lekkiej (
Armia "Łódź"
) stoczyły potyczkę z pododdziałami niemieckiej
1 Dywizji Pancernej
. W wyniku walk ucierpiała zabudowa kilku ulic w północnej części miasta. Zniszczono Sąd Grodzki przy ul. Warszawskiej.
Wehrmacht
rozstrzelał 21 wziętych do niewoli żołnierzy polskich i 7 mieszkańców miasta. Jesienią
1940
r., w południowej części Piaseczna, okupanci utworzyli
getto
. Żydzi zostali wysiedleni stąd do getta w Warszawie w lutym
1941
r. W grudniu
1943
r. dokonano dywersyjnej akcji kolejowej pod miastem.
1 kwietnia
1944
organizacja
AK
przeprowadziła udaną akcję na Arbeitsamt (Urząd Pracy) w Piasecznie przy ul. Mickiewicza.
Okres powojenny
Okupacja hitlerowska zakończyła się
17 stycznia
1945
r., kiedy do miasta wjechały bez walki czołgi
1 Brygady Pancernej
im. Bohaterów
Westerplatte
. Znajdowało się tu stanowisko dowodzenia
1 Armii Wojska Polskiego
.
Według spisu ludności przeprowadzonego w lutym
1946
r. Piaseczno liczyło 6682 mieszkańców. Na terenie miasta istniały: fabryka rowerów "Ormonde", młyn parowy, kaszarnia,
tartak
i wytwórnia wyrobów drzewnych. Największym zakładem pracy były warsztaty Warszawskich Kolei Dojazdowych.
W
1952
roku Piaseczno zostało miastem powiatowym, co wyróżniło je wśród konkurujących o taki status miast sąsiednich. Po likwidacji powiatów aż do
1998
roku Piaseczno było siedzibą władz rejonowych.
Budynek Sądu Rejonowego i Prokuratory.
W
1999
roku pozycja miasta ponownie wzrosła, wraz z utworzeniem
powiatu piaseczyńskiego
. Fakt stołeczności w stosunku do gmin wchodzących w skład powiatu:
Góry Kalwarii
,
Konstancina-Jeziorny
,
Tarczyna
,
Lesznowoli
i
Prażmowa
utrwalił na lata dominującą pozycję miasta. Dziś Piaseczno przeżywa swój
renesans
. Zarówno powiat, jak i wchodzące w jego skład gminy, mają jeden z największych wskaźników dochodu na mieszkańca. W powiecie powstaje wiele nowych firm, krajowych i zagranicznych, wznoszone są coraz to nowe instytucje publiczne świadczące o renomie terenu: nowa Komenda Powiatowa Policji w Piasecznie. W styczniu
2008
roku została otwarta nowa siedziba
Prokuratury
oraz
Sądu Rejonowego
.
Demografia
Kultura i edukacja
Szkoły podstawowe
- Szkoła Podstawowa nr 1, ul. Świętojańska 18
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. Ewy Krauze, al. Kasztanów 12
- Szkoła Podstawowa nr 3, ul. Główna 50
- Szkoła Podstawowa nr 5 im.
Krzysztofa Kamila Baczyńskiego
, ul. Szkolna 14
Gimnazja
- Gimnazjum nr 1 im.
Powstańców Warszawy
, ul. Sikorskiego 20
- Gimnazjum nr 2 im.
Jana Pawła II
, Al. Kalin 30
- Gimnazjum nr 4, ul. Główna 50
- Prywatne Gimnazjum nr 2, ul.Zielona 14
Szkoły średnie i policealne
- Liceum Ogólnokształcące im.
1 Dywizji Kościuszkowskiej
, ul. Chyliczkowska 17
-
Zespół Szkół nr 1
, ul. Szpitalna 10
- Zespół Szkół nr 2 im.
Emilii Plater
, Aleja Brzóz 26
- Zespół Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego im. C. Plater-Zyberkówny, ul. Chyliczkowska 20
- Policealna Szkoła dla Dorosłych, ul. Chyliczkowska 20
- Katolickie Liceum Ogólnokształcące im. C. Plater-Zyberkówny, ul. Chyliczkowska 20E
- Prywatne Liceum nr 43, ul. Kościuszki 53
Szkoły specjalne
- Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy, ul. Szpitalna 12
- Ośrodek Szkolno-Wychowawczy "Dom Matki Dobrego Pasterza", ul. Zgoda 14.
Wydarzenia kulturalne
- Piaseczyński Zlot Piosenki Różnej – (PZPR) cyklicznie trwający od
1996
przegląd muzyczny twórców i odtwórców szeroko rozumianej piosenki odbywający się w Piasecznie.
Festiwal ma swój początek w działaniach zespołu Parasol Poetica, którego członkowie (Urszula Szymańska, Paweł Górski, Kasia Biernadska i Piotr Biernadski) postanowili (na podobieństwo stworzonego przez nich Świeczowiska) zorganizować przegląd
piosenki autorskiej
. Ze względu na dużą ilość podobnych imprez w kraju ostatecznie zdecydowano, że na
festiwalu
przedstawić można będzie wszystko, co da się nazwać
piosenką
. W
jury
pierwszej edycji przeglądu zasiedli
Agnieszka Fatyga
(gość specjalny), Piotr Sawicki i Mirosław Łączyński (stały juror). Od
2006
PZPR znajduje się na liście przeglądów kwalifikujących do
Studenckiego Festiwalu Piosenki
w
Krakowie
.
Przegląd trwa jeden dzień i składa się z przesłuchań uczestników, koncertu zwycięzcy poprzedniej edycji, występu gościa specjalnego oraz koncertu laureatów. Odbywa się on zawsze w pierwszą sobotę marca w Miejsko-Gminnym Ośrodku Kultury w Piasecznie. Pierwszą nagrodą w konkursie jest nominacja do Studenckiego Festiwalu Piosenki w Krakowie. Do 2007r w PZPR wzięło udział ponad 300 wykonawców z całego kraju, wielu z nich zrobiło prawdziwe kariery na scenie piosenki literackiej. W jury zasiadali między innymi:
Elżbieta Adamiak
,
Andrzej Poniedzielski
,
Kasia Stankiewicz
,
Mariusz Lubomski
,
Robert Kasprzycki
, Andrzej Ozga,
Magda Turowska
,
Teresa Drozda
.
- Open Hard Core Fest – letni festiwal rockowy w parku miejskim pod hasłem "MUZYKA PRZECIWKO NARKOTYKOM". W sześciu edycjach imprezy wystąpiło ponad 70 zespołów hard core z całego świata m.in. z
USA
,
Brazylia
,
Holandia
,
Izrael
,
Niemcy
,
Ukraina
,
Malezja
oraz polskie grupy rockowe. W piknikowej atmosferze letniego parku oprócz słuchania muzyki, można kupić najnowsze płyty zespołów występujących na imprezie, zapoznać się z ofertą niezależnych wytwórni płytowych i oficyn księgarskich.
Zabytki
Komunikacja
Ulice miasta, na poboczu słupy dawnej trolejbusowej sieci trakcyjnej prowadzącej ruch trolejbusowy na warszawski
Mokotów
- Dworzec PKP Piaseczno ul. Towarowa (połączenia pośpieszne obsługiwane przez
PKP Intercity
m.in. do Warszawy,
Krakowa
,
Olsztyna
,
Terespola
,
Grudziądza
,
Gdyni
,
Kołobrzegu
, sezonowe do
Zakopanego
; połączenia lokalne obsługiwane przez
Koleje Mazowieckie
do
Warszawy Wschodniej
przez
Warszawę Śródmieście
,
Czachówka
,
Góry Kalwarii
,
Warki
,
Radomia
,
Skarżyska-Kamiennej
)
- PPKS Warszawa, placówka terenowa w Piasecznie ul. Okulickiego 4
- Komunikacja miejska – obsługiwana przez
ZTM Warszawa
– na terenie Piaseczna kursują linie: 709, 710, 724, 727, 739, 807 i nocna N83 (planowane jest stworzenie
buspasu
o długości 9 km na ulicy Puławskiej między Piasecznem a Al. Wilanowską w Warszawie)[4].
- Prywatna regularna komunikacja autobusowa – kilka prywatnych firm obsługuje połączenia z miejscowościami gminy Piaseczno do Dworca Południowego w Warszawie.
- TAXI – postoje taksówek zlokalizowane są przy ul. Jana Pawła II oraz na rogu ul. Puławskiej i Szkolnej.
Media lokalne
- Kurier Południowy – wydanie Piaseczyńsko-Ursynowskie, tygodnik informacyjny, portal
- Nad Wisłą – tygodnik informacyjny, portal
- Piaseczno24.net - nowa wizja informacji w Piasecznie
- Moje Piaseczno – portal informacyjny
- Telewizja Internetowa iTV Piaseczno
- Gazeta Okolica
- Radio Flash Piaseczno (radio internetowe)
Współpraca międzynarodowa
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne