Łużyce (
grnłuż.
Łužica,
dlnłuż.
Łužyca,
niem.
Lausitz,
cz.
Lužice,
ros.
Лужица; od ług - zbiornik wodny, kałuża) jest to
kraina geograficzno-historyczna
częściowo w
Niemczech
i częściowo w
Polsce
, położona między
Kwisą
i
Łabą
, zamieszkana przez
Niemców
,
Polaków
i
Serbołużyczan
.
Powierzchnia Łużyc wynosi około 8000 km². Dzielą się na 2 części:
- część północna -
Łużyce Dolne
(dlnłuż. Dolna Łužyca, grnłuż. Delnja Łužica,
łac.
Lusatia Inferior, niem. Niederlausitz) z głównym miastem
Chociebuż
(dlnłuż. Chośebuz) leży w większości na południu landu
Brandenburgia
i częściowo w landzie
Saksonia
,
- część południowa -
Łużyce Górne
, do
XV wieku
Milsko (grnłuż. Hornja Łužica, dlnłuż. Górna Łužyca, łac. Lusatia Superior, niem. Oberlausitz) z głównym miastem
Budziszyn
(grnłuż. Budyšin) w większości należy do
Saksonii
, częściowo leży zaś na południu landu
Brandenburgia
.
Polski
skrawek Łużyc leży w południowo-zachodniej części kraju i wchodzi w skład województw
lubuskiego
(Łużyce Dolne) i
dolnośląskiego
(Łużyce Górne), jego głównymi miastami są:
Żary
,
Lubań
i
Zgorzelec
.
Historia
Ślady osadnictwa na terenie Łużyc pozostawiły plemiona
celtyckie
zastąpiły je plemiona wschodniogermańskie. A tych miejsce, w efekcie wędrówki ludów, zajęły plemiona słowiańskie określane mianem
Słowian połabskich
. Potomkami niektórych z nich są dzisiejsi
Serbołużyczanie
.
W latach
623
-
658
Łużyce wchodziły w skład
państwa Samona
- najstarszego znanego współcześnie tworu państwowego Słowian zachodnich. Od VII do VIII wieku na terenie Łużyc istniały państwa plemienne zarządzane przez rodzimych władców, jeden z nich
Miliduch
, "król" plemion serbo-łużyckich, w
806
roku stoczył bitwę z wojskami
Franków
. W
IX wieku
wchodziły w skład
Państwa Wielkomorawskiego
. Stan ten utrzymywał się do
907
roku. W roku
963
zostają podbite przez
Gerona
margrabiego
saskiej
Marchii Wschodniej
. W roku
1002
Bolesław I Chrobry
przyłączył Łużyce do
Polski
, co zostało uznane w pokoju w
Budziszynie
(
1018
). Następnie ponownie znalazły się w obrębie wpływów niemieckich (układ pokojowy z Budziszyna, 1031) jako część
Marchii Miśnieńskiej
,
czeskich
Luksemburgów
pod zwierzchnictwem
cesarza rzymsko-niemieckiego
Karola IV
(autonomiczne terytorium tzw.
Korony św. Wacława
). W latach
1635
-
1815
były częścią Saksonii, a potem także, częściowo Prus (północna część po rozbiorze Saksonii w 1815). Od
XII wieku
intensywne osadnictwo niemieckie - przede wszystkim w górach, w miastach i niezasiedlonych obszarach - spowodowało, że Słowianie stali się od
XIII wieku
mniejszością w tym regionie.
W
1815
roku w ramach reformy administracyjnej państwa pruskiego część Łużyc zostało włączone do nowo utworzonej
Provinz Schlesien
(prowincji śląskiej). Od
1871
całe Łużyce znalazły się w obrębie zjednoczonych Niemiec. W
1919
roku delegacja Serbołużyczan była obecna na obradach konferencji
wersalskiej
, gdzie zabiegała o utworzenie wspólnego z Czechami państwa. Nie zostali jednak dopuszczeni do głosu.
Po ponownym
zjednoczeniu Niemiec
3 października
1990
Łużyczanie
starali się o utworzenie autonomicznej jednostki administracyjnej, jednak władze federalne w Berlinie nie wyraziły na to zgody i nastąpił nowy podział między Saksonią a Brandenburgią. Serbołużyczanie korzystają jednak z przywilejów mniejszości narodowych - posiadają własne szkoły oraz organizacje kulturalne, a napisy na tablicach miejscowości i urzędach są dwujęzyczne.
Język i kultura
- Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .
Dwujęzyczna tablica na stacji kolejowej w Chociebużu
Od
XVIII wieku
, a szczególnie w
XIX wieku
zaznaczył się silny prąd budzenia się świadomości narodowej i kulturalnej Serbołużyczan, a także powstawania dzieł literackich w językach łużyckich.
W okresie
panowania hitlerowskiego
próbowano zniszczyć język i kulturę łużycką. Po
II wojnie światowej
miał miejsce rozwój instytucji kulturalnych i społecznych słowiańskiej ludności Łużyc.
Języki łużyckie
:
Hymn Łużyc
język dolnołużycki Rědna Łužyca
| język górnołużycki Rjana Łužica
|
---|
Rědna Łužyca, spšawna, pśijazna, mojich serbskich woścow kraj, mojich glucnych myslow raj, swěte su mě twoje strony.
Cas ty pśichodny, zakwiś radostny! Och, gab muže stanuli, za swoj narod źěłali, godne nimjer wobspomnjeśa! | Rjana Łužica, sprawna přećelna, mojich serbskich wótcow kraj, mojich zbóžnych sonow raj, swjate su mi twoje hona!
Časo přichodny, zakćěj radostny! Ow, zo bychu z twojeho klina wušli mužojo, hódni wěčnoh wopomnjeća! |
Linki zewnętrzne