Gambia (pełna nazwa: Republika Gambii) –
państwo
położone w zachodniej części kontynentu
afrykańskiego
. Od północy, południa i wschodu graniczy z
Senegalem
. Od zachodu posiada dostęp do
Oceanu Atlantyckiego
, przy ujściu rzeki
Gambii
. Ta
brytyjska
kolonia uzyskała niepodległość w
1965
r. Jej stolicą jest
Bandżul
(
ang.
Banjul).
Geografia
Gambia to najmniejsze pod względem powierzchni państwo kontynentalnej Afryki, zajmujące wąski, 50-kilometrowej szerokości skrawek lądu wzdłuż dolnego biegu rzeki
Gambii
. Rzeka ta stanowi główny element krajobrazu Gambii. Płynie w rozległej
dolinie
, którą otaczają niewysokie
wzgórza
i piaszczysty
płaskowyż
.
Gambia położona jest w strefie
klimatu zwrotnikowego
z wysokimi
opadami
w
porze deszczowej
. W dolinie rzecznej występują liczne tereny
bagniste
i
namorzyny
, a nad samym brzegiem w górnym biegu rzeki także
lasy galeriowe
. Wyżej przeważa typowa dla Zachodniego
Sudanu
sawannowa
roślinność trawiasta typu banto faros.
Historia
Gambia stanowiła niegdyś część historycznych królestw
Ghana
i
Songhaj
. Pierwsze wzmianki o tym obszarze pochodzą z
IX
i
X
w. od
arabskich
handlarzy, którzy przewozili przez
Saharę
niewolników
,
złoto
i
kość słoniową
. W
XV
w. pojawili się
Portugalczycy
, którzy przejęli kontrolę nad handlem, rozwijając morskie szlaki handlowe. W tym czasie obszar dzisiejszej Gambii wchodził w skład państwa
Mali
.
O kontrolę nad ujściem rzeki Gambii współzawodniczyli
Portugalczycy
,
Hiszpanie
i
Holendrzy
, a później
Anglicy
i
Francuzi
. Obszar ten był uznawany za idealne miejsce do penetracji wnętrza Afryki.
W latach
1651
-
1661
część terenów obecnej Gambii była kolonią
Księstwa Kurlandii
(ówczesnego lenna
I Rzeczypospolitej
) – ziemie u ujścia rzeki
Gambii
(m.in.
Wyspę James
i
Wyspę Św. Marii
) kupił bowiem kurlandzki książę
Jakub Kettler
(zob.
kurlandzka kolonizacja w Gambii
).
Ostatecznie z rywalizacji o kontrolę nad Gambią zwycięsko wyszła
Anglia
, która zaczęła organizować handel w tym obszarze. Mimo to Francja nie ustępowała i dopiero traktat z
1783
zapewnił Wielkiej Brytanii pełną kontrolę nad rzeką Gambią. Francuzi otrzymali jedynie niewielką
enklawę
Albreda
, którą ostatecznie również przekazali Brytyjczykom w
1857
.
Gambia była przez wieki ośrodkiem handlu niewolnikami, których wywieziono stąd prawdopodobnie 3 miliony. W
1807
Imperium Brytyjskie
zakazało tego procederu. By uniemożliwić jego kontynuowanie powstała w
1816
osada wojskowa Bathurst (obecnie
Bandżul
), która kontrolowała ten obszar. W tym czasie Gambią zarządzał
gubernator generalny
Sierra Leone
. Dopiero w
1888
Gambia otrzymała status odrębnej kolonii brytyjskiej.
Po
II wojnie światowej
zapoczątkowano przemiany polityczne, które doprowadziły do uzyskania niepodległości przez Gambię
18 lutego
1965
. Początkowo Gambia była
monarchią konstytucyjną
w ramach
Wspólnoty Narodów
. Jednak kilka lat później,
24 kwietnia
1970
przywódca największej partii kraju
Dawda Kairaba Jawara
proklamował powstanie
republiki
. Od tego czasu aż do wojskowego
zamachu stanu
Jawara był
prezydentem Gambii
.
Już w
1981
doszło do pierwszego nieudanej próby przewrotu w kraju. Prezydent Gambii zdecydował się na zbliżenie ze swoim jedynym sąsiadem Senegalem. W listopadzie
1982
podpisano traktat o konfederacji powołując do życia
Senegambię
. Konfederacja Senegalu i Gambii miała powołać wspólne siły zbrojne, a także zjednoczyć gospodarkę i wprowadzić wspólną walutę. Jednak w
1989
Gambia wycofała się z konfederacji.
W lipcu
1994
Tymczasowa Rada Rządząca Sił Zbrojnych (Armed Forces Provisional Ruling Council, AFPRC) przejęła władzę w kraju, obalając rządzącego od 24 lat prezydenta Jawarę a głową państwa został porucznik
Yahya Jammeh
– sekretarz Rady. Rada ogłosiła plan
demokratycznych
przemian w kraju. W
1996
powołana została Tymczasowa Niezależna Komisja Wyborcza (Provisional Independent Electoral Commission, PIEC; później Niezależna Komisja Wyborcza; Independent Electoral Commission, IEC), która miała czuwać nad rejestracją wyborców i przebiegiem wyborów. W
2002
Gambia zakończyła pełny cykl wyborów prezydenckich, parlamentarnych i samorządowych, które zostały uznane przez zagranicznych obserwatorów za wolne i uczciwe. W
2001
prezydent Jammeh został wybrany na drugą kadencję. W parlamencie większość posiada spadkobierca AFPRC – Sojusz na rzecz Patriotycznej Reorientacji i Odbudowy (Alliance for Patriotic Reorientation and Construction, APRC), głównie dlatego, że najważniejsza partia opozycyjna Zjednoczona Partia Demokratyczna (United Democratic Party, UDP)
zbojkotowała
ostatnie wybory parlamentarne.
Ustrój polityczny
Gambia jest
wielopartyjną
republiką
z jednoizbowym
parlamentem
. Większość w parlamencie posiada Sojusz na rzecz Patriotycznej Reorientacji i Odbudowy, co zawdzięcza w dużej mierze bojkotowi wyborów parlamentarnych w
2002
przez główną partię opozycyjną Zjednoczoną Partię Demokratyczną. Po
zamachu stanu
w
1994
aż do
2001
zakaz uczestniczenia w życiu politycznym kraju obejmował polityków z partii prezydenta Jawary Ludowej Partii Postępu (People's Progressive Party, PPP). Prezydentem kraju jest wybrany dwukrotnie w demokratycznych wyborach przywódca przewrotu wojskowego z 1994 Yahya Jammeh.
Konstytucja z
1970
, która ustanowiła republikański ustrój polityczny kraju, została zawieszona w
1994
po zamachu stanu. Powołana przez Radę komisja przygotowała nową konstytucję, która została przyjęta w
referendum
w sierpniu
1996
. Wprowadziła ona silne rządy prezydenckie, jednoizbowy parlament i niezależne sądownictwo. Podkreśla ona również szczególny obowiązek ochrony praw człowieka w Gambii.
Podział administracyjny
Gambia podzielona jest na 5 dywizji (
ang.
division) i 1 miasto wydzielone. Dywizje dzielą się dalej na łącznie 37 dystryktów.
Społeczeństwo
Społeczeństwo Gambii jest zróżnicowane pod względem etnicznym, ale nie ma większych zatargów między nimi. Każde z nich zachowały swój język i tradycje. Najważniejszym ludem Gambii jest plemię
Mandinka
(40% ludności), a dalej
Fulanie
(19%),
Wolofowie
(15%),
Diola
(10%) i
Soninke
(8%).
Blisko 2/3 Gambijczyków mieszka na wsi, ale coraz więcej młodych ludzi emigruje do stolicy kraju w poszukiwaniu pracy oraz wykształcenia.
Religie(2005):
Gospodarka
Gospodarka Gambii oparta jest w znacznej mierze na
rolnictwie
, w którym pracuje 3/4 ludności czynnej zawodowo. Udział rolnictwa w
produkcie krajowym brutto
wynosi 29%. Pośród upraw zdecydowanie dominują
orzeszki ziemne
, które stanowią ponad 50%
eksportu
kraju. Ponadto uprawia się tutaj
proso
,
sorgo
,
kukurydzę
,
palmę oleistą
,
ryż
i
warzywa
. Obecność
muchy tse-tse
ogranicza możliwość hodowli zwierząt. Za to coraz większego znaczenia nabiera
rybołówstwo
.
Gambia nie posiada dużych zasobów surowców mineralnych, poza
kaolinem
i
rudami
cyny
. W przemyśle dominuje zatem branża przetwórstwa rolnego.
W
transporcie
główną rolę odgrywa transport wodny rzeką Gambią oraz transport drogowy. W Gambii nie istnieją
linie kolejowe
.
Ostatnio wzrasta rola
turystyki
w rozwoju gospodarczym kraju.
Zobacz też
Galeria
| | | |
Budynek pierwszej komercyjnej radiostacji w Afryce – Radio Syd koło
Bandżulu
, od 11 września 2002 nieczynna | | Muzycy grający dla turystów | |
Linki zewnętrzne