Populizm - współcześnie tym terminem najczęściej określa się zachowanie
polityczne
polegające na głoszeniu tych
poglądów
, które są aktualnie najbardziej popularne w danej
grupie społecznej
, w celu łatwego zdobycia popularności, bez analizowania sensu tych
poglądów
oraz zastanawiania się nad realnymi możliwościami i rzeczywistymi skutkami wprowadzenia głoszonych
poglądów
w czyn. Często populizm przybiera formę schlebiania masom poprzez krytykowanie ekipy rządzącej. Natomiast będąc u władzy populiści rządzą reagując na krótkotrwałe nastroje społeczne i nie czując się zobowiązanymi osiąganiu nadrzędnych celów oraz realizacji programów politycznych.
Populiści do głoszenia swoich poglądów wykorzystują też niejednokrotnie poglądy przeciwników politycznych, niekiedy przekręcając niektóre elementy, często przedstawiając je w czarnych barwach. Wykorzystuje się tutaj
psychologiczny
aspekt oddziaływania na ludzi poprzez wzbudzanie u nich
strachu
przed jakimś nieszczęściem, które miałoby jakoby spowodować zrealizowanie
programu
owych przeciwników politycznych. Rozbudzając w ten sposób emocje populista może zdobyć, przynajmniej na pewien okres, miano
charyzmatycznego
lidera
.
Wielu badaczy[] społecznych wskazuje, że popularność populistów i populistycznych
poglądów
w dużej mierze zależy od rozkładu
wykształcenia
wśród
społeczeństwa
danego
państwa
, ale także „jakości”
demokracji
– m.in. chęci uczestniczenia obywateli w życiu publicznym. Tym tłumaczą fakt, że w
państwach
, w których obywatele aktywnie uczestniczą w życiu politycznym, populiści mają zazwyczaj niewielki wpływ na
politykę
, choć trzeba podkreślić, że w ostatnich latach nierzadko uzyskiwali dobre wyniki wyborcze także w krajach o ugruntowanej demokracji, jak choćby
Holandia
. Tłumaczy się to tym, że populiści często trafnie identyfikują bolączki „zwykłych ludzi” (choć bardzo często proponują błędne lub uproszczone rozwiązania tych problemów), a także sprawnie komunikują się z wyborcami, z czym tradycyjne elity polityczne mają nieraz duży problem.
Typowym przykładem populizmu jest np.: jednoczesne głoszenie konieczności zmniejszenia
podatków
i wzrostu wydatków na opiekę socjalną, bez zastanawiania się jak w tej sytuacji zrównoważyć wydatki
budżetowe
.
Różne znaczenia i zastosowania słowa "populizm"
Obecnie w debacie politycznej "populizm" jest często używanym epitetem mającym zdyskredytować poglądy i działania przeciwników politycznych, stąd w zależności od poglądów i sympatii jako "populistyczne" mogą być zakwalifikowane różne, często zupełnie odmienne poglądy i ugrupowania. Ponadto, wielu zwolenników
egalitaryzmu
zwraca uwagę, że postulaty określane w ramach dominującego
dyskursu
jako "populistyczne", choć w sferze konkretnych propozycji mogą być nieracjonalne lub przesadzone, nierzadko są wyrazem rzeczywistych problemów i uprawnionych, zbiorowych interesów szerokich rzeszy ludzi. W takich przypadkach używanie epitetów takich jak „populistyczny” może być nieraz wykorzystywane przez grupy uprzywilejowane jako jeden ze sposobów dyskredytowania żądań grup upośledzonych społecznie czy materialnie, w celu obrony
status quo
.
Warto wspomnieć, że przymiotnik "populistyczny" swojego raczej pejoratywnego znaczenia nabrał stosunkowo niedawno - początkowo był wykorzystywany dla samookreślenia się wielu ruchów ludowych. Samo słowo pochodzi z końca XIX w. W
1892
roku w Stanach Zjednoczonych ze stowarzyszeń farmerskich powstała Partia Populistyczna, której założenie było reakcją chłopów na przywiązanie kursu
dolara
do ceny
złota
, co spowodowało wolniejszy wzrost cen produktów rolnych od przemysłowych i zagroziło farmerom znacznym obniżeniem standardu życia.