Partia Liberalna (Liberal Party) –
partia polityczna
działająca w
Nowej Zelandii
od lat 90.
XIX wieku
do połowy lat 20.
XX wieku
. Jest uważana za pierwsze zorganizowane ugrupowanie polityczne w historii Nowej Zelandii, zaś w latach
1891
–
1912
i
1915
-
1919
była partią rządzącą.
W okresie poprzedzającym jej powstanie wszyscy nowozelandzcy parlamentarzyści byli niezależni i tworzyli jedynie nieformalne frakcje, słabo zorganizowane i często o charakterze doraźnym. W latach 80. XIX wieku główną osią na scenie politycznej tej ówczesnej
brytyjskiej
kolonii
stał się podział na
liberałów
i
konserwatystów
. W lipcu
1889
liberał
John Ballance
stał się pierwszym oficjalnym liderem opozycji i zaczął gromadzić wokół siebie deputowanych krytycznie nastawionych do rządzącej ekipy konserwatywnego premiera
Harry'ego Atkinsona
. Do wyborów w
1890
liberałowie poszli już jako względnie spójna grupa, co przyczyniło się do ich zwycięstwa, które dało Ballance'owi stanowisko premiera. Idąc za ciosem, sformowali pierwszą nowozelandzką partię.
Liberałowie prezentowali raczej
lewicowy
program, zaś ich wyborcami byli głównie robotnicy, drobni farmerzy oraz bardziej postępowa część klasy średniej. Szczególną niechęcią darzył ich natomiast duży biznes i wielcy posiadacze ziemscy, którzy uważali program partii za bardzo niebezpieczny dla rozwoju gospodarczego. W czasie dwudziestu jeden lat swych nieprzerwanych rządów liberałowie wprowadzili szereg reform leżących do dziś u podstaw nowozelandzkiej państwowości, dotyczących taki sfer jak własność ziemi, podatki czy prawa pracowników. Ogromne kontrowersje wśród działaczy budziła kwestia dopuszczenia kobiet do głosowania. Ostatecznie górę wzięli zwolennicy tego pomysłu i w
1893
Nowa Zelandia jako pierwsza na świecie przyznała paniom pełne prawa wyborcze.
Lata największej świetności liberałów przypadły na czas urzędowania
Richarda Seddona
, sprawującego urząd premiera przez trzynaście lat (
1893
–
1906
). Jego następca
Joseph Ward
był politykiem znacznie mniej charyzmatycznym, co źle wpływało na wewnętrzną jedność. Poza tym partia traciła swój tradycyjny
elektorat
. Po rozwiązaniu kwestii ziemskich, poparcie wyborców ze wsi przesunęło się w stronę konserwatystów. Z kolei robotników przyciągali politycy socjaldemokratyczni, którzy w
1916
utworzyli
Partię Pracy
.
W
1912
partia przeszła do
opozycji
. W czasie
I wojny światowej
współtworzyła wojenny rząd jedności narodowej, w którym była jednak słabszym partnerem
Partii Reformistycznej
. W
1927
część działaczy utworzyła
Partię Zjednoczoną
, która w latach
1928
–
1935
była głównym ugrupowaniem rządzącym, zaś w
1936
połączyła się z reformistami, tworząc istniejącą do dziś
Nowozelandzka Partię Narodową
.
Przywódcy
-
John Ballance
{
1890
–
1893
)
-
Richard Seddon
(
1893
–
1906
)
-
William Hall-Jones
(
1906
)
-
Joseph Ward
(
1906
–
1912
)
-
Thomas Mackenzie
(
1912
–
1913
)
-
Joseph Ward
(
1913
–
1919
)
- William MacDonald (
1919
–
1920
)
- Thomas Wilford (
1920
–
1925
)
-
George Forbes
(
1925
–
1927
)
Źródła
- Neill Atkinson, Adventures in Democracy: A History of the Vote in New Zealand, Dunedin 2003