Pogromy lwowskie (1941)
Pogromy lwowskie (1941)Pogromy lwowskie, 1941 to dwa
pogromy
ludności
żydowskiej
Lwowa
[1], jakie miały miejsce latem
1941
(
30 czerwca
-
2 lipca
1941 i
25
-
27 lipca
1941), po
ataku Niemiec na ZSRR
i rozpoczęciu
okupacji
miasta przez
III Rzeszę
. Akcja więziennaPierwsze zajścia antyżydowskie
1941
- tzw. akcja więzienna, zaczęły się we Lwowie wraz z ucieczką władz sowieckich.
27 czerwca
1941
nacjonaliści ukraińscy z
OUN
bezskutecznie próbowali opanować miasto, spacyfikowane następnie przez nagły powrót wojsk sowieckich.
NKWD
wymordowało wówczas w dniach 28-29 czerwca ponad 7 000 więźniów (głównie
Polaków
i
Ukraińców
) w więzieniu
Brygidki
, więzieniu przy ulicy Łąckiego i więzieniu śledczym NKWD na
Zamarstynowie
.
Pogrom rozpoczął się
30 czerwca
, po wkroczeniu do Lwowa
Wehrmachtu
. Żydzi obwiniani za
kolaborację
z okupantem sowieckim i zbrodnie
NKWD
stali się celem zemsty części ludności miasta Lwowa, podburzanej przez
Niemców
. | Po wyjściu bolszewików pogromu Żydów nie było. Prześladowanie zaczęło się niezwłocznie po wejściu Niemców. Namówione przez nich i podszczute męty ukraińskie i polskie spędziły Żydów do więzienia, celem umycia zwłok pomordowanych przez bolszewików.(…) Spędzonych przeganiano przez szpaler ludzi z pałkami lub kamieniami w rękach. Zanim Żydzi dotarli do trupów, byli już dotkliwie pobici. Procedura mycia tak wyglądała: 2 mężczyzn Żydów musiało podnieść w górę za głowę i nogi pełne ran lub rozkładające się na upale straszliwe cuchnące zwłoki, a Żydówka wykonać w powietrzu ich umycie prawie nie do uskutecznienia w tym stanie, po czym podnieść rękę trupa do ust i ucałować [2]. |
| Już w pierwszych godzinach rozlepili Niemcy po mieście afisze podjudzające przeciwko Żydom. W tych afiszach i w ulotkach, rozdawanych na ulicach, przedstawiano Żydów, jako winowajców pożogi wojennej (...)Do niemieckich żołnierzy dołączyły się męty społeczne, szczególnie spośród nacjonalistów ukraińskich, oraz zorganizowana przez Niemców naprędce t.zw.
ukraińska milicja (policja pomocnicza)
[3]. |
| We Lwowie rozjuszony tłum zagnał do więzienia ok. tysiąca Żydów, znęcając się i dokonując samosądów. Żydów zmuszano do przeprowadzania ekshumacji, obmywania rozkładających się w upale ciał zmarłych, a potem umywania się w wykorzystanej wodzie [4]. |
Pojmanych mężczyzn zmuszano do wynoszenia zwłok ofiar zamordowanych w więzieniach i pochówku zamordowanych, wielu bito na śmierć lub zastrzelono. Specjalna ekipa filmowa Wehrmachtu filmowała pogrom, filmy były pokazywane później w oficjalnej kronice filmowej Ministerstwa Propagandy Rzeszy:
Die Deutsche Wochenschau
.
1 lipca
, kiedy pogrom osiągnął apogeum, pojedynczy żołnierze niemieccy dołączali na ulicach do mordujących.
2 lipca
na rozkaz komendanta Lwowa, płk. Wintergasta przywrócono w mieście porządek. Dyskusyjna pozostaje kwestia udziału w tzw. pogromie więziennym żołnierzy
batalionu "Nachtigall"
, zwolnionych na przepustki. Zdaniem niemieckiej dziennikarki i publicystki[5]
Gabriele Lesser
, żołnierze "Nachtigall" wzięli udział we Lwowie w mordowaniu Żydów w więzieniu Brygidki[6].. Kwestia ta wymaga jednak dalszych badań, a pamięć o tym, że żołnierzy tej jednostki wskutek prowokacji KGB obciążano winą za zamordowanie grupy polskich profesorów z lwowskich uczelni (w rzeczywistości dokonało tego niemieckie komando SS), nakazuje badaczowi zachować wstrzemięźliwość[7].
7 lipca
1941
batalion opuścił
Lwów
wraz z
1 Dywizją Strzelców Górskich
Wehrmachtu
udając się na front
wojny niemiecko-sowieckiej
. Batalion rozwiązano w sierpniu 1941. W mieście działała
Einsatzgruppe
SS-Brigadeführera
Otto Rascha
i grupa
Schöngartha
, które zamordowały[8] do
16 lipca
ok. 7 000 Żydów (na ok. 120.000 żydowskich mieszkańców Lwowa). W sumie ilość ofiar tej akcji ocenia się na co najmniej 4 tysiące (być może nawet do 7 tysięcy) ofiar[9]. Dni PetluryDrugi pogrom we Lwowie
25
-
27 lipca
1941
był zaplanowaną akcją niemieckich władz okupacyjnych. Dużą rolę odegrała propaganda
OUN-B
, która podsycała antysemickie nastroje[10]. Zwana
kolokwialnie
przez ludność Lwowa dniami Petlury (od
Petlury
[11]) była zorganizowaną akcją niemieckich władz okupacyjnych z ich przyzwoleniem na bicie, grabież i mordowanie Żydów przez przygotowane w tym celu grupy Ukraińców. Część Żydów, przedstawicieli inteligencji, została zamordowana na podstawie przygotowanych list proskrypcyjnych. Zamordowano od 1500 do 2000 ludzi[12]. W aresztowaniach Żydów dokonywanych w mieszkaniach uczestniczyła
milicja ukraińska
i bojówkarze ukraińscy złożeni z chłopów z okolicznych wsi, których Niemcy karmili i poili wódką, a następnie o godzinie 5.00 rano dali sygnał do rozpoczęcia pogromu - bicia i grabieży ludności żydowskiej w mieszkaniach, jej wypędzania na ulicę i zapędzania do więzienia przy ul. Łąckiego[13]. | Nie ulega wątpliwości, że akcja od początku do końca była reżyserowana przez Niemców [14]. |
Zachowała się część fotografii i kronik filmowych wykonanych przez Niemców w czasie pogromów
1941
. Bibliografia-
Grzegorz Hryciuk
, Polacy we Lwowie 1939-1944. Życie codzienne., Warszawa 2000, Wyd.
Książka i Wiedza
, ;
-
Jarosław Hrycak
, Zbyt wiele świadectw: Ukraińcy w akcjach antyżydowskich w:
Nowa Europa Wschodnia
, 3/4 2009
wersja elektroniczna
-
Grzegorz Mazur
, Jerzy Skwara,
Jerzy Węgierski
, Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa 1 IX 1939- 5 II 1946, Katowice 2007, Wyd. Unia Katowice, ;
-
Grzegorz Motyka
"Ukraińska partyzantka 1942-1960", Warszawa 2006 Wyd. Instytut Studiów Politycznych PAN, Oficyna Wydawnicza "Rytm", (ISP PAN,) (Rytm), ;
- Eliyahu Jones, Żydzi Lwowa w czasie okupacji 1939-1945, Łódź 1999, wyd. Oficyna Bibliofilów,
- Witold Mędykowski, ‘Pogromy 1941 roku na terenie byłej okupacji sowieckiej w relacjach żydowskich’, w: Świat nie pożegnany: Żydzi na dawnych ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej w XVIII-XX wieku, red. Krzysztof Jasiewicz, Instytut Studiów Politycznych PAN – Oficyna Wydawnicza "Rytm", Polonia Aid Foundation Trust, Warszawa-Londyn, 2004, ss. 778-784, ,
Linki zewnętrznePrzypisy- ↑ Na obszarze Galicji Wschodniej pogromy były niemal wyłącznie dziełem Ukraińców. Polacy ograniczali się co najwyżej do biernej aprobaty. Jednak we Lwowie, jak wynika z jednego z doniesień
Związku Walki Zbrojnej
, prześladowania Żydów, bo "gniew ludu" nie przyjął tutaj formy klasycznego pogromu, były dziełem podszczutych i namówionych przez Niemców "mętów ukraińskich i polskich".
Grzegorz Hryciuk
: Polacy we Lwowie 1939-1944. Życie codzienne., Warszawa 2000, Wyd.
Książka i Wiedza
, s. 204
- ↑ Meldunek sytuacyjny
ZWZ
lipiec 1941,
Studium Polski Podziemnej
w
Londynie
, 73 za:
Grzegorz Motyka
,
Rafał Wnuk
Europa Nie Prowincjonalna Warszawa-Londyn 1999 Instytut Studiów Politycznych PAN, Oficyna Wydawnicza Rytm, Polonia Aid Foundation Trust, s. 590.
- ↑
Filip Friedman, Zagłada Żydów lwowskich
I dalszy ciąg relacji
| Zaczęło sie od polowania na ulicach na mężczyzn żydowskich. Żydzi lwowscy, ogarnięci panicznym strachem, przeważnie nie wychodzili na ulice. Większość chowała się w swych mieszkaniach, w rozmaitych kryjówkach, lub po piwnicach i strychach. Ukraińska milicja i Niemcy, niezadowoleni ze zbyt skąpego połowu na ulicach, poczęli przetrząsywać mieszkania żydowskie w poszukiwaniu ofiar. Zabierano mężczyzn, gdzieniegdzie jednak i całe rodziny, nie wyłączają dzieci, pod pretekstem, że mają oczyszczać więzienia lwowskie z trupów. Kilka tysięcy Żydów zagnano w ten sposób, wśród bicia, naigrywania się i szyderstw gawiedzi do więzień lwowskich na ulicę Kazimierzowską (Brygidki), na ulicę Łąckiego, na ulicę Zamarstynowską i na ulicę Jachowicza. W "Brygidkach" zgromadzono kilkutysięczny tłum złapanych Żydów na podwórzu więziennym i bito ich tam w niemiłosierny sposób. Ściany więzienia dookoła podwórza były aż po pierwsze piętro oblane krwią torturowanych Żydów i oblepione kawałami mózgu. (Zeznania i osobiste przeżycia nieżyjącego już adwokata lwowskiego, dra Izydora Eliasza Lana, zam. przy ulicy Bernsteina, 1). Niemniej potworne sceny rozgrywały się w pozostałych więzieniach. Część żydowskich ofiar rozstrzelano. W rezultacie, po dwudniowej masakrze, pozostała przy życiu tylko część uwięzionych, którą puszczono do domu, zaś kilka tysięcy zginęło wśród najwymyślniejszych mąk. Pomiędzy ofiarami tej pierwszej masakry znajdowali się: Dr. Jecheskiel Lewin, rabin postępowej gminy wyznaniowej we Lwowie i redaktor tygodnika „Opinia", oraz Henryk Hescheles - redaktor dziennika „Chwila". |
- ↑ *
Grzegorz Motyka
"Ukraińska partyzantka 1942-1960", Warszawa 2006 Wyd. Instytut Studiów Politycznych PAN, Oficyna Wydawnicza "Rytm", (ISP PAN,) (Rytm), ; s.97-98
- ↑ korespondentka
Die Tageszeitung
w Warszawie
[1]
.
- ↑ G. Lesser, Haniebne czyny będą pomszczone,
Tygodnik Powszechny
nr 10, 11 III 2001. Na temat pogromów ludności żydowskiej zob.
A. Żbikowski
, Lokalne pogromy Żydów w czerwcu i lipcu 1941 roku na wschodnich rubieżach II Rzeczypospolitej,
Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego
1992, nr 2-3. (Przypis Grzegorza Motyki za źródłem cytatu)).
- ↑
Grzegorz Motyka
Dywizja "SS-Galizien" ("Hałyczyna") w
Pamięć i Sprawiedliwość
, nr 1/2002, Warszawa 2002, wyd.
Instytut Pamięci Narodowej
, ISSN , s. 119
wersja elektroniczna
- ↑
Grzegorz Motyka
"Ukraińska partyzantka 1942-1960", Warszawa 2006 Wyd. Instytut Studiów Politycznych PAN, Oficyna Wydawnicza "Rytm", (ISP PAN,) (Rytm), ; s.98
- ↑
Grzegorz Mazur
, Jerzy Skwara,
Jerzy Węgierski
- "Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa", s. 206
- ↑
Grzegorz Motyka
, Ukraińska Partyzantka 1942-1960
- ↑ była to rzekoma rocznica śmierci Petlury w zamachu (faktycznie został zamordowany
25 maja
1926
)
- ↑ Eliyahu Jones, Żydzi Lwowa w czasie okupacji 1939-1945, Łódź 1999, wyd. Oficyna Bibliofilów, , s.52-53,
Grzegorz Mazur
, Jerzy Skwara,
Jerzy Węgierski
, Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa 1 IX 1939- 5 II 1946, Katowice 2007, Wyd. Unia Katowice, , s. 218-219., Grzegorz Motyka Ukraińska partyzantka 1942-1960 s.98
- ↑
Grzegorz Mazur
, Jerzy Skwara,
Jerzy Węgierski
, Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa 1 IX 1939- 5 II 1946, Katowice 2007, Wyd. Unia Katowice, , s. 218-219., Grzegorz Motyka Ukraińska partyzantka 1942-1960 s.98,
Jarosław Hrycak
Zbyt wiele świadectw: Ukraińcy w akcjach antyżydowskich w:
Nowa Europa Wschodnia
3/4 2009
wersja elektroniczna
- ↑
Grzegorz Motyka
"Ukraińska partyzantka 1942-1960", Warszawa 2006 Wyd. Instytut Studiów Politycznych PAN, Oficyna Wydawnicza "Rytm", (ISP PAN,) (Rytm), ; s.98
Inne hasła zawierające informacje o "Pogromy lwowskie (1941)":
Wiktor Sukiennicki
...
Tadeusz Kognowicki
...
Meczet w Kownie
...
1972
...
Kauen
...
Pogrom w Kownie
...
Uniwersytet Witolda Wielkiego
...
Maciej Słomczyński
...
Orlęta Lwowskie
...
1977
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Pogromy lwowskie (1941)":
218a Sprawa polska podczas II wojny światowej (plansza 11)
...
218b Sprawa polska podczas II wojny światowej (plansza 4)
...
215a Działania zbrojne w latach 1941-1945 (plansza 5)
...
|