Thomas Henry Huxley, twórca terminu agnostycyzm
Agnostycyzm (
gr
. ἄγνωστος α- a-, bez + γνώσις gnōsis, wiedzy; od
gnostycyzmu
) – pogląd, według którego obecnie niemożliwe jest całkowite
poznanie
rzeczywistości
. Czasami agnostycyzm oznacza tylko niemożliwość dowiedzenia się, czy
bogowie
istnieją, czy też nie. Jednym z pierwszych przejawów agnostycyzmu było „Wiem, że nic nie wiem”
Sokratesa
.
Thomas Henry Huxley
wprowadził termin agnostycyzm, wykluczając możliwość poznawczą człowieka na polu „istoty” rzeczy jak i „istoty” związków przyczynowo-skutkowych. Agnostycyzm przybiera różne formy, i tak agnostyk może być
ateistą
jak i
teistą
, jak i żadnym z nich.
Ośrodki badawcze czasem zaliczają agnostyków do tej samej grupy co ateistów[1], co może być mylące.
Etymologia
Słowo "agnostyk" wprowadził
Thomas Henry Huxley
w 1871 r., aby opisać filozofię, która sprzeciwia się
gnostycyzmowi
, mając na myśli nie tylko grupę religijną z początku pierwszego tysiąclecia, lecz wszystkie twierdzenia duchowej lub mistycznej wiary[2].
Przywódcy wczesnego kościoła chrześcijańskiego używali
greckiego
słowa
gnoza
(wiedza, poznanie) dla opisania "wiedzy duchowej". Agnostycyzmu nie wolno mylić z religijnymi nurtami przeciwstawnymi doktrynie gnozy i gnostycyzmu; te nurty zwykle nie mają wiele wspólnego z agnostycyzmem. Huxley użył pojęcia w znaczeniu generalnym.
Klasyfikacja agnostycyzmu
Agnostycyzm można podzielić na kilka kategorii. Współczesne wersje to:
- Silny agnostycyzm – istnienia boga lub bogów nie można udowodnić w żaden sposób i nigdy nie uda się tego udowodnić.
- Słaby agnostycyzm – istnienie boga lub bogów jest obecnie niewiadome, lecz może stać się wiadome w przyszłości, dlatego na razie należy wstrzymać się z oceną.
-
Teizm agnostyczny
(również agnostycyzm religijny) – nie wiadomo czy bogowie istnieją, a mimo to nadal w nich wierzy. Agnostycyzm religijny odrzuca jednak wszystkie treści religijne, zawarte w tradycji i świętych księgach uważając, że ich wartość poznawcza jest zbliżona do
legend
. Według niego, aby coś zbadać, trzeba mieć ścisłą definicję tego, co się bada – dopiero wtedy możliwe jest stworzenie odpowiedniej metody i przyrządu badawczego.
- Ateizm agnostyczny – nie wiadomo czy bogowie istnieją i w nich nie wierzy[3].
-
Apateizm
– apatia, bądź brak zainteresowania pytaniem o istnienie lub nieistnienie bóstwa. Innymi słowy, przekonanie że kwestia ta nie ma znaczenia dla życia osoby wygłaszającej ten pogląd.
-
Ignostycyzm
– pytanie o istnienie boga jest pozbawione sensu, ponieważ nie posiada ono weryfikowalnych (czy testowalnych) skutków i dlatego powinno być zignorowane.
Agnostycyzm a poznanie
Agnostycyzm filozoficzny to pogląd odnoszący się do ludzkiego poznania. Głosi on, że ludzkie poznanie jest ograniczone i nie dostarcza wiedzy o
rzeczywistości
lub nie możemy zweryfikować jej prawdziwości. Jest to pojęcie bardzo bliskie
sceptycyzmowi
filozoficznemu. Współcześni filozofowie, między innymi
Robert Anton Wilson
, starali się generalizować pojęcie agnostycyzmu, nie odnosząc go tylko do istnienia boga.
Przypisy
Zobacz też
Linki zewnętrzne