Scenariusze zajęć na ,,Zdrowej Szkole”

Opracowanie i autorstwo:

mgr Małgorzata Marszałek – Hałasa

Zagadnienia zaczerpnięte ze ścieżki edukacji ekologicznej,

edukacji regionalnej

Przeznaczenie: klasy IV – VI

WARSZTATY TERENOWE

CZARNY DUNAJEC – TORFOWISKA

TEMAT:

POWSTWANIE TORFOWISK, ICH ZNACZENIE NA PRZYKŁADZIE TORFOWISK „PUŚCIZNA WIELKA”

”

CZAS ZAJĘĆ: 5 godz. – 2 godz. marszu w obie strony

MIEJSCE:

Czarny Dunajec – spacer w kierunku zachodnim od centrum miasta.

CELE:

Uczeń:

- umie wymienić kilka roślin torfowych,

- umie zdefiniować pojęcie torfowisko,

• zna procesy powstawania torfowiska,

• wie jak powstaje torf,

• zna podstawowe zastosowanie torfu,

• potrafi dowieść dlaczego torf jest surowcem energetycznym,

• wie co to są surowce energetyczne,

• dba o środowisko naturalne,

METODY I FORMY PRACY:

Obserwacja bezpośrednia, pogadanka, doświadczenia, praktycznego działania,

ŚRODKI DYDAKTYCZNE:

Słoiczek, miseczka metalowa, karta pracy, atlasy roślin i zwierząt.

PRZEBIEG:

Część wstępna.

1. Przygotowanie kart pracy.

2. Pogadanka na temat torfowisk, surowców energetycznych.

3. Omówienie trasy wycieczki.

4. Pogadanka na temat bezpieczeństwa w czasie zajęć.

Część zasadnicza.

Uczniowie wykonują polecenia nauczyciela oraz rozwiązują zadania w trakcje zajęć.

Zadanie 1.

Korzystając z mapy ,,Gmina Czarny Dunajec” i kompasu poprowadź do miejsca wydobycia torfu oraz zakładów przetwórstwa torfu ,,Las”.

Zadanie 2

Obserwacja warstw torfu. Wykonanie ćwiczeń.

1. Rozpoznawanie roślin, korzystanie z atlasów do oznakowania roślin.

- uczniowie rozpoznają rośliny, opisują, wykonują notatki i szkice.

2. Określenie składu torfu ( słoik, woda, rozpuszczanie torfu).

- uczniowie przeprowadzają doświadczenie, obserwują przez lupę skład torfu.

3. Spalanie torfu ( na misce podpalamy niewielką ilość torfu).

-uczniowie obserwują proces spalania torfu , zakwalifikują torf do surowców energetycznych.

Zadanie 3.

4. Zbieranie okazów przyrody ( torf, mech torfowiec, bagno itd.)..

- uczniowie zebrane okazy suszą i opisują.

5. Omówienie, jak powstaje torf na fragmentach terenów podmokłych. Obserwacja terenów podmokłych, mchu torfowego oraz zwierząt żyjących na tych obszarach.

6. Wypełnienie kart prac ( wykresy i tabele wg uznania nauczyciela np. karta pracy).

Zadanie 4.

7. Omówienie znaczenia torfowisk w przemyśle – proces produkcji torfu do celów ogrodniczych ( możliwość zwiedzania produkcji ziemi torfowej po wcześniejszym uzgodnieniu).

.

Część końcowa.

Przygotowanie zebranych okazów , suszenie, oznakowanie i nazwanie.

Materiały dla nauczyciela.

Na terenie Gminy Czarny Dunajec znajdują się unikatowe, dziewicze torfowiska zwane ,,puściznami”, geologicznie zlokalizowane na dziale wód M. Czarnego i Bałtyku. Torfowisko ,,Puścizna Wielka” jest jednym z największych w Europie. Występuje tu szereg rzadkich okazów flory np. rosiczka, mech torfowiec, storczyki.

Materiały dla ucznia.

Wpisz surowce energetyczne odnawialne i nieodnawialne.(tabela)

Uczeń uzupełnia tabelę.

Doświadczenie 1.

Do naczynia z wodą włóż odrobinę torfu, rozmieszaj i zobacz co się oddzieliło. Oddziel materiał skalny i roślinny. Obserwuj jaki ma kolor woda. Swoje obserwacje opisz w formie notatki , w której umieścisz wnioski.

Doświadczenie 2.

Do metalowego naczynia włóż niewielką ilość torfu i ostrożnie podpal . ( Tą czynności wykonuje nauczyciel) Uczeń obserwuje co się dzieje z torfem i zapisuje wnioski.

WARSZTATY TERENOWE

NAD POTOKIEM CZARNYM

TEMAT:

JAK OCENISZ STAN CZYSTOŚCI WODY W POTOKU CZARNYM.

CZAS ZAJĘĆ: 5 godz. – 1 godz. marszu w obie strony.

MIEJSCE:

Czarny Dunajec – spacer w kierunku południowym od centrum miasta.

CELE:

Uczeń:

• potrafi wymienić kilka zwierząt występujących w potokach,

• potrafi wymienić kilka roślin występujących na łąkach,

• potrafi rozróżnić zwierzęta żyjące w czystej wodzie,

• potrafi dowieść, że występowanie chruścików świadczy o klasie wody,

• potrafi samodzielnie wyszukać z atlasu roślin wybranego przedstawiciela i nazwać go,

• zna historię Czarnego Dunajca,

• zna elementy charakterystyczne kultury i sztuki Podhala,

• charakteryzuje się postawą dbałości o środowisko.

METODY I FORMY PRACY:

Pogadanka, badawcza, obserwacji bezpośredniej, zespołowa i indywidualna.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE:

Atlas roślin i zwierząt, notatniki i ołówki, koperty, pojemniki na okazy, plan gminy.

PRZEBIEG:

Część wstępna:

1. Pogadanka na temat :

   1. sposobu wyszukiwania roślin i zwierząt w atlasie,

   2. świata roślin i zwierząt łąki,

   3. klasy wód i występujących tam zwierząt.

2. Przypomnienie jak posługujemy się planem i jak wyznaczamy kierunki w terenie.

3. Pogadanka na temat historii Czarnego Dunajca.

Część zasadnicza:

1. Spacer do Czarnego Dunajca:

1. zapoznanie się z planem miasta, wyszukiwanie obiektów użyteczności publicznej ( Urząd Gminy, poczta, kościół, szkoła, przychodnia , itd.)

2. porównywanie zabudowy w rynku i na obrzeżach miasta,

3. charakterystyka zabudowy góralskiej,

4. wyszukiwanie obiektów zabytkowych.

5. wykonanie szkiców i rysunków w Czarnym Dunajcu.( obiekty sakralne, zabytkowe, charakterystyczne dla regionu)

2. Spacer do Potoku Czarnego.

3. Obserwacja wybranego miejsca ( uczniowie w grupach korzystają z atlasu oraz pomocy nauczyciela rozpoznają rośliny i zwierzęta w wybranym środowisku).

Zadanie 1.

Zajęcia nad potokiem.

• wyszukiwanie domków chruścików,

• wyszukiwanie innych zwierząt np. pstrągów,

• próba zakwalifikowania stanu czystości wody,

• wyciągnięcie wniosków z przeprowadzonej obserwacji i zapisanie notatki.

Zadanie 2.

Zajęcia na łące.

• porównanie obserwowanych roślin z fotografiami z atlasu,

• nazwanie roślin,

• rozpoznawanie roślin zielnych i trawiastych oraz chronionych ,

• obserwacja biocenozy łąki,

• wyciągnięcie wniosków i zapisanie.

Zadanie 3.

Zbiórka wybranych okazów przyrody ożywionej i nieożywionej (przypomnienie zasad o ochronie gatunkowej roślin i zwierząt)

Zadanie 4.

W czasie spaceru uczniowie posługują się planem i kompasem . Wyznaczają kierunki w terenie , a osoby chętne obliczają azymut wybranego miejsca.

Część końcowa:

Uczniowie wymieniają się swoimi spostrzeżeniami oraz opisują okazy.

Dzieci wraz z opiekunami wracają do placówki.

MATERIAŁY POMOCNICZE:

Materiały dla nauczyciela:

Czarny Dunajec – historia

Dzisiejsza siedziba władz gminy. Czarny Dunajec założony w 1552 r. W wieku XVII był ośrodkiem walki chłopskiej przeciwko dzierżawcom nowotarskim. Od XVIII wieku odbywały się tutaj jarmarki, na których handlowano głównie płótnem lnianym. W 1859 r. pożar zniszczył 90% zabudowy. Po odbudowie pozostał charakterystyczny rynek , liczne kapliczki i kościół p.w. Przenajśw. Trójcy(1796).

Czarny Dunajec – jedna z największych gmin w woj. małopolskim. Rozciąga się w dolinie rzeki Czarny Dunajec na obszrze wchodzącym w skład subregionów Pogórza Gubałowskiego, Kotliny Orawsko- Nowotarskiej i Działów Orawsko - Nowotarskich . Dolina otoczona jest z południa Tatrami,( przepiękny widok na szczyty Tatr!), od zachodu pasmem babiogórskim, od wschodu Gorcami.

W skład Gminy wchodzą miejscowości: Czarny Dunajec, Chochołów, Koniówka, Podczerwone, Piekielnik, Odrowąż , Piekielnik, Czerwienne, Wróblówka, Stare Bystre, Ratułów, i Ciche. Odbywa się tu wiele imprez pełną tradycji i kultury tego regionu np. ,,Hołdymas”- dożynki. Spotkamy tu wielu artystów i twórców ludowych kultywujących tradycyjną sztukę i rzemiosło.

Stan czystości wody

Czystość wody możemy ocenić po występujących w miej zwierzętach. W najbardziej zanieczyszczonej wodzie spotkamy rureczniki. W umiarkowanej wodzie spotkamy karpie, rozwielitki, ośliczki i czasem raki .Istnieje niewielka grupa zwierząt żyjących tylko w czystej wodzie. Na dobrą jakość wody wskazują wypławki, kiełże, chruściki. Te zwierzęta spotkamy w czystych strumieniach i najczęściej górskich.

Materiały dla ucznia:

Polecenie !.

Z zebranych materiałów i informacji wykonaj własny plan miasta.

Z wykonanych prac plastycznych sporządź album ( praca w grupach),,Czarny Dunajec wczoraj i dziś”.

Polecenie 2.

Odpowiedz na pytanie:

Które z przedstawionych roślin są chronione?

Czym charakteryzuje się zbiorowisko łąki?

Jak można sprawdzić, czy woda jest czysta?

Z czego jest zbudowany domek chruścika?

Jakie ryby spotkasz a potokach górskich?

Wymień rośliny naszych łąk.

Polecenie 3.

Z zebranych materiałów – okazów wykonaj zielnik.

Materiały dla ucznia to tylko propozycja pytań, to prowadzący wyznacza zadania, prace wg uznania pamiętając, że warsztaty nie tyko uczą, ale mają sprawiać dzieciom wiele radości z poznawania nowego otoczenia. Można zastosować zabawy i gry dydaktyczne, krzyżówki i tabele tak , aby uczeń przez zabawę poznawał i rozumiał.

WARSZTATY TERENOWE

W BACÓWCE BALIGÓWKA

TEMAT:

TRADYCJA, KULTURA I ZAJĘCIA GÓRALI PODHALA.

CZAS ZAJĘĆ- 6 godzin, w tym 2 godz. zajęć w bacówce.

MIEJSCE:

Czarny Dunajec – bacówka w Baligówce.

CELE:
Uczeń:

• potrafi wymienić rośliny lasu i łąki,

• potrafi wymienić kilka roślin chronionych,

• potrafi wyróżnić kilka roślin chronionych,

• potrafi scharakteryzować roślinność lasu i łąki,

• potrafi praktycznie korzystać z mapy, plonu i kompasu,

• potrafi narysować szkic,

• potrafi wymienić jakie produkty wytwarza się w bacówce,

• potrafi wyjaśnić znaczenie bacówek dla regionu,

• potrafi wymienić elementy stroju góralskiego,

• potrafi przeprowadzić wywiad,

• zna elementy krajobrazu,

• charakteryzuje krajobrazy ( górski, dolinny, miejski, wiejski itd.)

• interesuje się wiedzą o Podhalu, regionie i kulturze góralskiej.

METODY I FORMY PRACY:

Pogadanka, wywiad, obserwacja, praktycznego działania.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE:

Karty papieru, ołówki , kredki, kalka, karty do wywiadu, aparaty fotograficzne, plam gminy.

PRZEBIEG:

Część wstępna:

1. Przedstawienie celów wyprawy do bacówki.

2. Przydział zadań. ( przygotowanie przez uczniów kart pracy oraz pytań do wywiadu)

3. Przypomnienie zasad sporządzania szkicu i przeprowadzania wywiadu oraz wykonania zdjęć.

Część zasadnicza:

1. Spacer do bacówki:

• obserwacja roślin i zwierząt,

• porównanie zbiorowiska lasu i łąki,(warstwy lasu, rozpoznawanie drzew, podanie cech różniących las od łąki itd.)

• ćwiczenia z planem i kompasem,

• wykonanie rysunku kory drzew i podpisanie ,

• porównanie krajobrazu doliny, gór wysokich ( widok na Tatry) i średnich (widok na Gorce), wyszczególnienie cech charakterystycznych dla tego regionu.

2. Zajęcia w bacówce:

• obserwacja pracy górali w bacówce,

• zapoznanie się z procesem produkcji wyrobów regionalnych ( sposób wyrobu serów z mleka owczego, poznawanie nazw i zwrotów regionalnych),

• zapoznanie się ze strojem góralskim ( elementy stroju, gwara, tradycja i zwyczaje),

• przeprowadzenie wywiadu z góralami z bacówki,

• wykonanie szkicu bacówki,

• spożywanie produktów z bacówki,

• obserwacja czynności górali pracujących przy stadach.

3. Powrót do Czarnego Dunajca:

• obserwacja zabudowy w stylu góralskim,

• wykonanie rysunków o dowolnej tematyce związanej z kulturą Podhala i krajobrazem gór,

Część końcowa:

1. Dyskusja na temat przeprowadzonych zajęć.

2. Wystawa prac uczniów:

• ,,Kolekcja kory”

• ,,Szkic bacówki”

• ,,Moje góry”

3. Omówienie rezultatów pracy uczniów, przeprowadzonych wywiadów.

4. Wykonanie krzyżówki z hasłem ,,Podhale” – przygotowanie pytań .

MATERIAŁY POMOCNICZE:

Materiały dla nauczyciela

Roślinność tych obszarów jest zróżnicowana i zależy od budowy geologicznej, ukształtowania terenu i zmianom wprowadzonych przez człowieka. W dolinie Czarnego Dunajca występują torfowiska wysokie, bory bagienne, łąki (gorczyczka, kosówka, rosiczka, storczyki). Spotkać tu możemy wilki, jelenie, lisy, dziki, czarne i białe bociany, cietrzewie ,puszczyki, myszołowy, puchacza, żmije zygzakowate, salamandry plamiste, pstrągi.

Najbardziej charakterystyczne rośliny występują w piętrach Tatr:

-piętro regla dolnego,

-piętro regla górnego,

-piętro kosodrzewiny,

-piętro alpejskie (hale),

-piętro turniowe,

Na terenie Podhala i Tatr spotykamy liczną roślinność chronioną, wiele endemitów.

Materiały dla ucznia

Na zajęciach uczniowie samodzielnie wykonują zadania w grupach lub indywidualnie korzystając z pomocy nauczyciela.

Zadanie 1.

Na kawałku kalki wykonaj obraz kory wybranego drzewa. Kalkę przyłóż do kory drzewa i zamaluj ołówkiem. Wykonany obraz podpisz, z jakiego drzewa masz wzór kory.

Zadanie 2.

Ułóż pytania do krzyżówki z hasłem ,,Podhale” tak, aby pytania były związane z regionem górskim.

Zadanie 3.

Przygotowanie do ,,Wieczoru góralskiego”

W grupach przygotuj wystawę prac malarskich i szkiców. Podpiszcie swoje prace. Z notatek , które wykonaliście podczas wywiadu zaprezentujcie tradycje i sztukę góralską. W ciekawy i żartobliwy sposób przedstawcie, jak górale wyrabiają swoje oscypki.