Gotowość dziecka do pisania polega na odwzorowywaniu liter lub całych wyrazów.
W umiejętności reprodukowania kształtów podstawową rolę odgrywają procesy analizy i syntezy wzrokowej oraz zasób wyobrażeń dziecka. Pierwsze spostrzeżenia są globalne wraz z rozwojem stają coraz bardziej analityczne. Z badań Stefana Szumana dowiadujemy się, że
„spostrzeganie to pewna czynność umysłu w efekcie której powstaje wyobrażenie danego przedmiotu lub kształtu”.
Rysowanie spostrzeganych kształtów jest więc przenoszeniem wyobrażenia graficznego na odpowiednie impulsy motoryczne.
A. Brzezińska wyróżnia trzy aspekty gotowości do nauki pisania:
• gotowość psychomotoryczna - warunkuje opanowanie techniki pisania, polegająca na kształtowaniu u dzieci umiejętności i sprawności potrzebnych do jej opanowania.
• gotowość emocjonalno - motywacyjna - istotą tego jest zrozumienie przez dziecko znaczenia umiejętności pisania i dla niego samego także rozumienie, które jest elementem pozytywnej motywacji dla uczenia się pisania.
Wszystkie wymienione aspekty są wzajemnie uzależnione i razem warunkują opanowanie nauki pisania.
T. Wróbel mówi, że „ pismo stanowi pełną całość psychomotoryczną na którą składają się takie elementy jak: słuchowe wydzielanie głoski, znaczenie jej odpowiednika literowego, zapamiętanie litery oraz kolejne rozmieszczenie liter w wyrazie, napisanie litery lub wyrazu, a więc szereg ruchów wykonanych przez różne części aparatu ruchowego ręki pod kierownictwem kory mózgowej”.
Proces przygotowania dziecka do nauki pisania obejmuje w zasadzie cały okres przedszkolny. Przygotowują do tej czynności te wszystkie zajęcia, zabawy i ćwiczenia w czasie których dziecko doskonali umiejętność analizy i syntezy, te które wyrabiają orientację w przestrzeni, kształtują poczucie kierunku względem własnej osoby, rozwijają pamięć ruchową, sprawność manualną dużych grup mięśni a w następnej także drobnych ruchów dłoni i palców.
Proces przygotowania dzieci sześcioletnich do nauki pisania jest procesem długofalowym złożonym z wielu etapów. Zaczyna się już w grupie dzieci trzyletnich poprzez konstruowanie, rysowanie, dochodząc do ćwiczeń graficznych u dzieci sześcioletnich. Proces
oddziaływuje na dziecko bodźcami, które są dostosowane do możliwości rozwojowych.
Gotowość do podjęcia nauki pisania w aspekcie nauki szkolnej jest wykładnikiem działania wielu współzależnych czynników, do których należy zaliczyć różne sfery rozwoju dziecka:
umysłową, społeczno - moralną i sprawność motoryczną. Rozwijanie sprawności dziecka w początkowej fazie przygotowania do nauki pisania dotyczy przede wszystkim rozwoju ruchowego i orientacji w przestrzenia mniejszą rolę pełnią sprawność intelektualna i możliwość graficznego odtwarzania znaków. Proces przygotowujący do nauki pisania przebiega równocześnie z etapami rozwoju psychomotorycznego od poznawania przez ruch, poprzez działanie na konkretach aż do początków operowania znakiem graficznym.
W problematyce związanej z zagadnieniem gotowości dziecka sześcioletniego do nauki pisania M. Dmochowska zwraca uwagę na charakterystyczne cechy rozwoju umysłowego dziecka, bardzo ściśle związane z jego rozwojem ruchowym. Cechy te odgrywają decydującą rolę w procesie przyszłego rozumienia i odtwarzania znaków pisania.
Gotowość dziecka sześcioletniego do nauki pisania ściśle wiąże się z osiągnięciem dojrzałości szkolnej tj. „osiągnięciem przez dziecko takiego rozwoju psychicznego, fizycznego, społecznego, który jest rezultatem długotrwałych procesów zachodzących w ustroju dziecka
i jego świadomości. W procesie osiągania dojrzałości dziecka jest więc podmiotem i przedmiotem kształtowania jego osobowości. Działa, uczy się, rozwija, nabywa umiejętności i zainteresowania dzięki swej psychicznej aktywności, potrzebie ruchu, kontaktu i współdziałania z innymi”.
Dojrzałość do nauki pisania koncentruje się wokół umysłowych, motorycznych oraz emocjonalno - społecznych właściwości dziecka sześcioletniego. Rozwój intelektualno - motoryczny opiera się na spostrzeganiu analityczno - reprodukcyjnym, dzięki czemu dziecko odpoznaje, porównuje i odtwarza znaki graficzne z uwzględnieniem ich cech specyficznych jak: elementy składowe, ich położenie, kierunek, proporcje wymiarów względem siebie oraz połączenia linii. Posiada również umiejętność ujmowania kształtu wizualnego w procesie jego powstawania. Dzięki orientacji przestrzennej dziecko może odtworzyć znaki graficzne na powierzchni kartki zgodnie z kierunkiem postępującym od strony lewej do prawej i zachowania następstw równoległych między liniami.
Dużą rolę w przygotowania dziecka do nauki pisania odgrywa dojrzałość fizyczna, do której możemy zaliczyć koordynację ruchów ramienia, przedramienia, nadgarstka i dłoni.
M. Dmochowska uważa, że: ”rezultatem dobrze skoordynowanych ruchów jest kreślenie znaków graficznych linią ciągłą, ruchami swobodnymi oraz napięcie mięśni i stawów. Braki koordynacji powodują silny nacisk narzędzia na papier, szybko występujące objawy zmęczenia ręki, przyruchy, linie chwiejne o nierównym śladzie”.
Obok sfery intelektualnej i fizycznej decydująca rolę w przygotowaniu do podjęcia nauki szkolnej, a szczególności nauki pisania zajmuje sfera emocjonalno - społeczna. Opiera się ona na kształtowaniu wrażliwości na polecenia, wytrwałości w wykonywaniu zadań, zdolności samokontroli i krytycznej oceny własnego wytworu.
Oprócz wymienionych czynników M. Dmochowska uważa, że: „ decydujący wpływ na proces gotowości dziecka do nauki pisania wywiera własna aktywność dziecka, działanie przez zabawę, ciekawość i tendencje naśladowcze. Równolegle z zabawą ruchową dziecko podejmuje działalność plastyczno - konstrukcyjną, która służy pośrednio przyszłej gotowości dziecka do nauki pisania”.
Podsumowując gotowość dziecka do nauki pisania należy stwierdzić, że jest to proces bardzo złożony, wkraczający w różne dziedziny rozwoju i wychowania dziecka, a wymienione wyżej czynniki mają decydujący wpływ na przygotowanie dziecka do podjęcia nauki w szkole głównie uwzględniając przygotowanie dziecka do nauki pisania.
mgr Mirosława Klepaczko
|
