Górny Śląsk jest regionem pogranicza kulturowego, tyglem kulturowym, miejscem kontaktu, konfliktu wielu kultur, licznych społeczności i zbiorowości, tak określa swój region Marek S. Szczepański w artykule "Ludzie bez ojczyzny prywatnej i edukacja regionalna". Odrębności w świecie społecznym dawnej i obecnej Wyżyny Śląskiej jest wiele, składa się na nie wiele czynników zachodzących w dziejach tej krainy.
Z zamieszkujących ją grup społecznych można wydzielić trzy podstawowe:
1. Ludzi przybyłych na Górny Śląsk w poszukiwaniu pracy, swojego miejsca zamieszkania i nowej ojczyzny prywatnej, nazywanych gorolami,
2. Ludność Śląska, mieszkająca od pokoleń w tym regionie; hanysy,
3. Rodzima społeczność Zagłębia Dąbrowskiego; gorole-Zagłębiacy(1).
Zdaniem autorki w każdej części tego regionu zamieszkiwanego przez ludność rdzenną i przyjezdną występuje podział pnioki - krzoki - ptoki.
Ludności Śląska nie ominął wpływ przemian społeczno-gospodarczych zachodzących w państwie od 1989 roku. Ich konsekwencją jest np. bezrobocie. Zamykanie zakładów pracy w tym kopalń spowodowało negatywne skutki w społeczeństwie. Dlatego obecne społeczne podziały mogą klasyfikować ludność na: biednych i bogatych, posiadających pracę i bezrobotnych. Podziały regionalne na przełomie XX i XXI wieku zeszły na dalszy plan. Marek S.Szczepański zadając pytanie "Czy dzisiaj podziały te zachowały jeszcze swoją aktualność?", odpowiada "Zapewne tak, choć nie wywołują one już ani wielkich emocji, ani konfliktów, choć niewykluczone, że w bliższej przyszłości napięcia mogą ożyć ponownie".
W latach 80. i 90. XX stulecia zmieniająca się sytuacja gospodarcza w województwie katowickim spowodowała duże obniżenie ilości ludności napływowej. W latach 90. następstwo zmian przejawia się m.in. w spadku liczby urodzeń. Społeczeństwo nasze wchodzi w nowy dla Polski proces starzenia społeczeństwa, do niedawna charakterystyczny dla wysoko rozwiniętych państw Europy Zachodniej. Młodzi ludzie coraz później decydują się na potomstwo, często tylko na jedno dziecko. Zapewnienie dziecku dobrych warunków materialnych, stała praca obojga małżonków tworzą gwarancję pewnego bezpieczeństa rodziny. Coraz rzadziej obserwowany jest model rodziny z trójką dzieci lub rodzin wielodzietnych.
W przytoczonych wcześniej podziałach grup społecznych zachodziły i zachodzą zmiany poprzez zawieranie związków małżeńskich między hanysami a gorolami, Zagłębiakami a hanysami. Niewielkie społeczności lokalne mimo swojego konserwatyzmu w obyczajowości wraz ze wzmożonym wpływem mediów, poszukiwania i wykonywania pracy często poza swoim regionem podlegają coraz większemu liberalizmowi w tradycji swojej małej ojczyzny. Nikogo nie dziwi już ślub będzinianki z bytomianinem.
Ludność, która tu przybyła za czasów Polski Ludowej w większości osiadła w tym regionie. Tutaj założyła swoje rodziny, wychowała i wykształciła swoje dzieci. Jak Ci ludzie potraktują tę małą ojczyznę, która ich przygarnęła pokażą nowe pokolenia.
W umiłowniu swojego regionu mieszkańcy nie dopuszczą do tworzenia na Wyżynie Śląskiej martwego obszaru nazywanego czasami "pustynią bezrobocia". Niektóre kopalnie już nie funkcjonują, ale mieszkańcy nie poddali się walce z bezrobociem.
Bibliografia:
1. Edukacja regionalna. od tradycji ku nowoczesności. Materiały konferencji naukowo-metodycznej. Wojewódzki Ośrodek metodyczny, Katowice 1996.
mgr Ewa Prządka |
