Książka Arendsa to wszechstronne i wyważone spojrzenie na proces dydaktyczny. Autorem jest profesor pedagogiki na Uniwersytecie Marylandu. Przez wiele lat współpracował on z amerykańskimi szkołami i wyższymi uczelniami. Książka jest podręcznikiem dla studentów kierunków pedagogicznych i służy przygotowaniu nauczycieli amerykańskich szkół publicznych.
Szkoła amerykańska różni się od polskiej, jednak rola nauczyciela jest bardzo podobna. Treści zawarte w książce wbrew pozorom są przeznaczone nie tylko dla studentów. Każdy nawet doświadczony nauczyciel może i powinien korzystać z tego podręcznika, jeśli chce być nauczycielem efektywnym i dobrym organizatorem, który w pracy unika monotonii i wspiera ucznia w procesie dydaktycznym. Bowiem uczenie się uczenia to proces ciągnący się przez całe życie zawodowe.
Swoje rozważania Arends rozpoczyna od stwierdzenia, że proces nauczania to sztuka, która wymaga improwizacji i spontaniczności, wyczucia. Trudno więc w sztuce nauczania podawać recepty, formuły i algorytmy. Dotyczy to oczywiście tych stron nauczania, które można poddać pomiarowi.
Każdy nauczyciel powinien się cechować odpowiedzialnością za jakość pracy, a wtedy ma szansę zostać efektywnym nauczycielem. Według Arendsa efektywne nauczanie wymaga biegłości w przedmiocie i troski o dobro uczniów. Miarą sukcesu zawodowego są osiągnięcia szkolne i dojrzałość uczniów. Ponadto wskazuje na cztery dodatkowe warunki:
1. Efektywni nauczyciele władają zasobem wiedzy, na którym wspiera się sztuka nauczania.
2. Efektywni nauczyciele dysponują repertuarem najlepszych sposobów postępowania pedagogicznego.
3. Efektywni nauczyciele wykazują postawy i umiejętności niezbędne dla systematycznej refleksji i rozwiązywania problemów.
4. Efektywni nauczyciele pojmują naukę nauczania jako proces ustawiczny.
Autor rozwija te warunki i nazywa je naukowymi podstawami nauczania. Pracę nauczyciela rozpatruje ze względu na trzy główne rodzaje funkcji: kierownicze, interakcyjne i organizacyjne.
Rozpatrując funkcje kierownicze za najważniejsze uważa planowanie nauczania i podejmowanie decyzji dotyczących nauczania. Dzięki planowaniu można poprawić motywację uczniów, ukierunkować ich uczenie się, zmniejszyć trudności z utrzymywaniem ładu. Ważne jest jednak, żeby nie trzymać się sztywno zaplanowanych działań ale być elastycznym i przewidzieć możliwość zmian. Planowanie jest procesem wielowymiarowym i obejmuje fazy:
1. przedlekcyjną - ustalenie co i przez jaki czas będzie przedmiotem nauczania;
2. śródlekcyjną - planowanie pytań, czasu oczekiwania, kierowanie wydarzeniami;
3. zamykającą - określenie sposobów oceniania postępów uczniów i dostarczenia im informacji zwrotnych.
Planowanie obejmuje cykle dzienne, tygodniowe, miesięczne, roczne i powinno być wspierane formułowaniem celów dydaktycznych, konspektami zajęć.
Mówiąc o interakcyjnych funkcjach nauczyciela Arends podkreśla, że bezpośredni kontakt między nauczycielem, a uczniem stanowi istotę nauczania. Przedstawia i szczegółowo omawia pięć głównych modeli nauczania: nauczanie wiadomości przez podawanie, nauczanie pojęć powiązanych z myśleniem wysoko zorganizowanym, bezpośrednie nauczanie umiejętności, nauczanie treści poznawczych i umiejętności społecznych, odkrywanie, dyskusję i badanie.
Na funkcje organizacyjne nauczyciela składa się między innymi współpraca z kolegami po fachu, z personelem kierowniczym szkoły i z rodzicami. Dobra współpraca z partnerami sprawia, że nauczyciele wnoszą wkład w efektywność szkoły. Arends nieco więcej miejsca poświęca współpracy z rodzicami. Zachęca do utrzymywania dobrych stosunków z nimi, na zjednywaniu ich pomocy w szkole, w domu, na wycieczkach.
W ostatniej części książki autor poświęca nauczycielowi-badaczowi. Każdy nauczyciel będzie lepiej uczył i nada lepszy kształt środowisku dydaktycznemu w swojej klasie, jeżeli sam będzie badaczem. Nie jest nim łatwo być. Arends przedstawia fazy badania metodycznego, wyjaśnia jak należy interpretować i wykorzystywać dane.
Książka jest z jednej strony podręcznikiem, a z drugiej przewodnikiem, przyjacielem dla każdego nauczyciela, zarówno młodego jak i doświadczonego. Powinien do niej zaglądać każdy nauczyciel, troszczący się o swoje ustawiczne kształcenia.
Ewa Szmyd
Szkoła Podstawowa nr 1 w Ożarowie Mazowieckim | 
