Aton
AtonAton (także Aten - w
języku egipskim
ỉtn oznacza tarczę słoneczną) -
bóg
egipski. Początkowo, w
III tysiącleciu p.n.e.
był jednym z wielu bogów wyznawanych w
Egipcie
. Aton był tarczą słoneczną - dokładniej, bogiem promieniowania żaru tarczy słonecznej - uważany wówczas za emanację boga
Re
. W Opowieści o
Sinuhe
jest mowa o królu
Amenemhacie I
, który po śmierci został zabrany do nieba i połączył się z Atonem[1]. Za czasów królowej
Hatszepsut
Aton określany był już jako Stwórca, który stworzył wszelką istotę, który ukształtował ziemię, który dopełnił jej stworzenia[2]. Początki wzmożonego kultuPhilipp Vandenberg w swojej biografii królowej
Nefretete
oznajmił, iż za panowania
Totmesa IV
obudziły się pierwsze wątpliwości dotyczące egipskich bogów[3]. Opinię tę podzielają także inni badacze[4]. Pewna inskrypcja na skarabeuszu
Totmesa IV
, znajdującym się obecnie w British Museum, świadczy o nagłym wzroście kultu i znaczenia Atona w wierzeniach Egipcjan: - Książęta Naharin (
Mitanni
), niosąc swoje dary, widzą Menkheprure (
Totmesa IV
), jak wychodzi ze swego pałacu. Oni słyszą głos jakby syna
Nut
, z łukiem w swojej dłoni jak syn następcy
Szu
. Jeśli podniesie się do walki, z Atonem przed sobą, niszczy górzyste kraje, depcząc pustynne kraje, stąpając aż do Naharin i Karoi, aby uczynić mieszkańców obcych ziem jak sługi dla rządów Atona na wieki.[5]
Kult Atona wzmocnił kolejny
faraon
,
Amenhotep III
. Wallis Budge uważał, podobnie jak
Gaston Maspero
, iż kult Atona stał się popularny w 11. roku rządów króla, kiedy to ukończono budowę sztucznego jeziora dla królowej
Teje
, zaś królewskiej barce żeglującej po tym zbiorniku nadano imię Aton-Tehen ("Aton połyskuje")[6]. Również hymn ku czci słońca datowany na okres rządów tego króla mówi: - Chwała tobie, Atonie dnia, stwórco wszystkich rzeczy, który sprawiasz, że one żyją.[7]
Wprowadzenie monoteizmuSyn i następca
Amenhotepa III
,
Echnaton
(wcześniej Amenhotep IV - przed zmianą imienia na Echnaton), dokonał radykalnej reformy religijnej, wprowadzając
religię
monoteistyczną
, zwaną obecnie atonizmem - kult Atona jako jedynego boga, zwłaszcza w miejsce wyznawanego dotychczas
Amona
. Świątynie innych bóstw zostały pozamykane. Istnieją opinie, iż reforma
Echnatona
była szkodliwa dla Egiptu, m.in. dlatego, iż Aton według króla był bogiem miłości, który troszczył się o wszystkie narody, co miało zapewne wpływ na pacyfistyczną politykę władcy. Najwięcej informacji na ten temat dostarcza
Wielki Hymn do Atona
odkryty w grobowcu
Aj
. Po śmierci
Echnatona
zlikwidowano kult Atona i przywrócono kult
Amona
i innych bogów. Porównanie z monoteizmem hebrajskimAtonizm, obok
judaizmu
, był jednym z najstarszych wyznań monoteistycznych. Można dostrzec pomiędzy nimi liczne podobieństwa: - wiara w jednego jedynego Boga (
Hymn do Atona
kol. 7-8 —
Powtórzonego Prawa
6:4
[1]
);
- podobne imię Boga — episkie Aton, Aten przypomina hebrajskie Adon, Adonai - [Wielki] Pan;
- Bóg, który wszystko utrzymuje przy życiu;
- Bóg, który troszczy się o wszystkich ludzi i całe swoje stworzenie.
Wielki Hymn do Atona
przypomina biblijny
Psalm 104
, do którego też jest często porównywany[8]. Poza podobieństwami w samych systemach wierzeń istnieją także inne powody, dla których oba kulty uznaje się często za spokrewnione ze sobą: - według
Biblii
Hebrajczycy
zamieszkiwali na terytorium
Egiptu
przez 430 lat (
Exodus
12:40-41), przez co mogło dojść do wymieszania różnych elementów obu systemów religijnych, czego przykładem może być złoty cielec, który w zamyśle
Izraelitów
miał być wyobrażeniem
Jahwe
(
Exodus
32:4-5);
-
Hebrajczycy
mieli opuścić
Egipt
480 lat przed 4. rokiem rządów króla
Salomona
(
1 Królewska
6:1), czyli 520 lat przed najazdem
Szeszonka I
na
Judę
(
1 Królewska
14:25). W chronologii egipskiej biblijny exodus przypada na okres rządów
Totmesa III
(według późnej chronologii) lub
Amenhotepa II
(według wczesnej chronologii). Część badaczy uważa, iż do inwazji na
Kanaan
doszło 40 lat później, za panowania
Amenhotepa III
, gdyż jest to ostatni faraon, którego imię pojawia się na skarabeuszach odkrytych w grobowcach zniszczonego wówczas
Jerycha
. Pierwsze walki opisane w księgach
Jozuego
i
Sędziów
musiały więc mieć miejsce za rządów
Amenhotepa III
oraz
Amenhotepa IV Echnatona
. Inwazję plemion
Habiru
(utożsamianych później z
Hebrajczykami
) na miasta kananejskie za
Echnatona
potwierdza
korespondencja amarneńska
oraz odkrycia archeologiczne na terenach
Palestyny
.
Na podstawie powyższych założeń oparto dwie sprzeczne teorie: - a)
Hebrajczycy
uciekający z
Egiptu
zapożyczyli monoteistyczny kult od
Echnatona
;
- b)
Echnaton
będący pod wrażeniem cudów dokonanych przez Boga
Hebrajczyków
zaczął go czcić pod postacią Atona.
Pomimo to należy zaznaczyć, iż kult
Jahwe
znacznie różnił się pod pewnymi względami od kultu Atona. Przede wszystkim, Bóg
Hebrajczyków
przypominał w swej postaci człowieka (
Exodus
24:10), gdyż na swoje podobieństwo stworzył On ludzi (
Genesis
1:26-27), zaś Aton był słońcem. Po drugie,
Jahwe
nie wolno było przedstawiać za pomocą jakiejkolwiek podobizny (
Powtórzonego Prawa
5:8), gdyż wykonane przez człowieka wizerunki nie były w stanie oddać Jego potęgi i chwały (
Izajasza
40:18-19), zaś Aton wyobrażany był jako dysk słoneczny. Po trzecie,
Mojżesz
surowo zakazał kultu Słońca (
Powtórzonego Prawa
4:19). Niemniej jednak Bóg
Hebrajczyków
kojarzony był często ze światłością (np.
Exodus
3:2, 10:23, 13:21, 19:18), zaś nikomu poza ścisłą starszyzną
Izraela
nie dane było oglądać jego postaci (
Powtórzonego Prawa
4:15 - najprawdopodobniej w celu uniknięcia bałwochwalstwa polegającego na sporządzaniu podobizn Boga). Zewnętrzny obserwator mógł przez to odnieść wrażenie, iż
Hebrajczycy
czczą bezpostaciowe bóstwo światłości. Do chwili obecnej nie udało się ustalić, czy te dwa kulty były ze sobą faktycznie powiązane. Zobacz teżPrzypisy- ↑ John A. Wilson, "The Story of Sinuhe," ANET, 18.
- ↑ Donald B. Redford, "The Sun-disc in Akhenaten's Program: Its Worship and Antecedents, I", JARCE 13 (1976), s. 50; cytowany w pracy doktorskiej
Jamesa Rogera Blacka, "The Instruction of Amenemope: A Critical Edition and Commentary"
,
roz. 1, "Historical Context: Egypt and the Ancient Near East", s. 89 (format PDF)
- ↑ Philipp Vandenberg, Nefretete. Biografia Archeologiczna, (Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe: Warszawa, 1982), s. 61.
- ↑ KMT, A Modern Journal of Ancient Egypt, Volume 13, Number 2 (Summer 2002), ss. 41-51.
- ↑ Nicholas Reeves, Akhenaten: Egypt's False Prophet (New York: Thames and Hudson, 2001), s. 50;
James Roger Black
,
ibid. (format PDF)
- ↑ E. A. W. Budge,
Tutankhamen. Amenism, Atenism and Egyptian Monotheism. (1923), s. 68
- ↑ tłumaczenie
James Roger Black
,
ibid. (format PDF)
w oparciu o Adriaan De Buck, Egyptian Readingbook: Exercises and Middle Egyptian Texts, ss. 113-115.
- ↑ Crocker P 1996. "The Hymn to the Aten and Psalm 104". Buried History. 32 (3): 76-82; także John A. Wilson, The Culture of Ancient Egypt. New Edition. (University Of Chicago Press: Chicago, 1956); Vandenberg, ibid., s. 182.
Inne hasła zawierające informacje o "Aton":
Amon (bóg egipski)
...
Starożytni Egipcjanie
...
Mitologia hebrajska
...
Bogowie starożytnego Egiptu
...
Dysk
starożytności, zobacz: rzut dyskiemdysk – w okresie antycznym wizerunek
Słońca
, zobacz też: Aton
dysk Airy'ego
(optyka)
dysk
(część kręgosłupa)
dysk akrecyjny
(astronomia)
dysk protoplanetarny
(astronomia)
dysk logiczny
(informatyka)
dysk optyczny
...
Kult astralny
...
XIV wiek p.n.e.
...
Kategoria:Bóstwa egipskie
...
Aton
Aton w
hieroglifach
Symbol AtonaAton (także Aten - w
języku egipskim
ỉtn oznacza ...
Starożytny Egipt
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Aton":
Hasło nie występuje w innych lekcjach!
|