Wojna krymska (
1853
-
1856
) – wojna między
Imperium Rosyjskim
a
imperium osmańskim
i jego sprzymierzeńcami (
Wielką Brytanią
,
Francją
i
Sardynią
). Była pierwszym w historii konfliktem zbrojnym, którego przebieg relacjonowano na bieżąco i który uwieczniono na fotografiach.
W
1852
roku między Rosją i
Francją
rozpoczął się spór o prawa duchowieństwa
prawosławnego
, względnie
katolickiego
do opieki nad miejscami świętymi i w ogóle niemuzułmańską ludnością imperium tureckiego. W spór wmieszała się Wielka Brytania, w mniejszym stopniu również
Austria
i
Prusy
, a przedmiot sporu rozszerzył się o strefy wpływów tych mocarstw w Turcji oraz rewindykacje dotychczasowych jej zobowiązań wobec Rosji. Szczególnie Wielkiej Brytanii zależało na podsycaniu wrogości między Turcją i Rosją, przy czym okręty brytyjskie wpłynęły do
Cieśniny Dardanelskiej
.
W lutym
1853
roku car Rosji
Mikołaj I Romanow
skierował do Turcji
ultimatum
w sprawie przekazania pod jej opiekę wszystkich prawosławnych obywateli w Imperium Osmańskim. Car wykazał się bardzo błędną oceną ówczesnej sytuacji politycznej. Był pewny neutralności Austrii, którą wsparł w walce z Węgrami. Przewidywał, że Anglia nie jest zdolna do współpracy z odwieczną konkurentką, Francją. Gdy sułtan ultimatum odrzucił, wojska rosyjskie weszły do księstw naddunajskich
Wołoszczyzny
i
Mołdawii
. Wówczas
Turcja
wypowiedziała Rosji wojnę a jej wojska zaatakowały rosyjskie terytoria na
Kaukazie
, skąd zostały jednak wyparte, a
flota
turecka zniszczona
30 listopada
1853
roku w
bitwie morskiej
pod
Synopą
, w południowej części
Morza Czarnego
.
Zwycięstwo rosyjskie pod Synopą podburzyło
opinię publiczną
w Anglii i Francji, a państwa te pospieszyły z pomocą Turcji, zaś Austria wysłała swe wojska na Wołoszczyznę (chociaż nie wstąpiła do związku przeciw Rosji). Anglia i Francja, wykorzystując swe panowanie na morzach, dokonały szeregu bombardowań i prób desantu w
Finlandii
,
Zatoce Fińskiej
, na wyspach Alandzkich na
Bałtyku
, w
Pietropawłowsku
na
Kamczatce
oraz w
Odessie
i
Kerczu
na Morzu Czarnym. We wrześniu
1854
60 tysięcy żołnierzy wojsk brytyjskich, francuskich i tureckich wylądowało na
Półwyspie Krymskim
. Dołączyły do nich później także wojska
Sardynii
. Sprzymierzeni zajęli półwysep bez większych walk, z wyjątkiem miasta i twierdzy
Sewastopol
, którego oblężenie, połączone z ciężkimi bombardowaniami, trwało przez 11 miesięcy, do września
1855
roku. Do historii przeszła też szarża lekkiej kawalerii brytyjskiej na stanowiska rosyjskiej artylerii w
bitwie pod Bałakławą
. W trakcie wojny krymskiej zmarł car Rosji
Mikołaj I Romanow
, a tron po nim przejął jego syn
Aleksander II
(
1855
-
1881
).
Po zdobyciu przez sprzymierzonych Sewastopola, wojna krymska trwała jeszcze przez prawie pół roku, ale działania wojenne ograniczyły się już tylko do terenów Zakaukazia i sporadycznych ataków floty brytyjskiej na miasta rosyjskie nad Bałtykiem i
Morzem Białym
. Trwała też angielska blokada cieśnin duńskich, uniemożliwiająca Rosji eksport zboża i innych towarów. Wojna ostatecznie zakończona została
30 marca
1856
roku
traktatem pokojowym
na kongresie w
Paryżu
. Według jego ustaleń Rosja musiała odstąpić południową część
Besarabii
Turcji, która utrzymała też protektorat nad Mołdawią, Wołoszczyzną i Serbią,
Morze Czarne
ogłoszone zostało jako neutralne, czyli otwarte dla wszystkich flot, a ponadto mocarstwa zachodnie przejęły opiekę nad całą ludnością chrześcijańską w imperium tureckim.
Siódma wojna rosyjsko-turecka, przez poszerzenie jej o wojnę krymską, przy udziale W. Brytanii i Francji, zakończyła się więc przegraną Rosji. Upokarzający dla Rosji był zwłaszcza zakaz posiadania floty wojennej i budowy twierdz przybrzeżnych na Morzu Czarnym. Wojna wykazała zacofanie techniczne i gospodarcze Rosji, głównie w rozwoju szlaków komunikacyjnych i budowie okrętów, korupcję i niedowład w zaopatrzeniu wojsk oraz nieudolność dowódców. Np. z braku połączenia kolejowego zaopatrzenie na front krymski dowożone było przez bezdroża Ukrainy
wozami zaprzężonymi w woły
. Innym przykładem dysproporcji możliwości technicznych był zasięg broni obu stron.
Karabiny
wojsk inwazyjnych miały zasięg do 1200 metrów, podczas gdy karabiny rosyjskie – 300 metrów.
Wojna ta była swoistym katalizatorem, który przyspieszył wiele przemian dokonujących się w
XIX wieku
. W wyniku ciągłych braków zaopatrzenia i wyposażenia dla żołnierzy, Wielka Brytania zaczęła wprowadzać metody przemysłowe do produkcji
broni osobistej
. Wkrótce jej śladem podążyły inne kraje europejskie. Wynik wojny skłonił również władze Rosji do pewnej refleksji, czego efektem było zniesienie
poddaństwa
na terenie Imperium Rosyjskiego w 1861 roku.
Polacy w wojnie krymskiej
Polacy chcieli wykorzystać wojnę do odzyskania niepodległości. Za zgodą sułtana próbowali budować wojsko polskie na terenie Turcji (Adam Mickiewicz).
Michał Czajkowski (Sadyk Pasza)
utworzył oddziały kozaków otomańskich, a
Władysław Zamoyski
– polską
Dywizję Kozaków Sułtańskich
. W 1855 r. zgłosiła się do służby jako podlekarz przy sztabie Dywizji Kozaków Sułtańskich
Józefa Rostkowska
.
Wojna krymska pomimo że toczona w połowie
XIX wieku
posiadała szereg cech wojen dwudziestowiecznych, szczególnie
I wojny światowej
. Większa część działań wojennych miała charakter wojny pozycyjnej, toczonej w okopach wokół Sewastopola. Była ona też jednym z pierwszych konfliktów relacjonowanych na bieżąco na łamach prasy.
Bibliografia
Przypisy
- ↑ Военная Энциклопедия, М., Воениздат 1999, Tom 4, str.315
- ↑ Военная Энциклопедия, М., Воениздат 1999, Tom 4, str. 317
- ↑ The Osprey Companion to Military History, R Cowley and G Parker (eds.), Osprey Publishing, 1996, , str. 116
- ↑ Royle. The Books "Crimea" and The Great crimean war"
- ↑ John Sweetman, Crimean War, Essential Histories 2, Osprey Publishing, 2001, , p.89
- ↑ Clive Pointing, The Crimean War: The Truth Behind the Myth, Chatto & Windus, London, 2004, , str. 344