Pomnik Powstańców Wielkopolskich znajdujący się na rynku
Pobiedziska (
niem.
Pudewitz) – miasto w
woj. wielkopolskim
, w
powiecie poznańskim
, siedziba
gminy miejsko-wiejskiej Pobiedziska
.
W latach 1975-1998
miasto administracyjnie należało do
woj. poznańskiego
.
Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 8677 mieszkańców[2].
Historia
Pobiedziska leżą na Szlaku Piastowskim między
Poznaniem
a
Gnieznem
, niedaleko
Ostrowa Lednickiego
. Z racji swojego położenia przy tak ważnym trakcie handlowym i komunikacyjnym były świadkiem narodzin państwa polskiego. Zapisały w historii naszego kraju, może małą, ale na tyle ważną kartę, że
Kazimierz Odnowiciel
nadał w 1048 roku niewielkiej osadzie nazwę wywodzącą się od słowa pobieda (zwycięstwo). Jest ona prawdopodobnie związana ze zwycięską bitwą, którą stoczył książę Kazimierz w okolicach Pobiedzisk ze zbuntowanym namiestnikiem
Mazowsza
Masławem
.
W 1257 roku
Przemysł I
nadał Pobiedziskom prawa miejskie, co uniezależniło je od kasztelanii na Ostrowie Lednickim. W 1331 roku
Krzyżacy
splądrowali i zniszczyli miasto; wstrzymało to na jakiś czas jego rozwój.
Pobiedziska często odwiedzał król
Władysław II Jagiełło
. W 1418 roku witał tu delegację wracającą z
soboru w Konstancji
, a w 1423 roku ufundował kościół św. Ducha i szpital dla ubogich. W roku 1458 za panowania
Kazimierza Jagiellończyka
, w okresie
wojny 13-letniej
, Pobiedziska wysłały na pomoc
Malborkowi
15 uzbrojonych ludzi, podczas gdy Gniezno 20. Świadczy to o bogactwie miasta, gdyż uzbrojenie jednego człowieka było wówczas bardzo kosztowne.
Przez prawie cały okres swojego istnienia Pobiedziska były miastem królewskim. Wyjątek stanowią lata 1471-1497, kiedy należały do
wielkopolskiego
rodu
Górków
.
W 1513 roku miasto otrzymało przywilej organizowania cotygodniowych (czwartkowych) targów oraz jarmarku w dniu 24 marca. W drugiej połowie XVI wieku rozpoczyna się okres upadku gospodarczego Pobiedzisk. Pożary w roku 1561 i 1579,
epidemia
cholery
(1625),
potop szwedzki
(1655), powojenna anarchia oraz kolejna epidemia przerwały rozwój Pobiedzisk na długie lata. Dopiero pod koniec XVII wieku do miasta i okolic napłynęli osadnicy, którzy zaczęli budować nowe domy, warsztaty i sklepy oraz zagospodarowywać leżącą odłogiem ziemię. Proces odbudowy i stabilizacji gospodarczej przerwała
wojna północna
(1700-1721). Pod jej koniec na ziemię pobiedziską napłynęli nowi osadnicy ze
Śląska
i
Niemiec
, którzy zakładają osady nazywane Olędrami, pobudza to rozwój miasta, a w szczególności handlu i rzemiosła.
Okres radości z powodu uchwalenia prawa dla miast i
Konstytucji 3 Maja
skończył się wraz z
drugim rozbiorem Polski
(1793) i wkroczeniem do Pobiedzisk wojsk
pruskich
. Z dokonanego przez nowe władze spisu wynika, że w mieście było 156 domów, w których mieszkało 791 osób. Funkcjonowało między innymi 106 warsztatów rzemieślniczych, 2 gospody z zajazdami, 3 młyny wodne oraz 2 szkoły. Wszystkie ulice były brukowane, a władze miejskie reprezentowało 11 urzędników. Ludność Pobiedzisk w latach niewoli dzielnie walczyła o zachowanie polskości, podejmując różnorodne inicjatywy. Należy zaliczyć do nich założenie w 1866 roku przez
Maksymiliana Jackowskiego
Kółka Rolniczego w Pobiedziskach, którego głównym celem było upowszechnianie wiedzy rolniczej i udzielanie pomocy małym gospodarstwom rolnym, założenie w 1908 roku Spółdzielni Rolniczo-Handlowej Rolnik i powstanie w 1905 roku
Banku Ludowego
. Oprócz tego aktywną działalność prowadziły towarzystwa patriotyczne, np. Towarzystwo Gimnastyczne Sokół,
Towarzystwo Czytelni Ludowych
, Koło Śpiewacze im. B. Dembińskiego, Katolickie Towarzystwo Robotników i Towarzystwo Przemysłowców.
29 grudnia 1918 roku mieszkańcy Pobiedzisk podjęli spontaniczną akcję przejmowania władzy od niemieckich urzędników oraz rozbrajania policjantów i osadników. Dnia 4 stycznia 1919 roku wyruszył z miasta pierwszy oddział
powstańczy
, który wziął m.in. udział w walkach o
Inowrocław
. Wkrótce oddziały powstańcze zostały przekształcone w regularną armię. Batalion z Pobiedzisk (około 400 osób) złożył na Rynku w dniu 13 kwietnia 1919 roku uroczystą przysięgę, którą odbierał generał
Józef Dowbor-Muśnicki
.
Dwudziestolecie międzywojenne to okres ogólnego zubożenia ludności. Szalejące bezrobocie pogłębiało kontrasty i budziło niezadowolenie społeczne. Mimo to w mieście pobudowano strażnicę, strzelnicę, boisko sportowe oraz urządzono plażę i przystań wodną nad Jeziorem Biezdruchowo. Wybudowano ratusz w stanie surowym, wykonano kanalizację burzową oraz ułożono płyty chodnikowe na głównych ulicach. Przed wybuchem wojny miasto liczyło 4255 mieszkańców, z których 157 było narodowości niemieckiej i 4 żydowskiej. Na terenie miasta działalność prowadziło ponad 70 warsztatów rzemieślniczych i 67 sklepów.
30 sierpnia 1939 roku powołano do wojska ok. 220 rezerwistów, a wśród nich: Mariana Sypniewskiego, Edmunda Bartlitza i Henryka Lewandowskiego, którzy w wyniku działań wojennych dostali się do niewoli radzieckiej i zostali zamordowani w
Katyniu
. 13 września w godzinach przedpołudniowych do miasta wjechały jednostki
Wehrmachtu
, które w porozumieniu z miejscową ludnością niemiecką zaczęły od razu wdrażać politykę terroru i eksterminacji. Przejawiała się ona wysiedleniami, zsyłką do
obozów koncentracyjnych
oraz karami śmierci i więzienia. Z rąk hitlerowskiego wymiaru sprawiedliwości zginęło w okresie okupacji ponad 50 mieszkańców. 22 stycznia 1945 r. 45 Brygada Pancerna Gwardii, dowodzona przez płk. Nikitę Morgunowa, wyzwoliła Pobiedziska, wkraczając do miasta od strony Gniezna.
Po wojnie miasto rozwijało się bardzo wolno. Dopiero w połowie lat siedemdziesiątych XX w. nastąpiło widoczne ożywienie gospodarcze. Proces ten został przyspieszony w roku
1990
na skutek przywrócenia prawdziwej samorządności, umożliwiającej gminie gospodarowanie własnymi środkami finansowymi[3].
Zabytki
Zabytkami miasta są[4]:
- kościół wczesnogotycki (przebudowany) pw. św. Michała Archanioła z przelomu XIII i XIX w., siedziba
parafii
,
- klasycystyczny kościół poewangelicki pw. św. Ducha z 1 poł XIX w, siedziba
parafii
- domy z XIX w.
- klasztor sióstr Sacre Coeur z lat 30. XX w.
- ratusz z lat 30. XX w.
-
stary cmentarz żydowski
.
- wikariat zbudowany w roku 1820.
- plebania zbudowana w roku 1887.
- zabytkowa dzwonnica zbudowana w XIX w.
- 2 zabytkowe szkoły.
- dom katolicki zbudowany przez bank ludowy w 1910 r.
-
dworzec kolejowy
.
- gazownia miejska zbudowana w roku 1905.
- rynek miasta z XIX w.
Ciekawostki
W pobliżu miasta przy trasie nr 5 znajduje się pierwszy w Polsce Skansen Miniatur założony w 1998 r. Zebrano tu około 35 najważniejszych budowli z terenu
Wielkopolski
, oraz położonych na
Szlaku Piastowskim
, głównie z
Poznania
,
Gniezna
i
Inowrocławia
. Miniatury są wykonane w skali 1:20 i są wiernymi kopiami oryginalnych budynków z zachowaniem wszelkich detali.
Miejscowość jest opisana także w
Jeżycjadzie
Małgorzaty Musierowicz
- pojawia się po raz pierwszy na kartach powieści "
Dziecko piątku
".
Sport
Najważniejszym klubem sportowym w mieście jest
MGKS Huragan
, obok którego bardzo prężnie działa Amatorska Gminna Liga Piłki Nożnej. Miasto posiada także rozbudowana bazę do uprawiania
tenisa ziemnego
.
Z Pobiedzisk pochodzi dziadek
Ludovica Obraniaka
, francuskiego piłkarza polskiego pochodzenia, który gra obecnie w
Lille OSC
oraz
reprezentacji Polski w piłce nożnej
.
W miejscowym Huraganie zaczynał karierę jako piłkarz
Bartosz Ślusarski
.
Osobistości
W Pobiedziskach urodził się
Andrzej Pieczyński
(aktor).
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne