Bełchatów –
miasto i gmina
w
województwie łódzkim
,
siedziba powiatu
bełchatowskiego
.
Wg danych
GUS
z 31 grudnia
2008
, miasto liczyło 61 418 mieszkańców. Piąte pod względem ludności miasto
województwa łódzkiego
, położone ok. 50 km na południe od
Łodzi
i ok. 25 km na zachód od
Piotrkowa Trybunalskiego
.
Bełchatów jest jednym z 312 miast należących do
Związku Miast Polskich
.
Położenie
Bełchatów jest położony w środkowej
Polsce
na południe od
Łodzi
na
Wysoczyźnie Bełchatowskiej
nad
rzeką
Rakówką
(prawy dopływ rzeki
Widawki
).
Przez Bełchatów przebiega
droga krajowa
oraz
drogi wojewódzkie
:
W okolicy Bełchatowa ma przebiegać
droga ekspresowa nr 8
(według południowego wariantu). Przez Bełchatów przebiega linia kolejowa z
Rogowca
(kopalni i elektrowni "Bełchatów") do
Piotrkowa Trybunalskiego
(obecnie tylko ruch towarowy).
W latach 1975-1998
miasto administracyjnie należało do
województwa piotrkowskiego
.
Rozwój terytorialny miasta
- 1925 – dołączenie do Bełchatowa wsi Olsztyn (teren dzisiejszego
osiedla Olsztyńskiego
), Zamoście (okolice dzisiejszej ul. Zamoście) i Lipy (okolice dzisiejszej ul. Lipowej).
- 1933 – przyłączenie do Bełchatowa wsi Czapliniec (okolice dzisiejszej
ulicy Czaplinieckiej
).
- 1977 – do Bełchatowa włączono
Grocholice
(aktualnie najstarsza dzielnica miasta), Politanice, część
Dobrzelowa
i
Domiechowic
.
Struktura powierzchni
Według danych z roku
2007
[1] Bełchatów ma obszar 34,64 km², w tym:
- użytki rolne: 51%
- użytki leśne: 15%
Miasto stanowi 3,58% powierzchni
powiatu bełchatowskiego
.
Osiedla i dzielnice
Większość osiedli (głównie z
wielkiej płyty
) powstała w czasie najdynamiczniejszego wzrostu populacji miasta, równocześnie z Kopalnią Węgla Brunatnego "Bełchatów" i
Elektrownią Bełchatów
. Głównym wykonawcą blokowisk było nieistniejące obecnie Wieluńskie Przedsiębiorstwo Budowlane (tzw. "wieluński BeP") z
Wielunia
.
Demografia
Dane z
31 grudnia
2007
[2]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni |
---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 61496 | 100 | 31334 | 51,0 | 30162 | 49,0 |
gęstość zaludnienia (mieszk./km²) | 1775 | 905 | 871 |
Według danych z roku 2002[3] średni dochód na mieszkańca wynosił 1443,27 zł.
Wykres liczby ludności miasta Bełchatowa na przestrzeni 2 ostatnich stuleci:
Największą populację Bełchatów odnotował w
2002
r. – wg danych
GUS
63 208 mieszkańców[4].
Historia
Architektura
Zabytki
Według rejestru zabytków
KOBiDZ
na listę zabytków wpisane są obiekty:
Komunikacja
Witacz umieszczony przy wjeździe do Bełchatowa
Przez Bełchatów biegną ważne szlaki komunikacyjne:
Warszawa
–
Wrocław
, Wrocław–
Lublin
. W odległości 20 km od Bełchatowa przebiega trasa szybkiego ruchu Warszawa–
Katowice
, a projektowane autostrady znajdą się również blisko
miasta
. Przez Bełchatów prowadzi 37,8 km
dróg krajowych
i
wojewódzkich
oraz 85 km dróg miejskich i
osiedlowych
.
Od stycznia
1987
do kwietnia
2000
[6] Bełchatów posiadał pasażerskie połączenie kolejowe z
Piotrkowem Trybunalskim
. W niedalekiej przyszłości – oddalone 30 km od miasta – lotnisko wojskowe w
Łasku
zostanie przekształcone w lotnisko towarowe.
Usługi komunikacyjne świadczy
MZK
, który dysponuje 25
autobusami
pasażerskimi, w tym jednym wycieczkowym (dane z
1995
r.). Autobusy kursują na liniach o łącznej długości 178 km, z czego 114 km przypada na samo miasto. Z dworca funkcjonują połączenia
PKS
, dzięki którym z Bełchatowa można dotrzeć bezpośrednio m.in. do Warszawy, Lublina, Wrocławia,
Kudowy-Zdroju
,
Kłodzka
,
Częstochowy
,
Łodzi
,
Sieradza
,
Radomia
,
Kalisza
,
Kielc
,
Krakowa
i
Szklarskiej Poręby
.
Parkingi strzeżone usytuowane na największych osiedlach oraz przystępne i dobrze oznaczone miejsca w centrum miasta.
Gospodarka
Niedaleko od miasta (10 km) znajduje się największe w
Polsce
zagłębie paliwowo-energetyczne, w skład którego wchodzą
Kopalnia Węgla Brunatnego "Bełchatów"
oraz
Elektrownia Bełchatów
. Bełchatów jest jednym z dwóch najważniejszych miast
PBOP
.
W Bełchatowie w 2010 roku rozpocznie się budowa Galerii Handlowej Bawełnianka[7].
Turystyka
Około 10
km
na południe od centrum Bełchatowa, przy sztucznym
zbiorniku wodnym
znajdują się dwa ośrodki sportowo-rekreacyjne, niezwykle popularne w
okresie letnim
: Ośrodek "Słok" (właściciel
Elektrownia Bełchatów
) i Ośrodek "Wawrzkowizna" (właściciel
Kopalnia Węgla Brunatnego "Bełchatów"
). Każdy z ośrodków posiada własną
bazę noclegową
(hotele, domki, kwatery), a także szereg atrakcji, m.in.:
stadninę
koni
,
rowery wodne
,
żaglówki
,
kajaki
,
boiska sportowe
,
kąpielisko
ze zjeżdżalnią wodną i
plażą
,
rowery
go-cart, krytą
pływalnię
,
sauny
,
solarium
,
jacuzzi
,
korty tenisowe
o nawierzchni tartanowej, siłownię i wiele innych. Ponadto w
okresie wakacyjnym
często organizowane są różnego typu
koncerty
z udziałem gwiazd polskiej estrady.
Baza hotelowa
Baza
hotelowa
w Bełchatowie jest związana głównie z położeniem miasta przy ważnych szlakach komunikacyjnych:
drodze krajowej nr 8
oraz
drogach wojewódzkich
484 i 485, a także z ośrodkami sportu i rekreacji "Słok" i "Wawrzkowiza" położonymi w okolicach Bełchatowa. W pobliżu Bełchatowa (według południowego wariantu) ma przebiegać
droga ekspresowa nr 8
.
Hotele 3-gwiazdkowe (***):
- Hotel Sport znajdujący się przy hali widowiskowo-sportowej
KWB Bełchatów
,
- Hotel Santin,
- Hotel Wodnik Bełchatów 3 (przy Ośrodku Szkoleniowo-Wypoczynkowy "Słok" k/Bełchatowa). Położony 15 km od centrum miasta, 40 km od głównej stacji kolejowej i 15 km od głównej stacji PKS. Najbliższe lotnisko znajduje się 250 km od hotelu. W 2006 Hotel Wodnik otrzymał certyfikat SKKP i stał się członkiem wspierającym Stowarzyszenia "Konferencje i Kongresy w Polsce"[8].
Sport
W Bełchatowie działają następujące kluby:
Miasto Bełchatów najbardziej znane jest za sprawą męskiego klubu siatkarskiego
Skra Bełchatów
[9]. Bełchatowska baza sportowa składa się m.in. ze
stadionu piłkarski GKS–u Bełchatów
przy ul. Sportowej 3,
hali "Energia" im. Edwarda Najgebauera
przy ulicy Dąbrowskiego, hali widowiskowo-sportowej przy ulicy 1 Maja (niedaleko stadionu), kilku boisk treningowych, 4 basenów, kortów tenisowych, sal gimnastycznych i boisk szkolnych niemal przy każdej placówce edukacyjnej, boisk lekkoatletycznych, siłowni, lodowiska. Tutejsze kluby sportowe proponują uprawianie różnorodnych sportów nie tylko dorosłym, ale prowadzą też szkółki szkolące przyszłych sportowców. W czerwcu 1995 roku po raz pierwszy zorganizowano Miejską Olimpiadę Sportową, w której ponad 6 tys. uczniów walczyło o medale w kilkunastu dyscyplinach olimpijskich.
Kultura
Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna (MiPBP) im. Józefa Ignacego Kraszewskiego
Budynek Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Bełchatowie
Najstarszą placówką kulturalną w mieście, istniejącą od
1935
roku, jest Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna (MiPBP). Poza główną siedzibą na terenie Bełchatowa działają 4 filie MiPBP:
Główna placówka sprawuje również nadzór merytoryczny nad 15 bibliotekami na terenie powiatu bełchatowskiego:
15 stycznia 2002 został oddany do użytku wybudowany w centrum miasta nowoczesny budynek MiPBP, w pełni dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych wraz z parkingiem przed budynkiem. W budynku został umieszczony także oddział biblioteki dla dzieci, przeniesiony z danego budynku
Związku Strzeleckiego "Strzelec"
(wybudowanego w 1938 roku, mieszczącego się przy ulicy 1 Maja 45.
Działalność: Oprócz typowej działalności bibliotecznej MiPBP prowadzi szereg przedsięwzięć kulturalnych:
- Ogólnopolski Konkurs Poetycki im. Wacława Olszewskiego (od 1994 r.),
- Kiermasze Taniej Książki (od 1994 r.),
- Konkurs o Regionie "Między rajem a węglem" (od 1996 r.),
- Powiatowy Konkurs "Książki na medal" (od 1999 r.),
- Powiatowy Konkurs "Książka – obiekt artystyczny" (od 2002 r.),
Biblioteka włącza się aktywnie w promocję czytelnictwa, organizując lokalne akcje (Ferie z Biblioteką, Wakacje z Biblioteką, Mamo – zapisz mnie do biblioteki, Bełchatowski Tydzień Czytania, Spotkanie z Książką), jak również włącza się do akcji ogólnopolskich (
Cała Polska czyta dzieciom
) oraz w akcje promujące szeroko pojętą kulturę w regionie. Współpracuje z lokalnymi mediami a także z instytucjami edukacyjno – wychowawczymi w regionie bełchatowskim. Przedstawiciele MiPBP z Bełchatowa jako przedstawiciele jedynej w Polsce biblioteki zostali (poza
Biblioteką Narodową
) zostali zaproszeni do
Pałacu Prezydenckiego
na doroczne spotkanie Twórców Kultury.
Dzięki zbiorowi tzw. "regionaliów" (prac oraz materiałów dotyczących Bełchatowa i okolic), a także poprzez wydawanie zbiorów prac literackich[10] biblioteka stanowi istotny ośrodek wpływający na propagowanie wiedzy o historii oraz życiu kulturalnym regionu.
Przy bibliotece działa
Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich
Miejskie Centrum Kultury (MCK)
Logo Miejskiego Centrum Kultury w Bełchatowie
Miejskie Centrum Kultury (MCK) jest głównym ośrodkiem animującym kulturę w mieście oraz regionie. W jej skład wchodzi siedziba główna, w której mieści się także jedyne w mieście kino – "Kultura" (ul.
Gabriela Narutowicza
) oraz trzy oddziały:
- "Gwarek" na
osiedlu Dolnośląskim
- "Piwnica" (budynek dawnego Osiedlowego Domu Kultury "Piwnica", później Miejskiego Domu Kultury "Piwnica", przy osiedlu Wolność)
- Oddział MCK w
Grocholicach
Przy MCK działa Amatorski Ruch Artystyczny, w ramach którego prowadzone są zajęcia w wielu grupach, zróżnicowanych pod względem zainteresowań oraz wieku uczestników. Należą do nich m.in.[]:
- Zespół Wokalny "A’VISTA"
- Klub Jam Session
- Grupa folklorystyczna "Rajka"
- Klub Twórców Kultury
- Towarzystwo Miłośników Fotografii i Filmu (od sierpnia 2007 Bełchatowskie Towarzystwo Fotograficzne)[11]
- Bełchatowskie Bractwo Rycerskie
- Zespół tańca współczesnego "Progress"
- Klub fantastyki
Przy oddziale "Piwnica" działa bełchatowski
wolontariat
, który prowadzi wiele akcji w ciągu roku (letnie oraz zimowe półkolonie dla dzieci, organizacja szkoleń dla wolontariuszy, współpraca przy organizacji imprez masowych, prowadzonych przez MCK, pomoc osobom potrzebującym), z których zaś największa jest coroczna organizacja
Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy
, wspólnie z władzami miasta oraz służbami miejskimi.
Najbardziej znanymi amatorskimi grupami artystycznymi są: Bełchatowski Amatorski Teatr "BAT", Bełchatowski Chór Gospel, Dziecięcy teatr "Cudaki".
Poza tymi działaniami w poszczególnych oddziałach organizowane są wystawy, wernisaże, wieczorki poetyckie, koncerty.
Muzeum Regionalne w Bełchatowie
Aktualna siedziba Muzeum Regionalnego w Bełchatowie
Tablica znajdująca się na budynku będącym dawną siedzibą Związku Strzeleckiego, Związku PeOWiaków i Związku Oficerów Rezerwy w Bełchatowie; aktualnie: ul. 1 Maja 45. Do 1998 siedziba Muzeum Regionalnego w Bełchatowie
Idea stworzenia
muzeum
narodziła się na początku lat '90, zaś 16 lipca 1993 odbyło się pierwsze spotkanie Komitetu Założycielskiego Muzeum Regionalnego. Członkowie Komitetu zaapelowali do ówczesnych władz miasta o utworzenie bełchatowskiego muzeum. Swoją działalność muzeum rozpoczęło formalnie w 1995 roku, na jego siedzibę zaś wyznaczono zabytkowy,
późnobarokowy
dworek w centrum miasta (przy ulicy Hellwiga 11), który to był siedzibą najznakomitszych rodów miasta. Do 1987 roku opiekowała się nim rodzina Olszewskich. Po śmierci Wacława Olszewskiego – juniora budynek został odkupiony przez Urząd Miasta w Bełchatowie, jednak jego bardzo zły stan nie pozwolił na ulokowanie w nim siedziby muzeum. Swój pełny blask odzyskał po remoncie zakończonym w 1998 roku. Wtedy też zostało tam przeniesione Muzeum Regionalne z wcześniejszej, tymczasowej siedziby, którą stanowił wybudowany w 1938 roku budynek
Związku Strzeleckiego "Strzelec"
przy ulicy 1 maja 45.
W dniach 7-8 października 2005[12] w Muzeum Regionalne zorganizowana została próba bicia rekordu do
Księgi Rekordów Guinnessa
przez
Eugeniusza Geno Małkowskiego
, który przez 24 godziny malował obrazy (o wymiarach 80 cm x 100 cm), na podstawie wcześniej wykonanych przez artystę
szkiców
.
W Bełchatowie działają dwa chóry
gospel
, Schola Cantorum Gospel Choir oraz Gospel Singers, odnoszące liczne sukcesy na przeglądach muzyki gospel w Polsce oraz za granicą[13][14].
Wydarzenia artystyczne o skali ogólnopolskiej
- Festiwal Filmów Niepoważnych "NAKRĘCENI" (pierwsza edycja październik 2007)
- Jesienne Spotkania Teatralne z BAT-em
- Ogólnopolski Przegląd Piosenki Żeglarskiej w Bełchatowie (organizowany od 1998[15])
- Festiwal Młode(j) Sztuki (organizowany od 2006)
W Bełchatowie rozwinięta jest również
kultura alternatywna
. Jednym z najprężniej działających jej ośrodków jest Stowarzyszenie Kultury Alternatywnej "Zgrzyt", wraz z wchodzącą w jego skład Załogą Rowerową 'Zgrzyt' Bełchatów.
Oświata
W Bełchatowie istnieje rozwinięta sieć placówek oświatowych od poziomu
żłobków
do filii
uczelni wyższych
.
Aktualnie funkcjonują:
- 1 żłobek miejski
- 8
przedszkoli
- 9
szkół podstawowych
- 1
szkoła podstawowa
specjalna
- 6
gimnazjów publicznych
- 1
gimnazjum
specjalne
- 6
liceów ogólnokształcących
- 1
liceum profilowane
- 2 licea ogólnokształcące dla dorosłych
- 1 społeczne liceum ogólnokształcące dla dorosłych
- 1 zaoczne liceum ogólnokształcące dla dorosłych
- filia
Uniwersytetu Łódzkiego
, która prowadzi kierunki:
ekonomia
,
socjologia
- filia
Politechniki Łódzkiej
, która prowadzi kierunki:
elektrotechnika
,
elektronika
i
telekomunikacja
, zarządzanie i
marketing
, inżynieria środowiska,
budownictwo
,
informatyka
,
mechanika
i budowa maszyn
- filia
Wyższej Szkoły Humanistyczno–Ekonomicznej w Łodzi
, która prowadzi kierunki:
filologia polska
,
informatyka
,
pedagogika
,
politologia
,
transport
, zarządzanie i
marketing
- uniwersytet III wieku (w budynku jednego z gimnazjów)
Religia
Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące
Kościoły
:
Do 1942 w Bełchatowie działała również
gmina żydowska
.
Honorowi obywatele miasta
Lista honorowych obywateli miasta[16]:
-
marszałek
Józef Piłsudski
(od 12 czerwca 1926)
- żołnierze Zgrupowania
pułkownika
Ludwika Czyżewskiego
(od 28 czerwca 1993) – żołnierze walczący podczas II wojny światowej w rejonie
Góry Borowskiej
;
-
Apoloniusz Zawilski
(od 28 czerwca 1993) – historyk oraz pisarz, autor monografii o Bełchatowie;
-
pastor
Lothar Ernst Knoch (od 29 października 1997) – inicjator projektów dotyczących współpracy polsko-niemieckiej, współzałożyciel Stowarzyszenia OPIRO w Bełchatowie;
- dr Henryk Mular (od 5 listopada 1997) – lekarz, bełchatowski radny, zaangażowany w rozwój samorządności i służby zdrowia;
- Jean Claude Versyck (od 26 września 2002) – założyciel Komitetu Partnerstwa
Aubergenville
-Bełchatów, inicjator działań na rzecz współpracy polsko-francuskiej;
- Jadwiga Nadana (od 26 września 2002) – działaczka społeczna, inicjatorka wielu działań popularyzujących historię Bełchatowa;
-
prof.
dr
inż.
Zbigniew Kozłowski (od 26 września 2002) – generalny projektant
Kopalni Węgla Brunatnego "Bełchatów"
;
- prof. dr hab. inż. Maciej Pawlik (od 26 września 2002) – naukowiec uczestniczący w procesie projektowania i przygotowania eksploatacji
Elektrowni Bełchatów
;
-
papież
Jan Paweł II
(od 30 października 2003)
- Tomasz Trawiński (od 29 września 2005) – działacz społeczny, członek przedwojennego
Związku Strzeleckiego "Strzelec"
, współzałożyciel Powszechnej Spółdzielni Spożywców i Regionalnego Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego w Bełchatowie;
- Mirosław Olejniczak (od 15 grudnia 2005) – popularyzator sportu i działań na rzecz rozwoju bazy sportowej w Bełchatowie.
- Daniel Jorge Castellani (od listopada 2009) - za jego szczególny wkład w promocję Bełchatowa na arenie ogólnopolskiej i międzynarodowej.
- Konrad Piechocki (od listopada 2009) - od 2007 r. prezes PGE SKRY Bełchatów - w tym czasie SKRA m.in. niezmiennie utrzymuje tytuł Mistrza Polski, organizuje rozgrywki Final Four, zdobywa klubowe wicemistrzostwo świata; tytuł Honorowego Obywatela Bełchatowa, za szczególny wkład w promocję miasta na arenie ogólnopolskiej i międzynarodowej.
Miasta partnerskie
Przypisy
- ↑ Ireneusz Budzyński:
Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2010 r.
. Warszawa:
Główny Urząd Statystyczny
, 2010-08-20.
ISSN
1505-5507
. (
pol.
)
- ↑ Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska:
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2007 r.)
. Warszawa:
Główny Urząd Statystyczny
, 2008.
ISSN
1734-6118
. (
pol.
)
- ↑
Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset
(
pol.
). regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].
- ↑ GUS Bank Danych Regionalnych, faktyczne miejsce zamieszkania, stan na 31 XII 2002
- ↑ 5,0 5,1 5,2 KOBiDZ:
Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie
. [dostęp 16 września 2008].
- ↑
Ogólnopolska Baza Kolejowa
(
pol.
). [dostęp 15 stycznia 2009].
- ↑
Galeria Bawełnianka super star
(
pol.
). [dostęp 2009-10-19].
- ↑
SKKP, Członkowie wspierający (Associate members)
(
pol.
). [dostęp 27 grudnia 2008].
- ↑
Skra to duma i wizytówka regionu
(
pol.
). lodz.gazeta.pl, 3 maja 2009. [dostęp 2010-05-12].
- ↑
"Wydawnictwa" na stronie MiPBP
(
pol.
). [dostęp 13 października 2008].
- ↑
BTF – oficjalna strona
- ↑
Muzeum Regionalne w Bełchatowie – próba bicia rekordu Guinnessa
(
pol.
). [dostęp 10 kwietnia 2009].
- ↑
Koncert Bełchatów Gospel Singers
(
pol.
). [dostęp 13 października 2008].
- ↑
Schola Cantorum Gospel Choir
(
pol.
). [dostęp 13 października 2008].
- ↑ Festivalinfo.pl:
Festiwal Piosenki Żeglarskiej w Bełchatowie
(
pol.
). [dostęp 18 lipca 2008].
- ↑ Bełchatów. Daj się skusić. Folder promocyjny Bełchatowa
- ↑
Alcobaça i Bełchatów już razem!
(
pol.
). UM Bełchatów (Portal Bełchatów). [dostęp 2009-08-28].
Linki zewnętrzne