Bystrzyca Kłodzka
Bystrzyca KłodzkaBystrzyca Kłodzka (
niem.
Habelschwerdt,
czes.
Kladská Bystřice) -
miasto
w
województwie dolnośląskim
, w
powiecie kłodzkim
, siedziba
gminy miejsko-wiejskiej Bystrzyca Kłodzka
.
W latach 1975-1998
miasto administracyjnie należało do
województwa wałbrzyskiego
. Bystrzyca Kłodzka leży w
Rowie Górnej Nysy
, przy ujściu
Bystrzycy
do
Nysy Kłodzkiej
. Jedno z najważniejszych miast krainy historycznej zwanej
ziemią kłodzką
.[1] Według danych
GUS
z 30 czerwca 2008, miasto liczyło 10 501 mieszkańców[2]. Środowisko naturalne Geografia
Bystrzyca Kłodzka (przy
współrzędnych
50°17'N 16°38'E / 50.283, 16.633
) leży w południowej części
województwa dolnośląskiego
, w południowej części
powiatu kłodzkiego
, w środkowej części
gminy Bystrzyca Kłodzka
. Trzecie co do liczby ludności miasto
powiatu kłodzkiego
, leży w południowej części historycznego
hrabstwa kłodzkiego
, u ujścia rzeki
Bystrzycy
do
Nysy Kłodzkiej
, na wysokości ok. 340-370 m n.p.m., w
Obniżeniu Bystrzycy Kłodzkiej
, stanowiącym oś
Rowu Górnej Nysy
, pomiędzy
Górami Bystrzyckimi
na zachodzie, a
Wysoczyzną Idzikowską
na wschodzie.[3] Od
Kłodzka
, stolicy
powiatu
miasto jest oddalone o 17,6 km.[4] Bystrzyca Kłodzka na północy graniczy z
Zabłociem
i
Starym Waliszowem
,
Starą Bystrzycą
na zachodzie,
Długopolem Dolnym
i
Wilkanowem
na południu i
Pławnicą
na wschodzie.[3] Warunki naturalneBystrzyckie
stare miasto
znajdujące się w centrum miasta znajduje się na wąskiej ostrodze umiejscowionej w widłach obu rzek przepływających przez Bystrzycę Kłodzką. Na niej na wysokości ok. 360 m n.p.m. rozplanowano miasto
średniowieczne
. Zbocza jej opadają bardzo stromo w kierunku południowym i wschodnim, miejscami skalnymi urwiskami. Są to pozostałości po
plejstoceńskiej
terasie
nadrzecznej o wysokości do 20 m. Przeciwległy brzeg, tzw. Góra Parkowa jest ukształtowana w podobny sposób. Sprawia to, że Bystrzyca Kłodzka posiada jedną z najpiękniejszych panoram miejskich, prezentującą ciekawy styl zabudowy tarasowej, szczególnie oglądaną z prawego brzegu Nysy Kłodzkiej.[5] Bystrzyca Kłodzka leży na klimatycznej strefie przejściowej, z niewielką przewagą klimatu kontynentalnego.[6] Średnia temperatura roku wynosi 7,4° C, z kolei roczna amplituda sięga 19,3° C.[7]
Opady atmosferyczne
zamykają się w graniach 790 mm.[8] Przyroda FloraRoślinność naturalna Bystrzycy Kłodzkiej należy do Działu Sudeckiej Krainy Podgórza Okręgu Środkowosudeckiego. Jest ona typowa dla
pogórza Sudeckiego
. W lasach występują elementy środkowoeuropejskie takie jak
buk
,
klon zwyczajny
, i
lipa szerokolistna
. Obecnie większość lasów grądowych przekształcono w
łąki
,
pola
i
parki
, zaś lasy mieszane tworzą zadrzewienie izolowanych wzniesień lub obrzeży obniżeń. Do najbardziej charakterystycznych okazów pierwotnej flory ziemi bystrzyckiej należy
pełnik europejski
.[9] FaunaFauna nie różni się w znacznie od innych regionów pozagórskich. Przeważają na tym terenie gatunki środkowoeuropejskie. Występują również gatunki górskie takie jak:
traszka górska
i
salamandra plamista
. Pospolite są gatunki drobniejsze, zwłaszcza gryzoni, jak
nornik zwyczajny
,
ryjówka aksamitna
, czy
kret
. Można także spotkać
koszatkę
oraz
jeża europejskiego
i
zająca szaraka
. Z ptaków do najczęściej występujących w mieście gatunków należą:
wróble
,
gołębie
,
kosy
i
szpaki
.[10] Toponimia nazwy Bystrzyca KłodzkaMiejscowość w
Kotlinie Kłodzkiej
otrzymała swoją nazwę w nawiązaniu do położenia nad "bystrą" wodą, ponieważ słowo Bystrzyca oznacza rwący górski potok.[11] Nazwa ta sugeruje na ścisły związek osady z rzeką, szczególnie często występujący w nazwach miejscowości w
Czechach
i na
Słowacji
, stąd pojawiła się teoria, że założycielami miasta byli osadnicy pochodzący zza
Przełęczy Międzyleskiej
. Poglądu tego nie można jednak zweryfikować dlatego, że jeszcze w
XII
w.
Polacy
i
Czesi
posługiwali się wspólnym językiem.[12] Obecna nazwa miejscowości wprowadzona po
II wojnie światowej
nawiązuje do czeskiej nazwy Bystrice obowiązującej w późnym średniowieczu. Niemiecka nazwa Bystrzycy Kłodzkiej - Habelschwerdt pojawia się po raz pierwszy w dokumentach z
1319
r. Nazwę niemiecką tłumaczy się na dwa sposoby, co wynika z braku źródeł dotyczących jego początków:[13]: - Pierwszy nawiązuje do położenia miasta na tarasowym wzgórzu, znajdującym się u zbiegu dwóch rzek, w związku z tym wywodzić by się ona miała od słów: hügel, co oznacza wzgórze, pagórek oraz werder, co jest określeniem kępy na podmokłym terenie albo rzecze (
ostrów
).
- Z kolei druga teoria ma odnosić pochodzenie nazwy od konkretnej osoby:
- Habel - według starej
legendy
żył w czasach przedchrześcijańskich i miał być wartownikiem strzegącym bezpieczeństwa drogi biegnącej wzdłuż Nysy Kłodzkiej. Jego potomkami miał być jeden z bystrzyckich rodów mieszczańskich.[14]
- Gaweł z Lamberku - pochodził z
Lwówka Śląskiego
i w
XII
w. był czeskich zarządcą
ziemi kłodzkiej
, któremu miało się przypisywać założenie miasta.[15]
Symbole miasta
Jedynym symbolem miasta jest
herb
, przedstawiający srebrnego
lwa
wspiętego w prawo, ze złotą koroną na głowie, z otwartym pyskiem, z podniesionym i rozwidlonym ogonem, ze złotymi pazurami, umieszczonego w czerwonym polu tarczy.[16] HistoriaW
XI wieku
osada czeska, na miejscu lub obok której rycerz Havel (Gaweł) z Lemberka założył w
XIII wieku
miejscowość dla kolonistów niemieckich o nazwie Hawelswerde ("Kępa Gawłowa"). W
1319
r. występuje już ona jako miasto. Ok.
1514
r. pozostające pod zwierzchnictwem
Czech
miasto posiadało już wodociągi. W
XVI wieku
ośrodek sukiennictwa, w okresie
reformacji
ruch
anabaptystów
. Od
1567
r. miasto znalazło się pod panowaniem
Habsburgów
, a od
1742
r. należało do
Prus
. W latach
1818
-
1975
siedziba
powiatu bystrzyckiego
. W
1945
miasto zostało włączone do Polski - polską nazwę miasta oparto na przedlokacyjnej nazwie czeskiej. Dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec. W maju
2008
roku, na patrona miasta przyjęto Świętego Floriana.[17] Status Bystrzycy KłodzkiejPrzynależność polityczno-administracyjna miasta Bystrzycy KłodzkiejOkres | | Państwo | Zwierzchność | Jednostka administracyjna | Status miasta |
---|
XI w.
-
1093
| | Państwo Czeskie |
ziemia kłodzka
| osada Bystrzyca |
1093
-
1102
|
|
Państwo Polskie
| ziemia kłodzka | osada Bystrzyca |
1102
-
1198
| | Państwo Czeskie | ziemia kłodzka | osada Bystrzyca |
1198
-
1253
/
1278
| | Królestwo Czeskie | ziemia kłodzka | osada Bystrzyca |
1278
-
1290
| | Księstwo Wrocławskie | ziemia kłodzka | osada Bystrzyca |
1290
-
1319
| | Królestwo Czeskie | ziemia kłodzka | osada Bystrzyca |
1319
-
1327
| | Królestwo Czeskie | ziemia kłodzka | miasto Bystrzyca |
1327
-
1335
| | Księstwo Wrocławskie | ziemia kłodzka | miasto Bystrzyca |
1335
-
1336
| | Królestwo Czeskie | ziemia kłodzka | miasto Bystrzyca |
1336
-
1341
| |
Księstwo Ziębickie
| Królestwo Czeskie | ziemia kłodzka | miasto Bystrzyca |
1341
-
1378
| | Królestwo Czeskie | ziemia kłodzka | miasto Bystrzyca |
1378
-
1388
| |
Margrabstwo Moraw
| Królestwo Czeskie | ziemia kłodzka | miasto Bystrzyca |
1388
-
1397
| | Królestwo Czeskie | ziemia kłodzka | miasto Bystrzyca |
1397
-
1402
| |
Księstwo Opawsko
-
Raciborskie
| Królestwo Czeskie | ziemia kłodzka | miasto Bystrzyca |
1402
-
1459
| | Królestwo Czeskie | ziemia kłodzka | miasto Bystrzyca |
1459
-
1567
| |
Hrabstwo Kłodzkie
| Królestwo Czeskie | | miasto Bystrzyca |
1567
-
1742
| |
Monarchia Habsburska
| Hrabstwo Kłodzkie | miasto Bystrzyca |
1742
-
1816
| |
Królestwo Prus
| Kamera wrocławska, departament wrocławski,
powiat kłodzki
| miasto Bystrzyca |
1816
-
1818
| |
Królestwo Prus
|
prowincja Śląsk
,
Rejencja dzierżoniowska
, powiat kłodzki | miasto Bystrzyca |
1818
-
1820
| |
Królestwo Prus
|
prowincja Śląsk
,
Rejencja dzierżoniowska
, powiat bystrzycki | miasto Bystrzyca |
1820
-
1871
| |
Królestwo Prus
|
prowincja Śląsk
,
Rejencja wrocławska
, powiat bystrzycki | miasto Bystrzyca |
1871
-
1918
| |
Rzesza Niemiecka
|
Królestwo Prus
,
prowincja Śląsk
,
Rejencja wrocławska
, powiat bystrzycki | miasto Bystrzyca |
1918
-
1919
| |
Rzesza Niemiecka
|
land Prusy
,
prowincja Śląsk
,
Rejencja wrocławska
, powiat bystrzycki | miasto Bystrzyca |
1918
-
1933
| |
Rzesza Niemiecka
|
land Prusy
,
prowincja Dolny Śląsk
,
Rejencja wrocławska
, powiat bystrzycki | miasto Bystrzyca |
1933
-
1938
| |
Rzesza Niemiecka
|
land Prusy
,
prowincja Dolny Śląsk
,
Rejencja wrocławska
, powiat bystrzycki | miasto Bystrzyca |
1938
-
1941
| |
Rzesza Niemiecka
|
land Prusy
,
prowincja Śląsk
,
Rejencja wrocławska
, powiat bystrzycki | miasto Bystrzyca |
1941
-
1945
| |
Rzesza Niemiecka
|
land Prusy
,
prowincja Dolny Śląsk
,
Rejencja wrocławska
, powiat bystrzycki | miasto Bystrzyca |
1945
-
1946
|
|
Rzeczpospolita Polska
| Okręg II (Dolny Śląsk),
powiat bystrzycki
| miasto powiatowe |
1946
-
1950
|
|
Rzeczpospolita Polska
|
województwo wrocławskie
, powiat bystrzycki | miasto powiatowe, gmina miejsko-wiejska |
1950
-
1952
|
|
Rzeczpospolita Polska
|
województwo wrocławskie
, powiat bystrzycki | miasto powiatowe, gmina miejsko-wiejska |
1952
-
1954
|
|
Polska Rzeczpospolita Ludowa
|
województwo wrocławskie
, powiat bystrzycki | miasto powiatowe, gmina miejsko-wiejska |
1954
-
1973
|
| Polska Rzeczpospolita Ludowa |
województwo wrocławskie
, powiat bystrzycki | miasto powiatowe |
1973
-
1975
|
| Polska Rzeczpospolita Ludowa |
województwo wrocławskie
, powiat bystrzycki | miasto powiatowe, gmina miejsko-wiejska |
1975
-
1990
|
| Polska Rzeczpospolita Polska Ludowa |
województwo wałbrzyskie
| gmina miejsko-wiejska |
1990
-
1998
|
|
Rzeczpospolita Polska
| województwo wałbrzyskie, rejon bystrzycki | gmina miejsko-wiejska | od
1999
|
| Rzeczpospolita Polska |
województwo dolnośląskie
,
powiat kłodzki
| gmina miejsko-wiejska |
Architektura i urbanistyka Układ urbanistycznyMały Rynek w Bystrzycy Kłodzkiej Bystrzyca Kłodzka w pełni zachowała swój układ
urbanistyczny
wywodzący się z czasów
średniowiecznych
, który należy do jednych z najciekawszych zespołów na
Śląsku
.[18] Wynika to z faktu, że miasto lokowano na surowym korzeniu oraz na specyficznym terenie przez co od samego początku uzyskało ostateczne, optymalne rozplanowanie. Miasto zajmuje spłaszczenie na ostrodze stromo opadającej w kierunku zakola
Nysy Kłodzkiej
, u jej spływu z
Bystrzycą Łomnicką
. Kształt miasta zbliżony był do zniekształconego
owalu
. O oryginalności układu przesądza kilka czynników[19]: - miasto posiada aż 3 place: Rynek, Mały Rynek, Plac Świętego Ducha, przy czym każdy z nich pełnił osobną funkcję targową,
- w najwyżej położonym punkcie miasta zlokalizowano
kościół parafialny
, a nie jak kazała tradycja w pobliżu rynku, jednocześnie jego
dzwonnica
była
basztą
w
murach miejskich
,
- w najniższej części osady, ale za to na cyplu ostrogi zbudowano obronne wójtostwo, oddzielone od miasta
fosą
,
- rynek uzyskał kształt zbliżony do
trapezu
, a wytyczony został w rozmiarze 62 X 108 m,
- po za obszarem miasta znajdował się
szpital
z
kaplicą
i przytułkiem oraz szpital zakaźny, młyny, folwarki, a także kaplica św. Floriana.
Ze względu na usytuowanie miasta na wysokim brzegu jego zabudowa ukształtowała się tarasowo, tworząc niepowtarzalną panoramę, a wiele uliczek i zaułków łączących okolice rynku z dolinami obu rzek zbudowano w postaci stromych przejść, niekiedy wiodących po kamiennych stopniach.[19] Zabytki
Miasto pomimo wielu pożarów, zniszczeń wojennych oraz powodzi zachowało po za cennym układem urbanistycznym także liczny i cenny zespół zabytkowych budowli do których zaliczyć można[20]: GospodarkaProwadząca do ratusza ul. Kościelna przy której ulokowanych jest wiele punktów handlowych i usługowych. Bystrzyca Kłodzka jest ośrodkiem przemysłu drzewnego, papierniczego, zapałczanego, spożywczego. W mieście istnieje kilka zakładów przemysłowych, które dają zatrudnienie mieszkańcom miasta i okolic. Od 2007 roku na terenie miasta istnieje podstrefa
Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej "INVEST-PARK"
.Podstrefa Bystrzyca Kłodzka obejmuje obszar o powierzchni 2,7 ha. Teren podstrefy jest w całości terenem niezabudowanym, co stwarza dogodne warunki do kształtowania zabudowy. Przedsiębiorcy inwestujący na proponowanych terenach należących do WSSE mają możliwość uzyskania zwolnienia z podatku od nieruchomości. Oprócz tego w mieście istnieje wiele sklepów, punktów usługowych, serwisowych, stacje benzynowe, serwisy samochodowe, hurtownie, kilka restauracji, hotel, posterunek policji, szpital i urząd pocztowy. TransportW mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie: Przez miasto przebiega też
linia kolejowa
Kłodzko - Międzylesie. Istnieją dwie stacje kolejowe:
Bystrzyca Kłodzka
i
Bystrzyca Kłodzka Przedmieście
. Komunikację autobusową w mieście i okolicach zapewnia lokalny oddział PKS Kłodzko. Zapewnia on połączenia z: Kłodzkiem, Wrocławiem, Lądkiem, Stroniem Śląskim, Polanicą, Kudową, Nową Rudą oraz Międzylesiem. KulturaW
1960
roku
Kazimierz Kutz
realizował tutaj plenerowe zdjęcia do swego filmu
Nikt nie woła
. W Bystrzycy Kłodzkiej kręcono sceny do filmów i seriali tj. - "Czterej pancerni i pies"
- "Pierwszy dzień wolności"
- "Nikt nie woła"
- "Nowy Jork czwarta rano"
- "Sezon na leszcza"
- "Stacja"
- "Boża podszewka"
W Bystrzycy Kłodzkiej znajduje się także basen ulokowany na pięknej Górze Parkowej. Stamtąd można zobaczyć przepiękną,malowniczą panoramę miasta. W Bystrzycy Kłodzkiej znajduje się jedyne w Polsce i w Europie Muzeum filumenistyczne ( muzeum zapałek ). ReligiaNa terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły: Współpraca zagranicznaMiasto Bystrzyca Kłodzka współpracuje z pięcioma gminami z
Czech
,
Niemiec
,
Francji
,
Hiszpanii
oraz
Polski
. Są to miejscowości: -
Usti nad Orlicą
- to miasto położone w
Czechach
na wysokości 347 m n.p.m. Liczy nieco ponad 16 tysięcy mieszkańców. Umowa partnerska z Usti nad Orlicą została podpisana
18 maja
1994
roku.
- Alcaniz - to miasto położone w
Hiszpanii
w prowincji Saragossa. Liczy ponad 60 tysięcy mieszkańców. Umowa partnerska pomiędzy Alcaniz a Bystrzycą została podpisana
16 listopada
1999
roku.
-
Laissey
- to niewielka miejscowość położona w regionie
Franche-Comté
we
Francji
. Liczy zaledwie 500 mieszkańców. Umowa pomiędzy Laissey a Bystrzycą zawarta została
1 grudnia
2000
roku.
-
Amberg
- to miasto położone w
Niemczech
w landzie
Bawaria
. Miasto liczy ponad 44 tysiące mieszkańców i jest ważnym ośrodkiem przemysłowym. Umowa partnerska między obydwoma miastami została podpisana
18 października
2001
roku.
-
Kaźmierz
- to gmina w zachodniej Wielkopolsce, położona 30 km od Poznania. Liczy niespełna 7000 mieszkańców. Umowa pomiędzy Kaźmierzem a Bystrzycą została podpisana
10 listopada
1995
roku.
-
Massa Martana
- to miejscowość i gmina we
Włoszech
, w regionie
Umbria
, w prowincji
Perugia
. Według danych na rok 2004 gminę zamieszkuje 3 537 osób.
Oprócz umów partnerskich z gminami zagranicznymi miasto Bystrzyca Kłodzka jest członkiem stowarzyszeń o randze ogólnopolskiej. Są to: - Stowarzyszenie Gmin Ziemi Kłodzkiej
- Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Glacensis
- Związek Gmin Śnieżnickich
- Dolnośląska Organizacja Turystyczna
Zobacz teżPrzypisy- ↑ hasło: Bystrzyca Kłodzka, [w:] Encyklopedia Popularna PWN, Warszawa 2008.
- ↑ Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska:
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2008 r.)
. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2008.
ISSN
1734-6118
. (
pol.
)
- ↑ 3,0 3,1 Kotlina Kłodzka. Mapa turystyczna, 1:10 000, wyd. Eko-Graf, Wrocław 1997.
- ↑ Dane na podstawie lokalizatora internetowego "Zumi.pl"
- ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffa, t. 15, Wrocław 1994, s. 64.
- ↑ A. Schmuck, Regiony termiczne województwa wrocławskiego, "Czasopismo Geograficzne", 28: 1957, s. 3-4.
- ↑ P. Migoń, Ziemia Kłodzka. Przewodnik, Wrocław 1996, s. 19-20.
- ↑
Charakterystyka gminy. Informacje ogólne o gminie Bystrzyca Kłodzka, informacja na oficjalnej stronie miasta i gminy Bystrzyca Kłodzka, (dostęp: 27.04.20101)
- ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 22-23.
- ↑
Środowisko. Informacje ogólne o gminie Bystrzyca Kłodzka, informacja na oficjalnej stronie miasta i gminy Bystrzyca Kłodzka, (dostęp: 27.04.20101)
- ↑ J. Miodek, Słownik ojczyzny polszczyzny, Wrocław 2002, s. 82.
- ↑ M. Ruchniewicz, S. Rosik, P. Wiszewski, Bystrzyca Kłodzka. Zarys rozwoju miasta na przestrzeni wieków, DTSK Silesia, Urząd Miasta i Gminy w Bystrzycy Kłodzkiej, Wrocław-Bystrzyca Kłodzka 2007, s. 21.
- ↑ M. Ruchniewicz, S. Rosik, P. Wiszewski, op. cit., s. 23.
- ↑ F. Volkmer, Geschichte der Stadt Habelschwerdt, Habelschwerdt 1987, s. 3.
- ↑ M. Ruchniewicz, S. Rosik, P. Wiszewski, op. cit., s. 24.
- ↑ Statut Miasta i Gminy Bystrzyca Kłodzka, Część 1, § 4. 1.
- ↑
Zgoda Watykanu na ustanowienie św. Floriana patronem Bystrzycy Kłodzkiej.
- ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 70.
- ↑ 19,0 19,1 Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 71.
- ↑
Wykaz ważniejszych zabytków na oficjalnej stronie miasta, (dostęp: 28.04.2010)
Bibliografia-
Ruchniewicz M.
, Rosik S.,
Wiszewski P.
, Bystrzyca Kłodzka. Zarys rozwoju miasta na przestrzeni wieków, DTSK Silesia, Urząd Miasta i Gminy w Bystrzycy Kłodzkiej, Wrocław-Bystrzyca Kłodzka 2007.
-
Słownik geografii turystycznej Sudetów
, pod red.
M. Staffa
, t. 15, I-BIS, Wrocław 1994.
Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Bystrzyca Kłodzka":
Wag
...
Pstrąg potokowy
...
Regionalizacja fizycznogeograficzna Polski
...
Wrocław
...
Beskid Żywiecki
...
Stare Miasto
...
Germanizacja
...
Polskie zamki i twierdze
...
Odra
...
Trolejbus
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Bystrzyca Kłodzka":
Wody powierzchniowe w Polsce (plansza 18)
...
205. Sieć hydrograficzna Polski (plansza 8)
...
206. Krainy geograficzne Polski. Wyżyny Polskie (plansza 16)
...
|