Baldwin I Flandryjski (Baldwin IX, lipiec
1172
[1] –
1205
) - pierwszy cesarz
Cesarstwa Łacińskiego
, hrabia
Flandrii
(jako Baldwin IX) i
Hainaut
(jako Baldwin VI), jeden z przywódców
IV wyprawy krzyżowej
, której efektem było zdobycie
Konstantynopola
i podbicie większej części
Cesarstwa Bizantyjskiego
.
Dzieciństwo i młodość
Baldwin był synem
Baldwina V
z
Hainaut
i
Małgorzaty I
, hrabiny
Flandrii
, siostry
Filipa Alzackiego
. Po bezpotomnej śmierci Filipa, tytuł i władzę nad Flandrią odziedziczył jego szwagier Baldwin V (jako Baldwin VIII), a po nim jego syn (siostrzeniec Filipa), Baldwin VI (jako Baldwin IX).
W
1186
Baldwin wziął ślub z Marią z Szampanii (zm.
1204
), córką hrabiego
Henryka I z Szampanii
i Marii, córki
króla Francji
Ludwika VII
. Według przekazu kronikarza Gisleberta małżeństwo było zawarte z miłości i bardzo udane, choć Baldwin wykazywał więcej predylekcji do modlitw niż do łożnicy.
Maria pochodziła z rodu
krzyżowców
: jej brat,
Henryk II z Szampanii
, był królem
Królestwa Jerozolimy
w latach
1192
-
1197
, jej wujowie, królowie
Francji
Filip II August
i
Anglii
Ryszard I Lwie Serce
byli uczestnikami
III wyprawy krzyżowej
. Także ród hrabiów Flandrii był związany z wyprawami krzyżowymi - wuj Baldwina Filip uczestniczył w dwóch krucjatach (zmarł na zarazę pod murami
Akki
).
W
1195
, po śmierci rodziców, Baldwin odziedziczył Flandrię i Hainaut.
Hrabia Flandrii i Hainaut
Baldwin odziedziczył Flandrię znacznie pomniejszoną, ponieważ jego wuj Filip przekazał znaczną część hrabstwa (wydzieloną w odrębne hrabstwo
Artois
) jako posag siostrze Baldwina,
Izabelli z Hainaut
, przy jej małżeństwie z królem Francji,
Filipem II Augustem
. Pomimo śmierci Izabelli w
1190
król Filip August zatrzymał posag jako uposażenie dla syna, przyszłego króla Francji
Ludwika VIII
. Zabiegi Baldwina o zwrot tych ziem uwieńczone zostały w
1200
Traktatem z Péronne, na mocy którego król Filip II August zwrócił większą część hrabstwa.
W swojej walce z Filipem Augustem Baldwin sprzymierzył się z głównymi oponentami francuskiego władcy -
królami Anglii
Ryszardem Lwie Serce i
Janem bez Ziemi
oraz
królem Niemiec
Ottonem IV
.
Wkrótce po zawarciu traktatu
23 lutego
1200
r. w
Brugii
Baldwin podjął zobowiązanie uczestniczenia w wyprawie krzyżowej. Po dwuletnich przygotowaniach
14 kwietnia
1202
wyruszył ostatecznie w drogę. Sposobiąc swoje posiadłości na dłuższą nieobecność, wydał dwa ważne statuty. Jeden z nich jest szczegółowym kodeksem karnym, drugi opisuje reguły dziedziczenia. Obydwa statuty są ważnymi elementami tradycji prawnej współczesnej
Belgii
.
Wraz z Baldwinem na wyprawę krzyżową wyruszyli jego bracia -
Henryk
i Eustachy, kasztelan Brugii - Jan z Nesle, hrabia Hugon de Saint-Pol na czele rycerstwa z
Pikardii
oraz hrabia Godfryd z Perche wraz z bratem Stefanem. Krzyżowcy spotkali się w marcu
1200
r. w
Soissons
, aby omówić plan przygotowań. Zadecydowano tam o wysłaniu poselstwa do miast włoskich z prośbą o pomoc w przewiezieniu armii krzyżowej. Hrabiego Baldwina reprezentowali
Conon de Béthune
i Alard Maquerau.
Baldwin pozostawił w Hainaut dwuletnią córkę i ciężarną żonę. Przez pierwsze dwa lata hrabina Maria sprawowała rządy we Flandrii i w Hainaut w imieniu męża. W początkach
1204
wyruszyła samotnie na wschód, aby połączyć się z Baldwinem. Młodszy brat Baldwina, Filip z Namur, został wówczas regentem Flandrii i opiekunem córek brata. Regentem Hainaut został wuj Baldwina, William z Thy, nieślubny syn Baldwina IV z Hainaut.
W międzyczasie, w wyniku intryg
weneckiego doży
Enrico Dandolo
,
IV wyprawa krzyżowa
została skierowana do
Konstantynopola
. Jej celem było przywrócenie tronu księciu
Aleksemu IV
. Po bezskutecznej demonstracji siły na wodach otaczających Konstantynopol, krzyżowcy podjęli decyzję o ataku. Baldwin miał prowadzić straż przednią. Atak rozpoczął się
5 lipca
i oddziałom Baldwina udało się zająć obóz cesarza
Aleksego III
. Kolejne dni nie przyniosły już takich sukcesów, dopóki
17 lipca
Aleksy III nie zwątpił w skuteczność dalszej obrony i nie uciekł z miasta.
Następnego dnia
tłum uwolnił z więzienia obalonego w
1195
r.
Izaaka II Angelosa
(ojca pretendenta) i otworzył bramy krzyżowcom.
Na początku
1204
r. kolejny przewrót pałacowy wyniósł na tron
Aleksego V Murzuflosa
. Łacinnicy zostali wyparci z Konstantynopola, ale byli już zdeterminowani wziąć miasto siłą. Skuteczny okazał się atak z
12 kwietnia
, kiedy krzyżowcom udało się zdobyć mury. Baldwin zajął porzucone namioty cesarskie (cesarz Aleksy V uciekł z miasta). Następne dni to czas plądrowania miasta i rzezi ludności. Trwało to do
16 kwietnia
. Przystąpiono natychmiast do organizacji nowego państwa.
Cesarz Łaciński
Koronę cesarską zaproponowano najpierw Henrykowi Dandolo, który jednak odmówił jej przyjęcia. Kolejnymi kandydatami byli Baldwin i markiz
Bonifacy z Montferratu
. O rywalizacji między hrabią a markizem świadczy umowa z okresu między
25 kwietnia
a
9 maja
, mówiąca, że zwycięzca nada drugiemu kandydatowi dobra lenne w Azji Mniejszej i na jakiejś "wyspie w Grecji". Większe szanse na cesarską koronę miał Bonifacy, cieszący się poparciem krzyżowców i ludności Konstantynopola. Kandydatura potężnego markiza nie odpowiadała jednak Wenecjanom. Na elekcji, która odbyła się
9 maja
, jeden z weneckich elektorów, Pantaleon Barbo, zgłosił kandydaturę Baldwina. Po kilkugodzinnej dyskusji biskup Nevelon z Soissons obwieścił ludowi wybór Baldwina na cesarza łacińskiego Konstantynopola. Cesarz-elekt został przez tłum podniesiony do góry i zaniesiony najpierw do
Hagia Sofia
, a potem do pałacu
Bukoleon
.
Koronacja odbyła się
16 maja
1204
r. Baldwina wyprowadzono z Bukoleonu i zaniesiono do Hagia Sofia. Tam ubrano go w strój koronacyjny składający się z krótkich, jedwabnych spodni, chitonu ze złotymi guzikami oraz tkanego złotem palium. W tym stroju poprowadzono Baldwina przed ołtarz. Tam hrabia
Ludwik I z Blois
wręczył mu sztandar, a Hugon z Saint-Pol miecz. Markiz Bonifacy w asyście dwóch biskupów oczekiwał na Baldwina z koroną. Ten podszedł do ołtarza, uklęknął, zdjęto z niego chiton i palium, biskupi wzięli od markiza koronę, pobłogosławili ją i włożyli na głowę Baldwina. Na szyi zawiesili mu wielki kamień, zakupiony jeszcze przez
Manuela I
. Z berłem i jabłkiem w ręku zasiadł na tronie i wysłuchał mszy. Następnie wsiadł na białego konia i pojechał do Bukoleonu, gdzie zasiadł na cesarskim tronie, dopełniając bizantyjskiego ceremoniału. Po koronacji cesarz wysłał list do papieża Innocentego, opisując przebieg krucjaty.
Żona Baldwina Maria, nieświadoma przebiegu IV wyprawy krzyżowej, dopłynęła do
Akki
, gdzie dotarły do niej wiadomości o koronacji męża. Zmarła na zarazę w sierpniu
1204
, zanim dotarła do Konstantynopola.
Cesarstwo Łacińskie oparte było na zasadach
feudalnych
. Cesarz był
suwerenem
książąt, którzy otrzymali część podbitych terytoriów (
lenno
). Terytoria pod bezpośrednią władzą cesarza składały się z miasta Konstantynopol, terenów bezpośrednio przylegających do niego, zarówno po stronie europejskiej, jak i azjatyckiej oraz szeregu wysp (między innymi
Lesbos
,
Lemnos
,
Chios
i Tenos). Ponieważ krzyżowcy sprawowali kontrolę praktycznie tylko nad Konstantynopolem, priorytetowym zadaniem nowo powstałego państwa było zdobycie
Salonik
i złamanie bizantyjskiego oporu w
Tracji
. Baldwin napotkał w tym przedsięwzięciu opór ze strony kontrkandydata do tronu cesarskiego, Bonifacego z Montferrat, któremu nadał znaczne obszary w
Macedonii
wraz z tytułem
króla Tessaloniki
. Bonifacy spodziewał się uniezależnić od Baldwina i dlatego bojkotował jego projekt marszu i zdobycia Salonik, a zamiast tego obległ kontrolowany przez Baldwina
Adrianopol
. Wojna domowa wisiała na włosku, zwłaszcza, że wśród krzyżowców dochodziło też do konfliktów narodowościowych. Mediacja doży weneckiego i hrabiego Ludwika z Blois zażegnała konflikt. W zamian za uznanie zwierzchnictwa Baldwina Bonifacy uzyskał potwierdzenie nadania lenna i dowództwo nad siłami krzyżowców operującymi w Grecji.
Zimą
1204
-
1205
Baldwin, przy pomocy swojego brata Henryka, rozszerzał tereny cesarstwa w
Bitynii
. W lutym
1205
nastąpiła jednak rewolta grecka w Tracji, której mieszkańcy zwrócili się do
bułgarskiego
cara
Kałojana
o opiekę. Powstańcy usunęli łaciński garnizon Adrianopolu, na co Baldwin zareagował oblężeniem miasta. Rozpoczęło się ono
29 marca
1205
r. Znacznie liczniejsze siły bułgarskie pod dowództwem Kałojana wyruszyły na odsiecz.
14 kwietnia
1205
pod murami Adrianopola siły bułgarskie stoczyły decydującą
bitwę
z Łacinnikami. Brak jednolitego dowództwa i nadmierna brawura zachodniego rycerstwa sprawiły, że liczniejsze wojska bułgarskie nie miały problemów z otoczeniem obozu krzyżowców. Baldwin oświadczył, że nie ucieknie z pola bitwy. Do wieczora wojsko cesarstwa łacińskiego przestało istnieć. Na polu bitwy pozostało wielu największych dygnitarzy nowego Cesarstwa (Ludwik z Blois, biskup Piotr z Betlejem i inni). Pod osłoną nocy krzyżowcy opuścili plac boju.
Ponieważ los cesarza był nieznany, jego młodszy brat Henryk objął regencję. W połowie lipca
1205
potwierdzona została śmierć Baldwina w niewoli, choć jej okoliczności pozostają do dziś niejasne. Według listu, który car Kałojan napisał do
papieża
Innocentego III
, Baldwin zmarł w niewoli z przyczyn naturalnych. Ludowa legenda bułgarska głosi, że przyczyną śmierci cesarza był romans z żona cara Kałojana. Zdradzony car rozkazał obciąć Baldwinowi ręce i stopy i zrzucić do wąwozu. Według innej hipotezy Kałojan rozkazał egzekucję więźnia w ataku furii po rewolcie mieszkańców
Philippopolis
, którzy przekazali miasto Frankom. Jedna z wież twierdzy
Wielkiego Tyrnowa
nosi wciąż nazwę "Wieży Baldwina".
Dzieci i następcy
Brat Baldwina, Henryk, objął regencję w lipcu
1205
, a w sierpniu tego roku został koronowany na cesarza. Drugi brat, Filip z Namur, pełnił funkcję regenta hrabstwa Flandrii aż do osiągnięcia pełnoletności przez córki Baldwina,
Joannę
i
Małgorzatę
.
Fałszywy Baldwin
W
1225
we Flandrii pojawił się człowiek podający się za zmarłego Baldwina. Jego obecność spowodowała niepokój w hrabstwie, a nawet zamieszki przeciwko rządom córki Baldwina, Joanny. Uzurpator został schwytany i skazany na śmierć w
1226
.
Przypisy
- ↑ E. Brandenburg, Die Nachkommen Karls des Großen, Leipzig 1935, s. 45, podaje, że Baldwin urodził się w lipcu 1171 roku.
Bibliografia
-
Zdzisław Pentek
, Cesarstwo Łacińskie 1204-1261. Kolonialne państwo krzyżowców czy Neobizancjum?, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2004,