Buddyzm
jest religią (lub systemem filozoficzno-etycznym), w której pojęcie
Boga
osobowego odgrywa drugorzędne (bądź nawet żadne) znaczenie, zaś ostatecznym celem wszystkich buddystów jest osiągnięcie
oświecenia
i wyzwolenie z kręgu kolejnych wcieleń. Zasadniczym zagadnieniem, które umożliwia ostatecznie osiągniecie owego oświecenia przez wszystkiego czujące istoty, czyli doskonałego stanu
Buddy
, jest natomiast idea
Siunjaty
. Z
dogmatem
Boga "
Stwórcy
" nie można pogodzić np. nauk o
karmie
i
reinkarnacji
. Niemniej, buddyzm nie jest religią całkowicie pozbawioną idei o możliwości istnienia istot w
Samsarze
"Świecie Cierpienia" zwanych bogami, a w różnych jego wersjach znaleźć można zarówno doktryny całkowicie
nieteistyczne
, ale z elementami występowania abstrakcyjnego
absolutu
(np.
natura Buddy
,
Dharmakaja
), jak i mentalistyczne, zabarwione
panteizmem
.
To co jest znamienne, buddyzm nie kładzie nacisku na filozoficzne spekulacje, ale na bezpośrednie doświadczenie pochodzące z unikalnych praktyk umożliwiających wgląd w naturę rzeczywistości i umysłu, natury, która tylko teoretycznie wydaje się być "absolutem", a ostatecznie przekracza wszelkie konceptualne wyobrażenia.
Buddyjski tekst Buddhacarita z II w. n.e.[1] zawiera fragmenty, które w sposób filozoficzny obalają możliwość istnienia pozaświatowego
Absolutu
i
Boga-Stwórcy
[2].
W świętych pismach buddyzmu (
sutty
)
Budda
kpi z
braminów
(członków ówczesnej
kasty
kapłańskiej), twierdząc, że nie spojrzeli oni na
Brahmę
, a mimo to chcą nauczać innych jak osiągnąć jedność z tym, czego nigdy nie widzieli. Nazywa on ich mowy "głupią gadaniną" i "idiotycznymi, czczymi, pustymi słowami o niczym" (Digha-Nikaya No. 13, Tevijja Sutta). Nie zaprzecza on jednakże istnieniu Brahmy, lecz jedynie ukazuje głupotę tych przewodników duchowych, którzy chcą prowadzić innych tam, gdzie sami nigdy nie dotarli.
Brahma, choć Budda nie przeczy jego istnieniu, nie jest uważany przez Buddę za władcę, wszechwiedzącego, wszechmocnego Boga-Stworzyciela. Brahma, tak jak inne
dewy
, podlega procesowi zmian, upadku i śmierci. W cyklu narodzin i śmierci (
samsarze
). Zamiast wierzyć w takiego Boga, który wg wierzeń buddystów, w rzeczywistości sam nie może uchronić się od ułudy i śmierci, ludzie mądrzy powinni oddać się praktyce
Dharmy
(prawdy duchowej) nauczanej przez Buddę, w której właściwy pogląd, właściwe myślenie, właściwa mowa, właściwe działanie, właściwe życie, właściwy wysiłek, właściwa uwaga i właściwa medytacja są najważniejsze i prowadzą do duchowego wyzwolenia.
Budda krytykował wiele poglądów jemu współczesnych i odrzucał je - np. wiarę w to, że wszystko jest ściśle zdeterminowane przez przeszłe czyny (pubbe katahetu), wiarę w totalny brak przyczynowości (ahetu appaccaya), albo wiarę, że wszystko dzieje się za sprawą wszechmogącego Boga (issaranimmaanahetu) - nazywając je doktrynami o niedziałaniu (akiriyavaada), sprzecznymi z
Dharmą
.
"Pojęcie Boga" nie wchodzi w skład
doktryny
Buddy nauczanej w sutrach (albo "agamach"), a mającej na celu wyzwolenie od cierpienia. Niektórzy jednak widzą w pojęciu "królestwa
Nirwany
, w którym nie ma śmierci" ślady ponadosobowego, transcendentnego
Absolutu
(patrz:
Natura Buddy
).
Przypisy
- ↑
Buddhacarita
(
ang.
). Encyclopaedia Britanica. [dostęp 2009-07-21].
- ↑ Aśvaghosza:
Nie-teizm
. Buddyjski Serwis Internetowy. [dostęp 2009-07-21].
Linki zewnętrzne