Dmitrij Grigoriewicz Pawłow,
ros.
Дмитрий Григорьевич Павлов (ur.
4 listopada
1897
we wsi Woniuch (ob. Pawłowo), zm.
22 lipca
1941
pod
Moskwą
) −
radziecki
dowódca wojskowy,
generał armii
,
Bohater Związku Radzieckiego
(1937),
deputowany
do
Rady Najwyższej ZSRR
1. kadencji (1937–1941).
Życiorys
Urodził się 4 listopada 1897 we wsi Woniuch w gub.
kostromskiej
, w rodzinie chłopskiej. Służył w
Armii Imperium Rosyjskiego
. W czasie
I wojny światowej
na ochotnika poszedł na front i dosłużył się stopnia podoficerskiego. W
1916
został ranny i trafił do niewoli z której został zwolniony po zakończeniu wojny. W
1918
wstąpił na ochotnika do
Gwardii Czerwonej
. W czasie
wojny domowej
dowodził kolejno plutonem i szwadronem, a następnie został z-cą dowódcy pułku. Od
1919
był członkiem
Socjaldemokratycznej Robotniczej Partii Rosji
(SDPRR).
W
1921
ukończył Omską Wyższą Szkołę Kawalerii. Od początku
1923
służył w 6. Ałtajskiej Brygadzie Kawalerii na Froncie Turkiestańskim. W lutym
1923
walczył jako dowódca Oddziału Egzekucyjnego przeciwko basmaczom Turdybaja. Od sierpnia
1919
we wschodniej
Bucharze
dowódca 77. Pułku Kawalerii w walkach przeciwko oddziałom Ibrachimbeka. W
1928
ukończył Akademię Wojskową im. Michaiła Frunzego w
Moskwie
, a następnie został dowódcą pułku kawalerii, pułku zmotoryzowanego i brygady zmotoryzowanej. W
1931
ukończył Wyższy Akademicki Kurs w Wojskowej Akademii Technicznej.
W latach
1936
–
1937
walczył jako dowódca brygady pancernej w
wojnie domowej w Hiszpanii
. W czasie
bitwy pod Guadalajarą
(19-21 marca 1937) dowodzona przez niego jednostka udanym kontratakiem zadała poważne straty włoskim oddziałom pancernym i w znacznym stopniu przyczyniała się do zwycięstwa oddziałów republikańskich. Do ZSRR powrócił w aureoli bohatera i sławie zdolnego dowódcy nowoczesnego pola walki. Od
1937
deputowany
do
Rady Najwyższej ZSRR
1. kadencji. Od listopada
1937
szef Zarządu Pancerno-Motorowego Robotniczo Chłopskiej Armii Czerwonej (RKKA) i członek Głównej Rady Wojskowej ZSRR. Opierając się na doświadczeniach wojny domowej w Hiszpanii, uznał, że korpus pancerny nie nadaje się do działań typu ofensywnego, ponieważ przełamanie frontu nieprzyjaciela na szerokości odpowiednio dużej, aby mógł w nią wejść tak duży związek pancerny nie jest możliwe. M. in. na podstawie jego uwag (i doświadczeń z Polski), w listopadzie
1939
Główna Rada Wojskowa ZSRR podjęła decyzję o rozwiązaniu korpusów pancernych i utworzeniu w ich miejsce dywizji zmotoryzowanych[1]. W latach
1939
–
1940
uczestnik
wojny zimowej
. Od czerwca
1940
dowódca Specjalnego Białoruskiego Okręgu Wojskowego, przemianowanego w lipcu
1940
na Zachodni Specjalny Okręg Wojskowy. 4 czerwca 1940 otrzymał awans na stopień
generała-pułkownika
wojsk pancernych, a 22 lutego 1941 na
generała armii
. Chociaż nigdy nie dowodził w walce ugrupowaniem większym niż brygada pancerna, powierzono mu cztery armie i blisko 450-kilometrowy odcinek granicy państwa, przez który wiodła najkrótsza droga lądowa do Moskwy.
Atak na ZSRR
Od 22 czerwca 1941 Pawłow stał się dowódcą
Frontu Zachodniego
w który z chwilą ataku niemieckiego na ZSRR został przemianowany dowodzony przez niego okręg wojskowy. Zdezorientowany, jak większość radzieckich dowódców w pierwszych dniach
Barbarossy
, nie panował nad sytuacją. Pozbawiony należytej oceny sytuacji, rozpoznania sił przeciwnika oraz wsparcia lotnictwa (radzieckie samoloty zostały zniszczone na lotniskach w czasie pierwszego dnia agresji) i zaopatrzenia, trwonił siły na bezsensowne i źle skoordynowane kontrataki. Największy z nich miał miejsce 22 czerwca po południu siłami 4.A. gen. Korobkowa i jeszcze tego samego dnia został zatrzymany zmasowanymi atakami niemieckiego lotnictwa. 24 czerwca Pawłow wciąż nakazywał kolejne kontrataki, pomimo, że jego front został już przerwany przez Guderiana na północnym i południowym skrzydle. Działania Pawłowa osłabiły nieznacznie napór niemiecki (na krótko), jednak powodowały olbrzymie straty. 30 czerwca, po rozbiciu przez Niemców wojsk sowieckich w kotle Białostocko-Mińskim został zdjęty ze stanowiska, a 4 lipca aresztowany.
W znanej radzieckiej epopei filmowej z
1985
roku p.t. Bitwa o Moskwę, Pawłow jako jedyny z wyższych dowódców wojskowych tamtego okresu ukazany jest jako osoba nieudolna i niekompetentna, właściwie główny sprawca klęski z czerwca 1941.
Aresztowanie i proces
Pawłow zgodnie ze stalinowską "tradycją" został po odwołaniu ze stanowiska wezwany do Moskwy, gdzie
Mołotow
zakomunikował mu, że sprawa podejmowanych przez niego decyzji jako d-cy frontu jest rozpatrywana przez Biuro Polityczne. W drodze powrotnej do kwatery głównej frontu w
Mohylewie
, został aresztowany w
Smoleńsku
. W czasie przesłuchań i procesu prokurator próbował uzyskać od Pawłowa przyznanie się do spisku i zdrady. Usiłowano go również wrobić w "sprawę"
marsz. Tuchaczewskiego
. Pawłow zaprzeczył jednak tym zarzutom i uznał jedynie swoje niedociągnięcia w dowodzeniu frontem. Przyznał się do niedopilnowania wykonania wydawanych przez siebie rozkazów i nazbyt swobodnej interpretacji rozkazów Sztabu Gen. Ostatecznie zrezygnowano wobec niego z zarzutu zdrady i spisku. Oskarżono go o tchórzostwo, nieudolność, utratę broni oraz składów, samowolne wycofanie oddziałów, co w konsekwencji doprowadziło do załamania frontu radziecko-niemieckiego[2].
22 lipca 1941 wyrokiem Izby Wojskowej Sądu Najwyższego został zdegradowany i skazany na śmierć oraz konfiskatę mienia w całości. Oprócz niego osądzono: szefa sztabu Frontu – gen. Władimira E. Klimowskicha, szefa łączności – gen. Andrieja T. Grigoriewa, szefa artylerii – gen. Nikołaja A. Klicza, dowódcę 14. Korpusu Zmotoryzowanego – gen. Stiepana I. Oborina, dowódcę 4. Armii – gen. Aleksandra A. Korobkowa, skazując wszystkich na karę śmierci. Rozstrzelany na poligonie
NKWD
pod Moskwą. Cała jego rodzina została zesłana do Krasnojarska. Zrehabilitowany 31 lipca 1957 z przywróceniem stopnia wojskowego.
Był najwyższym stopniem i funkcją radzieckim dowódcą rozstrzelanym za niepowodzenia radzieckie początkowego okresu wojny z Niemcami.
Odznaczenia
Przypisy
- ↑ Spahr..., s. 206.
- ↑ Spahr..., s. 261-262.
Bibliografia
- B. Potyrała, W. Szlufik – Who is who? Trzygwiazdkowi generałowie i admirałowie radzieckich sił zbrojnych z lat 1940-1991, Wyd. WSP, Częstochowa 2001,
- Mała Encyklopedia Wojskowa, t. II, Wyd. MON, Warszawa 1971
- Encyklopedia II wojny światowej, Wyd. MON, Warszawa 1975
- William J. Spahr: Generałowie Stalina. Warszawa: Bellona, 2001. .
- (
ros.
) K. Zalesskij – Imperium Stalina. Biograficzny słownik encyklopedyczny, Moskwa 2000
- (
ros.
) Radziecka Encyklopedia Wojskowa, Moskwa
- (
ros.
) Wielka Encyklopedia Radziecka, t. XIX, Moskwa 1975
-
Дмитрий Григорьевич Павлов – Герои страны
(
ros.
)
-
Дмитрий Григорьевич Павлов – Проект ХРОНОС
(
ros.
)