John von Neumann w roku
1940
,
(1903-1957)
John von Neumann (ur.
28 grudnia
1903
w
Budapeszcie
, zm.
8 lutego
1957
w
Waszyngtonie
) –
matematyk
,
inżynier chemik
,
fizyk
i
informatyk
. Wniósł znaczący wkład do wielu dziedzin matematyki - w szczególności był głównym twórcą
teorii gier
, teorii
automatów komórkowych
(w które pewien początkowy wkład miał także
Stanisław Ulam
), i stworzył formalizm matematyczny
mechaniki kwantowej
. Uczestniczył w
projekcie Manhattan
. Przyczynił się do rozwoju numerycznych
prognoz pogody
.
Biografia
John von Neumann urodził się
28 grudnia
1903
w
Budapeszcie
jako margittai Neumann János Lajos, w czasie pobytu w Niemczech nazywał się Johann von Neumann, dziś znany jest jednak przede wszystkim pod swym amerykańskim imieniem: John.
János Neumann pochodził z bankierskiej rodziny żydowskiej. Już jako dziecko odznaczał się niezwykłą
inteligencją
. Jako sześciolatek potrafił np. z dużą prędkością dzielić w pamięci ośmiocyfrowe liczby. Posiadał
fotograficzną pamięć
, która pozwalała mu po krótkim spojrzeniu na stronę książki, cytować dokładnie jej zawartość. Uczęszczał wraz z rok starszym
Eugene Wignerem
do
Budapesti Evangélikus Gimnázium
. Nauczycielem matematyki obu był
László Rátz
. János był wybitnie zdolnym uczniem i błyszczał swymi matematycznymi osiągnięciami, swój pierwszy artykuł matematyczny opublikował w wieku 17 lat.
Po uzyskaniu matury studiował na kilku europejskich uniwersytetach (
ETH Zürich
, Uniwersytety:
Budapeszt
,
Getynga
,
Hamburg
,
Berlin
). W latach
1926
-
1930
był najmłodszym docentem na uniwersytecie
Humboldta
w
Berlinie
. Jesienią
1929
został zaproszony przez
Oswalda Veblena
do Princeton
New Jersey
, dokąd w 1930 wyjechał i rozpoczął pracę naukową na
Uniwersytecie Princeton
. Od
1933
objął profesurę matematyki na nowo założonym, elitarnym
Institute for Advanced Study
. Innym znanym wykładowcą tego instytutu był
Albert Einstein
.
John von Neumann wniósł znaczący wkład do szeregu dziedzin matematyki m.in.
logiki matematycznej
,
teorii mnogości
,
analizy matematycznej
, udowodnił twierdzenie
min-max
. W
1944
napisał razem z Oskarem Morgensternem The Theory of Games and Economic Behavior stając się twórcą
teorii gier
. Von Neumann był też autorem pierwszej, matematycznie przemyślanej książki z
mechaniki kwantowej
(
Przestrzeń Hilberta
,
definicja entropii
). Oprócz tego był jednym z pionierów
informatyki
.
Od
1943
uczestniczył również w
projekcie Manhattan
, w ramach którego zbudowano pierwszy efektywnie funkcjonujący
reaktor atomowy
oraz pierwszą
bombę atomową
. Z tego czasu pochodzą takie odkrycia jak powstanie pierwszej
metody numerycznej
rozwiązania hiperbolicznych
równań różniczkowych cząstkowych
i rozwój
architektury komputerowej
zwanej
architekturą Von Neumanna
, która została opisana w
1945
w książce "First Draft of a Report on the
EDVAC
".
W
1956
otrzymał nagrodę
Amerykańskiego Towarzystwa Meteorologicznego
za wkład do nauki o meteorologii i rozwój szybkich komputerów elektronicznych do zastosowań meteorologicznych i kierownictwo w stworzeniu grupy naukowej, która opracowała pierwszą numeryczną prognozę pogody.
Oprócz pracy naukowej von Neumann był też aktywny politycznie. Przed zrzuceniem bomby atomowej na Japonię należał do Target Committee, który współdecydował o wyborze celu bomb. Von Neuman proponował zrzucenie bomby na
Kioto
– miasto to jest dla Japończyków ważnym centrum religijnym. Brał też udział w projektach rakiet balistycznych oraz w projekcie budowy
bomby wodorowej
.
Profesor John von Neumann był prywatnie wesołym, lubiącym towarzystwo człowiekiem. Był dwukrotnie żonaty (Mariette Kovesi i Klara Dan), miał jedną córkę (Marina). W jego domu w Princeton odbywały się słynne Princeton-Parties, które znane były z dużej ilości pitego tam alkoholu. Von Neumann zmarł 8 lutego 1957 po przewlekłej, pełnej cierpień chorobie w "Walter Reed Hospital" na
raka
. Na łożu śmierci przyjął
katolicyzm
.
Kalendarium
Zobacz też
Linki zewnętrzne