Hrabstwo Mark (
niem.
Grafschaft Mark) było państwem wchodzącym w skład
Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego
i leżało na obszarze dzisiejszej
Nadrenii Północnej-Westfalii
. Terytorium hrabstwa znajdowało się po obu stronach rzeki
Ruhry
i ciągnęło się wzdłuż rzek Volme i
Lenne
.
Hrabiowie Mark należeli do najpotężniejszych i najbardziej wpływowych
westfalskich
panów w
Cesarstwie Niemieckim
. Dzisiaj o państwie tym przypomina okręg
Märkischer Kreis
, leżący na północ od rzeki
Ruhry
w
Nadrenii Północnej-Westfalii
. Północna część (na północ od rzeki
Lippe
) do dziś zwana jest Hohe Mark (czyli "Górne Mark"). Dawne "Dolne Mark" leżące między rzekami
Ruhrą
i
Lippe
, a obecnie w większości stanowiące
Zagłębie Ruhry
, zatraciło już swą poprzednią nazwę.
Geografia
Hrabstwo Mark oraz Ravensberg - rok
1645
Hrabstwo Mark miało powierzchnię około 3000 km2 i rozciągało się z północy na południe między rzekami
Lippe
i
Agger
oraz z zachodu na wschód między
Gelsenkirchen
a Bad Sassendorf na odległość około 75 km.
Płynąca ze wschodu na zachód rzeka
Ruhra
dzieliła hrabstwo na dwa różne regiony: północny z żyznymi ziemiami ciągnącymi się na nizinach Hellweg-Börde oraz południowy, górzysty region Süderbergland. Południowa część hrabstwa podzielona była przez płynącą z południa na północ rzekę
Lenne
. W dole rzeki Lenne znajdowało się niewielkie (zaledwie 118 km2) hrabstwo Limburskie (1243-1808), lenno
księstwa Bergu
.
Początkowo siedzibą hrabiów Mark był Burg Altena w
Sauerland
. Jednak w latach 20.
XIII wieku
hrabiowie przenieśli swą siedzibę do Burg Mark, znajdującego się w pobliżu
Hamm
. Hrabstwo graniczyło z Vest Recklinghausen, hrabstwem Dortmundu,
biskupstwem Münster
, hrabstwem Limburskim, opactwem Werden i opactwem Essen.
Historia
Hrabstwo Mark w 1681 roku
Hrabstwo Mark w 1791 roku
Hrabstwo Mark w 1791 roku
Terytorium hrabstwa Mark początkowo należało do bocznej linii hrabiów Bergu, a w
1160
roku pojawiło się pod nazwą Berg-Altena. Hrabiowie z Alteny zakupili Burg Mark ("Oberhof Mark") od hrabiów z Rüdenberg i uczynili z niego rezydencję "Hrabiów Mark". Leżące w pobliżu Burg Mark miasto
Hamm
założył w
1226
roku hrabia Adolf I. Miasto to wkrótce stało sie głównym miastem hrabstwa.
W
bitwie pod Worringen
(
5 czerwca
1288
) hrabia Eberhard I walczył po stronie księcia Brabancji i
hrabiego Bergu
przeciwko swemu feudalnemu zwierzchnikowi
Arcybiskupowi Kolonii
Zygfrydowi II von Westerburg. Zwycięska dla hrabiego Mark bitwa sprawiła, że hrabstwo Mark uzyskało supremację w południowej
Westfalii
i uniezależniło się od
Arcybiskupstwa Kolonii
. Obszar hrabstwa Mark przez długi czas ograniczony był do ziem znajdujących się między rzekami
Ruhrą
i
Lippe
("Dolne Mark"). Nowe ziemie na północy ("Górne Mark") zostały zdobyte podczas
XIV-wiecznych
wojen toczonych przeciwko
Biskupstwu Münster
.
Hrabia Adolf III, syn Adolfa II, poślubiając w
1368
roku
hrabinę Kleve
Margarete połączył hrabstwo Mark i leżące na zachodnim brzegu
Renu
hrabstwo Kleve
unią personalną. W
1394
roku unia ta uległa zacieśnieniu i powstało wspólne państwo Kleve-Mark.
Następca tronu Kleve-Mark poślubił w roku
1510
córkę
księcia Bergu
, co w efekcie doprowadziło w roku
1521
do
unii personalnej
Kleve-Mark i
Bergu
. Niemal cała dzisiejsza
Nadrenia Północna-Westfalia
(oprócz państw kościelnych) znalazła się pod rządami władców Kleve, Mark i Bergu. Książęca dynastia wygasła w
1609
roku wraz z bezpotomną śmiercią jej ostatniego przedstawiciela.
Wojna o sukcesję zakończyła się traktatem w
Xanten
(
12 listopada
1614
roku, ogólnie zatwierdzonym w
1666
roku), na mocy którego hrabstwo Mark przypadło elektorowi Brandenburgii
Janowi Zygmuntowi
. Po roku
1701
hrabstwo stało się częścią
Królestwa Prus
.
W roku
1807
hrabstwo Mark na podstawie
traktatu tylżyckiego
znalazło się pod rządami
Francji
. W
1808
roku
Napoleon
włączył hrabstwo Mark do
Wielkiego Księstwa Bergu
. Wkrótce po tym ziemie księstwa Bergu podzielono na cztery departamenty ciągnące się wzdłuż granic z Cesarstwem Francuskim. Ziemie hrabstwa Mark znalazły się w departamencie Ruhr. Po klęsce francuskiej wyprawy na Moskwę hrabstwo w roku
1813
wróciło pod panowanie pruskie.
Pruska reforma administracyjna z
30 kwietnia
1815
roku umieściła Mark w Regierungsbezirk Arnsberg, które znalazło się w pruskiej prowincji o nazwie Westfalia (Provinz Westfalen). Tytuł w formie "Hrabia Mark" przetrwał istnienie państwa, stając się dodatkowym tytułem książąt
Sachsen-Coburg-Gotha
. Po abdykacji książąt w
1919
roku tytułu hrabiego Mark nadal używali ich potomkowie. Nominalnymi panami "Pruskiego Hrabstwa Mark" zostali
Hohenzollernowie
i byli nimi aż do ostatecznej likwidacji państwa pruskiego przez mocarstwa sprzymierzone
25 lutego
1947
roku.
Odtąd zanikła oficjalna nazwa "Hrabstwo Mark", choć nieformalnie wciąż jest używana do określenia regionu w przybliżeniu leżącego na ziemiach dawnego państwa w dzisiejszej
Nadrenii Północnej-Westfalii
.
Władcy Mark
Altena-Mark
- 1160-1180 Eberhard IV (książę Bergu, hrabia Alteny)
- 1180-1198 Fryderyk I (hrabia Alteny)
Mark
- 1198-1249 Adolf I
- 1249-1277 Engelbert I
- 1277-1308 Eberhard II
- 1308-1328 Engelbert II
- 1328-1347 Adolf II
- 1347-1391 Engelbert III
- 1391-1394 Adolf III
- 1394-1398 Dietrich
Kleve-Mark
- 1398-1417 Adolf IV
- 1417-1461 Gerhard
- 1461-1481 Johann I
- 1481-1521 Johann II Pobożny
Kleve-Mark-Jülich-Berg-Ravensberg
- 1511-1539 Jan III Łagodny
- 1539-1592 Wilhelm Bogaty
- 1592-1609 Jan Wilhelm
Linki zewnętrzne